Para se të vdiste, Senatori John McCain shkroi një deklaratë lamtumire ndaj bashkëqytetarëve të “republikës më të madhe të botës, një komb idealesh, jo gjakut dhe dheut”.
Senatori McCain e përshkroi edhe demokracinë amerikane si “325 milionë individë me mende të hallakatur”. Si munden që shumë individë të lidhen së bashku për të krijuar një komb të madh?
Kur Alexis de Tocqueville vizitoi Amerikën në vitin 1831, ai arriti në përfundimin se sekreti i suksesit amerikan ishte aftësia për të zgjidhur problemet në mënyrë kolektive dhe bashkëpunuese.
Por kohët e fundit nuk është vetëm Kongresi që ka humbur aftësinë për të bashkëpunuar. Ndërsa armiqësia është rritur, amerikanët raportojnë ndjenjën e frikës dhe urrejtjes ndaj njerëzve në anën tjetër dhe janë bërë gjithnjë e më pak të gatshëm deri më sot ose të martohen me dikë nga një parti tjetër.
Mbështetja për vetë demokracinë është në rënie. Çfarë mund të bëjmë për të ndryshuar këto tendenca?
A ka ndonjë mënyrë për t’u mësuar fëmijëve të sotëm artin e asocimit, edhe kur të rriturit e sotëm janë modele të varfra?
”Jo nuk ka, kjo gjë është falas, është kënaqësi dhe jep kaq shumë përfitime. Kjo ka rëndësi jo vetëm për shëndetin e fëmijëve tanë, por edhe për shëndetin e demokracisë sonë” – ka shkruar John McCain
Gjitarët e rinj luajnë, dhe duke bërë kështu, ata shpenzojnë energji, plagosen dhe ekspozohen ndaj grabitqarëve. Pse nuk qëndrojnë të sigurt?
Sepse gjitarët hyjnë në botë me sisteme nervore të papërfunduara, dhe ata kërkojnë të luajnë. Truri njerëzor “pret” që fëmija të angazhohet në shumë orë lojë, duke përfshirë konfliktet, ofendimet, aleancat, tradhtitë, aktin e përjashtimit, me qëllim të zhvillimit të kapaciteteve.
Peter Grey, një psikolog i zhvillimit në Kolegjin e Bostonit, studion efektet e”lojës së lirë”, të cilën ai e përkufizon si “veprimtari që zgjidhet dhe drejtohet lirisht nga pjesëmarrësit”. Kur fëmijët marrin pjesë në një lojë futbolli, kjo është lojë falas. Mungesa e të rriturve i detyron fëmijët të praktikojnë aftësitë e tyre sociale. Për një lojë futbolli, vetë fëmijët duhet të marrin pjesë vullnetarisht të gjithë, të zbatojnë rregullat dhe të zgjidhin mosmarrëveshjet pa ndihmën e një gjyqtari, dhe pastaj të ndryshojnë rregullat ose normat e lojës kur lindin situata të veçanta. Mungesa e një të rrituri gjithashtu lë hapësirë për fëmijët që të marrin rreziqe të vogla, në vend që të supozojnë që të rriturit gjithmonë do të jenë atje.
Por gjatë viteve 1980 dhe 1990, fëmijët u bënë më të mbikëqyrur dhe humbën mundësitë për të mësuar të ndërmarrin rreziqe. Ju mund të shihni transformimin duke ecur nëpër pothuajse çdo lagje banimi. Një studim nga sociologët në Universitetin e Miçiganit e dokumentoi këtë ndryshim duke krahasuar të dhënat e hollësishme se si fëmijët e shpenzonin ditën në 1981 dhe 1997. Studiuesit zbuluan se pjesa më e madhe e lojës ishte zhvendosur brenda , shpesh duke përfshirë një kompjuter dhe pa fëmijë të tjerë. Trendi ka vazhduar në vitet 2000. Pushimi pas shkollës filloi të transformohej në aktivitete të strukturuara të mbikëqyrura nga të rriturit. Prania e vazhdueshme e të rriturve synon t’i mbajë fëmijët të sigurt, por cilat janë efektet? Si mund të ndryshojnë fëmijët e privuar nga mundësitë për lojë të lirë, marrja e rrezikut dhe vetëqeverisja? Ka dy fusha kryesore të vështirësisë.
E para është se kur këta fëmijë rriten, ata kanë gjasa të jenë më pak elastik. Nëse ne “mbrojmë” fëmijët nga rreziqet e vogla, ne pengojmë aftësinë e tyre për të trajtuar sfidat dhe për t’u rimëkëmbur nga dështimet.
Pasoja e dytë e parashikueshme e privimit të lojës është një reduktim në aftësitë e menaxhimit të konfliktit dhe negociatave. Nëse ka gjithmonë një të rritur që merr përsipër, kjo ka gjasa të krijojë një kusht që sociologët e quajnë “varësia morale”.
Në një ese të titulluar “Bashkëpunimi mbi shtrëngimin”, te John McCain, ekonomisti Steven Horwitz tha që privimi gjithashtu dëmton demokracitë liberale.
Ai zbuloi prej esesë, se një tipar përcaktues i traditës liberale është dëshira për të minimizuar shtrëngimin nga fuqia e shtetit dhe për të maksimizuar lirinë e qytetarëve për të krijuar jetën që zgjedhin për veten e tyre.
Ai arriti në përfundimin se vetëqeverisja kërkon shumë aftësi që Peter Gray thote se nisin te zhvillohen qe në lojërat e fëmijërisë.
Eseja na paralajmëron se shpesh të gjitha këto të çojë në një “shtrëngim të ndërveprimit shoqëror” që krijon një botë me konflikte dhe dhunë.
Nëse profesorët kanë të drejtë që loja pa mbikëqyrjen e të rriturve është mësuesi më i mirë, atëherë mund të presim që peisazhi politik të përkeqësohet në dekadat e ardhshme. Ne mund të presim që të rritet niveli i konfliktit në punë dhe në vende të tjera.
Nëse një e ardhme e tillë vjen, nuk do të jetë faji i të rinjve të sotëm. Do të jetë rezultat i prindërve, mësimdhënësve dhe administratorëve të kolegjit që duan të mbrojnë të rinjtë nga dëmtimi pa e kuptuar se vetë mbrotja është e dëmshme.
Demokracia është e vështirë. Kërkon punë në grup, kompromis, respekt për rregullat dhe gatishmëri. Gjithashtu kërkon praktikë. Vendi më i mirë për të marrë atë praktikë mund të jetë jashtë në shesh lojërash.
Jonathan Haidt është një psikolog social në Shkollën e Biznesit të Biznesit të Nju Jorkut. Ky shkrim është përshtatur nga libri i tij i ardhshëm “Përplasja e mendjes amerikane: Sa qëllime të mira dhe ide të këqija po krijojnë një gjeneratë për dështim”. Gjithashtu me pjesë të shkeputura nge letra e John McCain para vdekjes.
Nga New York Times
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
