Një taksë e mëkatit është një akcizë për mallrat e dëmshme shoqërore si cigarja, bixhozi dhe sheqeri. Taksat e akcizës mblidhen nga prodhuesi ose shitësi me shumicë të cilat orientojnë dhe çmimin final për konsumatorët.
Por si kane lindur taksat e mëkatit? Cigarja ishte e re në Angli në shekullin e 17-të, por madje edhe atëherë, duhanpirja kishte mjaft kritika. Më i famshmi ishte Mbreti James I, i cili në 1604 e përshkroi pirja e duhanit si “një kujdestar i ngathët për syrin, i rrezikshëm për trurin. Mbreti e rriti taksën e importit në “barërat e këqija” me 4.000%.
Në 1764, kur financat kombëtare u drenazhuan nga luftërat në Amerikën e Veriut, parlamenti britanik filloi të zbatojë tarifa për sheqerin. Dy vjet e gjysmë më vonë, taksat e sheqerit janë kthyer në debatet e politikave, këtë herë si “taksat e mëkatit”, për praktikat e dëmshme shoqërore.
Këto janë parë si një burim i dyfishtë i përfitimit të të ardhurave që gjithashtu përmirësojnë shëndetin publik. Qeveritë shpresojnë që taksat mbi alkoolin dhe duhanin të gjenerojnë të ardhura dhe të ulin pirjen e duhanit dhe të alkoolit, ndërsa taksat e sheqerit do të ndihmojnë në frenimin e obezitetit.
Taksat e mëkatit ndryshojnë sjelljen. Alkooli dhe duhani krijojnë varësi, kështu që kërkesa për to nuk i përgjigjet shpejt ndryshimit të çmimit. Vlerësimet ndryshojnë nga studimi në studim, por ekonomistët zbulojnë se mesatarisht një rritje prej 1% në çmime shoqërohet me një rënie prej rreth 0.5% në shitjet e alkoolit dhe duhanit. Për më tepër, ndikimi në shëndetin publik është i paqartë. Konsumatorët thjesht mund të marrin sheqerin e tyre nga burime të tjera.
Thelbi i taksës së mëkatit është të blejmë mallra jo të shëndetshëm me një çmim më të lartë, në një bazë relative, jo për të bërë të varfërit më të varfër. Pra, një shqetësim i mëtejshëm është se taksat e mëkatit ndikon më shumë në familjet me të ardhura të ulëta.
Taksat e mëkatit janë veçanërisht regresive, pasi njerëzit më të varfër kanë më shumë gjasa të pinë duhan dhe kanë tendencë të pinë më shumë alkool dhe pije me sheqer. Në teori, taksat e mëkatit mund të kompensohen me caktimin e të ardhurave prej tyre për transferime direkte të parave të gatshme ose për programe sociale që synojnë reduktimin e varfërisë.
Megjithatë, argumenti më i mirë për taksat e mëkatit është ende sjellja. Modelet ekonomike supozojnë se njerëzit e dinë se çfarë po bëjnë. Shumica e duhanpirësve janë të vetëdijshëm për rreziqet për shëndetin, por shumë prej tyre ende e kanë të vështirë të lënë.
Industria e pijeve alkoolike po bën hapa mbrapa. County Cook, e cila përfshin Çikagon, shfuqizoi taksën e saj të sheqerit pas vetëm dy muajve pjesërisht për shkak të ankesave të shitësve për shitjet në rënie. Në qershor, pas shumë lobimeve nga firmat e pijeve, qeveria shtetërore e Kalifornisë miratoi një ligj që i pengonte qytetet që të taksonin sheqer deri në vitin 2030.
Në Amerikë, sëmundjet e zemrës janë të lidhura me një në katër vdekje, dhe pirja e duhanit me një në pesë vdekje. Taksat mëkatare mund t’i bëjnë njerëzit të shëndetshëm. Por demet e duhanpirësve, atyre që pinë alkool dhe obezëve janë direkt për ta dhe jo për komunitetin, kështu që qeveritë duhet të mendojnë me kujdes se sa mund të të ndërhyjnë. Për më tepër, çdo analizë kosto-përfitim mbi ndikimin social të këtyre veseve duhet të marrë parasysh që njerëzit janë të kënaqur. Ka më shumë për jetën sesa thjesht fakti të jetosh më gjatë.
