“Ai nuk kishte frikë të fliste atë që mendonte dhe ishte një talent i jashtëzakonshëm”.
Shuhet në moshën 79 vjeçare shkrimtari me famë botërore Amos Oz nga një sëmundje e pashërueshme.
Ai ishte nga ata shkrimtarë që ka lënë shenjë të fortë në kohë. Shkrimtari izraelit Amos Oz, është ndër të rrallët shkrimtarë izraelitë të botuar në arabisht, ishte zëri edhe i palestinezëve.
Jo më kot thonë se nga kombet e vuajtura lindin njerëz të mëdhenj. Në këto vuajtje të mëdha është rritur dhe Izraeli në shekuj. Jo më kot shumica e studiuesve, shkrimtarëve apo mendimtarëve të mëdhenj kanë lindur nga ky vend.
Nga ana tjetër Amos Oz ishte rrugëkalimi midis kombeve, midis vuajtjeve, midis nuancave të jetës që nuk shiheshin, midis intimiteteve njerëzore kudo ndodheshin dhe që nuk shpreheshin.
Ai jepte paqe midis luftrave dhe ambasador i pacifizmit, ishte zë i fjalës dhe i mendimit, i dhembshurisë dhe i së drejtës së kundërshtarit. Ai shikonte më thellë te armiku tjetrin ku duhet të njihte veten, dhe një mik edhe i Shqipërisë dhe i shqiptarëve.
Një nga shkrimtarët më të njohur në Izrael dhe u quajt nga presidenti i Izraelit të premten si “shkrimtari më i madh” i vendit.
“Babai im i dashur sapo ka vdekur nga kanceri pas një përkeqësimi të shpejtë”, tha në një deklaratë të shkurtër vajza e tij Fania Oz-Salzberger. Oz vdiq “në paqe në gjumin e tij, i rrethuar nga të dashurit”, tha ajo, duke i bërë thirrje publikut të respektojë privatësinë e familjes.
I lindur në Amos Klausner në Jerusalem në vitin 1939, qyteti do të ofronte një pikturë për shumë prej veprave të tij, që përfshinte gjithashtu “Kutinë e Zezë” dhe “Në Tokën e Izraelit”.
Konsiderohet si një nga autorët më të suksesshëm në historinë e letërsisë izraelite, Oz ishte gjithashtu ndër aktivistët më të zëshëm të vendit dhe mbështetësi i famshëm i zgjidhjes së çështjes Izrael-Palestinë. Oz kërkonte zgjidhje me dy shtete që jetonin pranë njëri-tjetrit.
“Pika fillestare e Sionit ka qenë gjithmonë e thjeshtë: Ne nuk jemi vetëm në Izrael dhe në Jerusalem, dhe as nuk jemi palestinezë. Nuk mund të bëhemi një familje e lumtur “, ka thënë autori në një intervistë në vitin 2015.
“Ka një mënyrë tjetër: Ata nuk shkojnë kudo, nuk kanë ku të shkojnë; ne nuk kemi ku të shkojmë. Shtëpia duhet të ndahet në dy familje”, ka thënë Oz, bashkë-themelues i grupit “Peace Now (Paqe tani)”.
“Amos Oz do të mbahet mend si një gjigant! Shkrimi i tij ka ndikuar te gjeneratat e izraelitëve, hebrenjve dhe pasuesve në mbarë botën”, tha Isaac Herzog, kryetari i Agjencisë hebraike dhe ish-kreu i Partisë Laburiste. “Gjuha e tij origjinale dhe e pasur, forca e tij morale dhe lufta për drejtësi dhe paqe do të jenë trashëgimia e tij e përjetshme. Ngushëllime të përzemërta për familjen e tij!”
Ministri i Kulturës Miri Regev, i cili shpesh ishte në kundërshtim me pikëpamjet politike të Oz, tha se veprat e tij “shkuan rreth botës dhe i frymëzuan zemrat tona”.
“Kam takuar Amos Oz disa herë dhe madje kam debatuar me të. Ai ishte një person që luftonte për barazi duke i dhënë fund okupimit dhe për paqen”
Ai konsiderohet si një nga “shkrimtarët më frymëzues të Izraelit dhe intelektualët e respektuar”, sipas The New York Times.
Lindi më 4 maj në 1939. Ka qenë shkrimtar izraelit, novelist, gazetar dhe pjesë etj. Në viti 1967, Oz ishte një avokat i shquar i një zgjidhjeje dy shtetesh ndaj konfliktit izraelito-palestinez.
Familja e babait të tij ishte nga Lituania, ku ata kishin qenë fermerë, duke ngritur bagëti dhe perime afër Vilniusit.
Në moshën 14-vjeçare, Oz u bë Zionist i Punës, u largua nga shtëpia dhe u bashkua me Kibbutz Hulda. Atje ai u adoptua nga familja Huldai dhe ndërroi mbiemrin e tij në “Oz” (hebraisht: “guxim”).
Kur romani i tij “Miku im” doli të ishte një shitës më i mirë, Oz tha: “Unë u bëra një degë e fermës, por ata ende thanë se mund të kisha vetëm tre ditë në javë për të shkruar. katër ditë për shkrimin tim, dy ditë për të mësuar, dhe të shtunën kthehet si kamariere në sallën e ngrënies “.
Oz bëri shërbimin e tij të Forcave të Mbrojtjes të Izraelit në Brigadën Nahal, duke marrë pjesë në aktivitete kufitare me Sirinë. Pas përfundimit të tre viteve të shërbimit të detyrueshëm të ushtrisë së rregullt, ai u dërgua nga kibbutz i tij në Universitetin Hebraik të Jeruzalemit, ku studioi filozofi dhe literaturë hebraike.
Ai u diplomua në vitin 1963 dhe filloi të jepte mësim në shkollën e mesme kibbutz duke vazhduar të shkruante. Ai është një nga personalitetet më të shquara në rang ndërkombëtar ku dallohen një sërë çmimesh si:
1965 – Çmimi letrar nga Komuna e Holonit në vitin 1965, në vitin 1976 Çmimi i Brennerit. Çmimi Bernstein (kategori origjinale novele hebraike) për një paqe të përsosur në vitin 1983. Çmimi Bialik për literaturë në vitin 1986, Çmimin i Paqes i Tregtisë së Librit Gjerman në vitin 1992 kurse në vitin 1997 merr Legjionin e Nderit Francez. Në 1998 merr Çmimin i Izraelit për letërsinë. Në vitin 2004 Welt-Literaturpreis nga gazeta gjermane Die
Welt. Në vitin 2004 Çmimin Ovid nga qyteti i Neptunit, Rumani.
Një vit më vonë merr Çmimin Goethe nga qyteti i Frankfurtit, Gjermani për punën e tij të jetës. Në 2006 Çmimi Jerusalem-Agnon
Po këtë vit merr Çmimi i letërsisë Corine (Gjermani), në vitin 2007 Çmimin Prince of Asturias në Letërsi në Spanjë. Gjithashtu në çmime të rëndësishme ka në vitin 2008, Çmimi i Nderit të Lartë të Presidentit Gjerman. Në të njëjtin vit Çmimin Primo Levi në Itali dhe në vitin 2008 Çmimi Heinrich Heine i Düsseldorf, Gjermani dhe Çmimin Dan David i Universitetit të Tel Avivit.
Në vitin 2013 ai merr Çmimi Franz Kafka. Në vitin 2015 merr titull nderi nga Universiteti i Milanos. në po të njëjtin vit në 2015 ai merr Çmimin Park Kyong-ni, një çmim i Koresë së Jugut me vlerë 100,000 dollarë.
‘’Në Tokën e Izraelit’’ kjo është ese mbi çështjet politike. ‘’Izraeli, Palestina dhe Paqja’’ e boatuar në vitin 1995, ‘’Nën këtë dritë të zjarrtë’’ në vitin 1995 kurse nga letërsia mund të përmendim: ‘’Shpatet e Libanit’’ , ‘’Historia fillon’’ e cila del në botim në vitin 1999. Në vitin 2002 ai nxjerr ‘’Një histori e dashurisë dhe errësirës’’, ‘’Si për të kuruar një fanatik’’ në vitin 2006.
‘’Hebrenjtë dhe Fjalët’’ (20 Nëntor 2012) dhe ‘’Zonjat e dashur: letra nga një tokë e ndarë’’ (2017) nga Houghton Mifflin Harcourt. Në vepra të tjera krijimtaria e tij është shumë e pasur. Në shumë krijimtari mund të përmendim:
‘’Ku Çakalli Hedh’’ (1965) , ‘’Diku tjetër, Ndoshta’’ (1966) ,‘’Michael im’’ (1968) , ‘’Prekni Ujin, prekni erën’’ (1973) , ‘’Kodra e Këshillit të Keq’’ (1976), ‘’Një paqe perfekte’’ (1982) , ‘’Të njohësh një grua’’ (1989) ,‘’Fima’’ (1991), , ’’Mos e thirrni atë natë’’ (1994) , ‘’Pantera në bodrum’’ (1995).
Pas një krijimtarie të madhe në fushën e literaturës politike, të krijimtarisë letrare dhe të një krijimtarie të pasur edhe në kinematografi, pas një jete të pasur me aktivitete të ndryshme dhe si një personalitet i padiskutueshëm në hapësirën ndërkombetare ai shuhet në 28 dhjetor në 2018.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Vdekja e Plakut Dritëro!
