Në gjysmën e parë të vitit, Arabia Saudite dhe aleatët e saj në Organizatën e Vendeve Eksportuese të Naftës (OPEC) dukej se po gërmonin veten në një gropë gjithnjë e më të thellë. Çmimet e naftës së papërpunuar, të cilat tejkaluan 125 dollarë për fuçi për pjesën më të madhe të qershorit të vitit të kaluar, ranë nën 85 dollarë. Për të ndalur rrëshqitjen, e cila ishte shkaktuar nga rënia e kërkesës për shkak të rritjes së dobët në Kinë dhe rritjes së normave të interesit gjetkë, OPEC vazhdoi të zgjaste shkurtimet e prodhimit që kishin njoftuar fillimisht tetorin e kaluar. Më pas çmimet ranë në 72 dollarë në qershor. Karteli shiste gjithnjë e më pak naftë, për gjithnjë e më pak para.
Por fati i keq i OPEC-ut mori fund në korrik, kur Arabia Saudite vendosi për një ulje shtesë të prodhimit prej 1 milion fuçi në ditë (b/d) – ekuivalente me 1% të kërkesës globale – dhe tha se do ta zgjaste uljen deri në gusht. Që atëherë, Arabia Saudite dhe Rusia kanë zgjatur shkurtimet deri në fund të vitit, një kurs që ka të ngjarë të qëndrojnë në një takim të OPEC-ut më 4 tetor. Në të njëjtën kohë, investitorët, të cilët kishin pritur që ekonomia globale të hynte në recesion këtë vit, morën zemër nga shenjat se inflacioni në Amerikë ishte ngadalësuar, duke parashikuar fundin e rritjes së normave dhe ndoshta edhe një “zbritje të butë” ekonomike. Kombinimi ka rritur çmimet e naftës me 30%, në më shumë se 90 dollarë për fuçi.
Çfarë ndodh më pas? Javën e kaluar çmimet kaluan 97 dollarë, tani ato janë nën 92 dollarë. Mes një paqëndrueshmërie të tillë, ekspertët po debatojnë nëse tubimi sapo po fillon apo po mbyllet. Arinjtë (Një treg bear përcaktohet nga një rënie e zgjatur e çmimeve të investimeve) parashikojnë një nivel nën 90 dollarë deri në Krishtlindje. Demat (Tregjet e demit në përgjithësi zhvillohen kur ekonomia po forcohet ose kur ajo tashmë është e fortë) parashikojnë treshifra para kësaj. Aksionet janë të larta, dhe jo vetëm për OPEC-un, nafta më e shtrenjtë do të nxisë inflacionin, gjë që mund t’i detyrojë bankat qendrore të mbajnë politika të shtrënguara dhe t’i japin një goditje ekonomisë globale.
Demat e bazojnë rastin e tyre në elasticitetin befasues të kërkesës për naftë. Erërat e kundërta ekonomike dhe fjalë për fjalë, në formën e një tajfuni të fuqishëm, nuk i penguan turistët dhe biznesmenët kinezë të udhëtonin një sasi rekord këtë verë, duke rritur kërkesën për benzinë dhe karburant për avionët. Udhëtimi amerikan, i cili arrin kulmin në fundjavën e Ditës së Punës në fillim të shtatorit, ka mbetur i fortë. Në përgjithësi, duket se rritja e fundit e çmimit nuk po e zbeh konsumin e naftës. Jorge León i një konsulence Rystad Energy, vlerëson se një shkatërrim i tillë i kërkesës do të ndodhte vetëm me 110-115 dollarë për fuçi.
Demat shohin gjithashtu se shkurtimet e furnizimit po mbushin xhepat e prodhuesve, duke hapur mundësinë që ato të zgjerohen përsëri. Pavarësisht vëllimeve më të ulëta të eksporteve, të ardhurat e Arabisë Saudite mund të jenë 30 milionë dollarë në ditë më të larta se në tremujorin e kaluar, një rritje prej 6%, llogarit Energy Aspects, një konsulencë. Të ardhurat e Rusisë gjithashtu janë rritur. Të dy mund të ngushëllohen nga fakti se, ndryshe nga fundi i viteve 2010, kur OPEC-u dhe Rusia u bashkuan për herë të parë për të shkurtuar furnizimin, shpuesit amerikanë të argjilorit nuk po e mbushin boshllëkun. Prodhimi po rritet për momentin, por po mbyllin puse, të shtrydhur nga kostot më të larta. Numrat e pajisjeve janë ulur 20% nga nëntori i kaluar.
Rënia e çmimeve të kësaj jave reflekton “marrjen e fitimeve” nga tregtarët, argumentojnë demat. Ata tregojnë për një parashikim të deficitit të furnizimit prej 1.5-2 milionë fuçi në ditë për vitin në tërësi, pjesa më e madhe e të cilit do të materializohet në tremujorin e fundit, pasi prodhimi rekord nga vendet jo-opec, si Brazili dhe Guajana, më në fund është tejkaluar nga shkurtimet e kartelit. Kjo do t’i detyrojë përdoruesit të gërmojnë më tej në stoqe. Inventarët në Cushing, një qendër e rëndësishme e naftës në Oklahoma, kanë rënë në nivelet e tyre më të ulëta në 14 muaj.
Megjithatë, arinjtë i shohin gjërat ndryshe. Ata besojnë se rimëkëmbja e kërkesës për naftë të Kinës ka ndodhur tashmë, edhe nëse ajo e ekonomisë në përgjithësi është larg të qenit e plotë, pasi bllokimet patën një efekt të madh në aktivitetet, si ato që përfshijnë transportin, që janë të etur për naftë. JPMorgan Chase, një bankë, projekton që kërkesa kineze do të jetë e pandryshuar për pjesën tjetër të vitit. Për më tepër, Kina importoi vëllime rekord të naftës së papërpunuar në tetë muajt e parë të vitit, shumë prej të cilave i grumbulloi për t’u rafinuar më vonë. Historia sugjeron se do të ndalojë blerjet nëse çmimet rriten më tej.
Shenja shqetësuese po dalin edhe nga Amerika. Presioni nga çmimet e larta të naftës po arrin inflacionin “bazë”, i cili përjashton kostot e ushqimit dhe energjisë, pasi firmat në sektorë të tjerë, duke filluar nga transporti, rrisin çmimet për të kompensuar. Dega e Cleveland e Rezervës Federale “Nowcast”, e cila përdor çmimet e naftës dhe benzinës si inpute, parashikon se do të rritet deri në 4.19% nga viti në vit këtë muaj, nga 4.17% në shtator. Analistët presin që ajo të mbetet e qëndrueshme në 3% në terma afatgjatë. Kështu, Fed ka më shumë gjasa të mbajë normat më të larta për më gjatë, duke dobësuar ekonominë e Amerikës dhe duke e shtyrë dollarin lart, gjë që e bën naftën më të shtrenjtë për të gjithë të tjerët.
Arinjtë gjithashtu hedhin poshtë varfërimin e stoqeve në Cushing, duke vënë në dukje se, ndërsa Amerika u bë një eksportuese e naftës së papërpunuar në vitet 2010, aktiviteti i magazinimit u zhvendos në Bregun e Gjirit. Inventarët e papërpunuar gjetkë nuk janë zvogëluar aq shpejt. Stoqet globale mbeten mbi mesataren pesëvjeçare. Megjithëse arinjtë pajtohen që këto stoqe do të tërhiqen në tremujorin e ardhshëm, ata presin që deficiti i tregut të tkurret me shpejtësi vitin e ardhshëm, kur rritja e prodhimit jo-OPEC duhet të mbulojë pjesën më të madhe të rritjes së kërkesës. Kpler, një firmë e të dhënave, parashikon një suficit për muajt e parë të 2024-ës.
Demat duket se do të kenë një rast në një periudhë afatshkurtër, por arinjtë do të kenë përparësinë deri në vitin e ardhshëm. Tregu ka të ngjarë të jetë i ngushtë deri në janar. Të dhënat e befasishme ekonomike mund të shkaktojnë luhatje prej 5-10 dollarë për fuçi, duke rritur çmimet mbi 100 dollarë. Megjithatë, në vitin 2024 ndikimi i vonuar i normave të larta do të zvogëlojë kërkesën me ardhjen e prodhimit të ri, duke qetësuar çmimet. Mund të pasojë një zbritje graduale.
Ende ka një të panjohur. Megjithëse Arabia Saudite ka dhënë aludime se është e shqetësuar për perspektivat ekonomike të klientëve të saj aziatikë dhe evropianë, çmimet më të ulëta standarde megjithatë mund ta shtyjnë atë drejt shkurtimeve më të mëdha të prodhimit. Nëse ka një tepricë të ofertës, shkurtime të tilla mund të mos jenë të mjaftueshme për të rritur çmimet. Megjithatë, ato do të parandalojnë rindërtimin e stoqeve, gjë që zakonisht ndodh gjatë rënies. Kjo do të vendoste skenën për thrillerin e ardhshëm të çmimit të naftës.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “The Economist“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Analiza/ Si filloi rënia e naftës e dimë, por si do të jetë fundi?
“Po prodhohet aq shumë naftë sa nuk ka ku të depozitohet”
