Demokracia është koha e dritës, e asaj drite për të cilën kemi nevojë të gjithë, jo vetëm për të ndriçuar ato net të errëta të vetvetes, por edhe ato figura të kulturës që gjithë jetën ia kanë kushtuar çështjes shqiptare. E një prej këtyre figurave që ka nevojë për dritë është edhe ajo e profesor Dr. Vinçenxo Golletti Baffas.
Ai lindi në Çivit më 28 gusht 1924, në një zonë të Kalabrisë, ku jeton një komunitet arbëresh, varianti gjuhësor i të cilëve në formën e tij të pastër, i afrohet mjaft bukur gjuhës së sotme shqipe. Këtu është e domosdoshme të kujtojmë se në Çivit arbërishtja ishte jashtëzakonisht e fuqishme, madje numri i burrave dhe grave që improvizonin vjersha me lehtësi ishte i madh. Ky qe shtrati në të cilin u rrit Enxhini i vogël.
Për arsye familjare në moshën tetë vjeçe shkon në Romë, pas dy vjetësh në Peruxhia, ku mëson mjaft mirë latinishten, greqishten e vjetër dhe frëngjishten, nën ndikimin e gramatikës latine, ai nis të studiojë me një pasion të veçantë arbërishten e të njihet nga afër me gjuhën shqipe. Në kohën e luftës ai vazhdoi Fakultetin e Filozofisë në Universitetin e Romës, duke marrë njohuri edhe në fushën e historisë, të gjuhësisë, si dhe të letërsisë shqipe me Ernest Koliqin.
Mbas luftës ai kaloi një periudhë të vështirë e të egër për të mbijetuar, megjithatë për asnjë çast ai nuk i shkëputi lidhjet e tij me pasionin për kulturën dhe me vendlindjen e tij të dashur, Çivitin. Kjo periudhë e gjatë kohe mund të quhet periudha e akumulimit dhe e formimit të tij për të ndërmarrë më pas me vetëdije të plotë dhe pasion në lëmin e kulturës arbëreshe.
Punoi për një kohë të gjatë si mësues privat në shumë lëndë, më pas punoi në bibliotekën qytetare e në kursin e gjuhës italiane në Shkollën e Lartë Pedagogjike të Universitetit të Frankfurtit, si dhe Hejdelbergut. Libri “Novellistica italo-albanese” me përralla, tregime dhe anekdota të përmbledhura nga Luca Perrone nën drejtimin e Koliqit bëhet një shtysë e vërtetë për të, që këto përralla ai vetë t’i rrëfente në një arbërishte shumë më të pastër e më të bukur. Kështu ditë pas dite, ai me një përkushtim të plotë punoi për gjuhën arbëreshe, e cila në gjithë shkrimet e tij ka një ëmbëlsi të veçantë.
Dalja e revistës “Katundi ynë” në Çivit me drejtor Dhimitër Emanuelën përbën një çast të rëndësishëm për gjithë krijimtarinë e Gollettit, edhe pse në kufirin e të pesëdhjetave, ai do të ishte i pranishëm në çdo numër të revistës. Me këtë ai u tregoi gjithë arbëreshëve se gjuha e tyre nuk ishte e vlerë vetëm për një këngë e poezi, por edhe për prozën moderne e për problemet aktuale.
Në vitin 1973, e vizitoi për të parën herë Shqipërinë, edhe pse heshtja që e përcolli në atë epokë tregonte më së miri pozitën e vështirë në të cilën e vendos diktatura intelektualin.
Për afro dy dekada, Golletti do shkruante vazhimisht në revistën “Katundi Ynë”, ku vërehet shqetësimi i shkrimtarit arbëresh për gjuhën, humori dhe gjuhën e tij brisk, shpirti i trazuar dhe liridashës. Kurrë nuk i humbi shpresat se gjuha dhe kultura arbëreshe do të gjente vendin e merituar në kulturën dhe gjuhën shqipe, ai luftoi që hendeku midis arbërishtes dhe gjuhës së njehsuar shqipe të ishte sa më i vogël. Mund të thuhet se revista “Katundi Ynë” u bë promotori i aktivitetit të tij, kështu ai do të botonte “Alfabetin shqip të programuar” 1977, “Libër këndimi i programuar” 1981, përshtatur për fëmijë të çdo moshe që njohin alfabetin italian, “Libri im i parë” 1979, përshtatur për të gjithë fillestarët, si dhe “Antologji e shkurtër me proza argëtuese” dhe “Gjuha jonë me hare” 1982. Të gjitha këto vepra me karakter didaktik dhanë një kontribut të madh për lëvrimin dhe pasurimin e gjuhës arbëreshe.
Përveç këtyre, ka dhënë ndihmë modeste në daljen e disa revistave shqiptare, si “Qëndresa” në Zvicër, si dhe “Dëshira” në Suedi, ka bashkëpunuar me mjaft revista të njohura shqiptare si “Dielli”, “Mondo albanese” e tjerë, gjë e cila tregon për dëshirën që rritet në shpirtin e këtij njeriu fisnik të cilin e përcjell motoja: “Unë jam mirë, kam mish, verë, dhe një libër shqip”.
Dr. Vinçenx Golletti Baffa, edhe pse në moshë të kaluar vazhdon të punojë me vrullin e një djaloshi, me pasion e dëshirë për të vënë edhe ai një gur në murin e kulturës shqiptare, si një feniks për të kujtuar të kaluarën e lavdishme të stërgjyshërve krenarë.
Ky është Prof. Golletti, arbëreshi që aq bukur e shkruan gjuhën shqipe, i cili mbetet modeli i mishërimit të gurrës së kulluar arbëreshe.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
