Gjëndra e hipofizës është një organ i vogël, me madhësinë e një kokërre bizele, gjendet në bazën e trurit. Si “gjëndër mjeshtër” e trupit, ajo prodhon shumë hormone që udhëtojnë në të gjithë trupin, duke drejtuar procese të caktuara ose duke stimuluar gjëndra të tjera për të prodhuar hormone të tjerë.
Hipofiza ruan shumë hormone të ndryshëm. Hormonet e mëposhtme prodhohen në pjesën e përparme të gjëndrës së hipofizës:
*Prolaktina – stimulon prodhimin e qumështit të nënës pas lindjes. Ajo gjithashtu ndikon në nivelet e hormoneve seksuale nga vezoret tek femra dhe nga testet (testikujt) tek meshkujt, si dhe atyre të pjellorisë.
*Hormoni i rritjes (GH) – stimulon rritjen në fëmijëri dhe është i rëndësishëm për mbajtjen e shëndetshme të trupit dhe mirëqenien tek të rriturit. Tek të rriturit, GH është e rëndësishme për ruajtjen e masës së muskujve dhe masës së eshtrave. Ai gjithashtu ndikon në shpërndarjen e yndyrës në trup.
*Adrenokortikotropin (ACTH) – stimulon prodhimin e kortizolit nga gjëndrat veshkore-gjëndra të vogla që ndodhen në krye të veshkave. Kortizoli, një “hormon stresi”, është jetik për mbijetesën tonë. Ndihmon në ruajtjen e nivelit të presionit të gjakut dhe glukozës në gjak dhe prodhohet në sasi më të mëdha kur jemi nën stres, posaçërisht pas sëmundjes ose lëndimimeve që mund të pësojë trupi.
*Hormoni stimulues i tiroides (TSH) – stimulon gjëndrën tiroide për të prodhuar hormone tiroide, të cilat rregullojnë metabolizmin e trupit, balancën e energjisë, rritjen dhe aktivitetin e sistemit nervor.
* Hormoni I luteinës (LH) – stimulon prodhimin e testosteronit në meshkuj dhe ovulacionin tek grate.
*Hormonet stimulus të folikulit (FSH) – nxit prodhimin e spermës tek meshkujt dhe stimulon vezoret për të prodhuar estrogjen dhe për të zhvilluar vezët tek femra. LH dhe FSH punojnë së bashku për të mundësuar funksionimin normal të vezoreve dhe testeve.
Hormonet e mëposhtme gjenden në pjesën e prapme gjëndrës së hipofizës:
*Hormoni Antidiuretik (ADH) – i quajtur edhe vasopressin, rregullon balancën e ujit në trup. Ai ruan ujin e trupit duke zvogëluar sasinë e ujit të humbur në urine.
*Oksitocina stimulon prodhimin e qumështit tek femrat që ushqejnë fëmijët me gji.
Tumoret hipofizike
Lloji më i shpeshtë i çrregullimit të hipofizës është një tumor i gjëndrrës së hipofizës. Këto tumore janë mjaft të zakonshme tek të rriturit. Ata nuk janë tumorë të trurit dhe janë pothuajse gjithmonë të mirë (dmth. Jo kancer). Në fakt, tumoret kanceroze të këtij lloji janë jashtëzakonisht të rralla.
Ka dy lloje të tumoreve – sekretore dhe jo sekretore. Tumoret sekretore prodhojnë shumë sasi të një hormoni që prodhohet nga hipofiza, dhe tumoret jo sekretore nuk e bëjnë këtë. Të dyja llojet e tumoreve mund të shkaktojnë probleme nëse ato janë të mëdha dhe ndërhyjnë me funksionin normal të gjëndrrës së hipofizës ose strukturat e afërta në tru.
Problemet e shkaktuara nga tumoret e hipofizës ndahen në tre kategori të përgjithshme:
*Hipertensionit – sasia e madhe e çdo hormoni në trup mund të shkaktohet nga një tumor hipofize sekretor
*Hiposekrecioni – sasia shumë e paktë e çdo hormoni në trup mund të shkaktohet nga një tumor i madh hipofize, i cili ndërhyn me aftësinë e gjëndrës së hipofizës për të prodhuar hormone. Hiposekrecioni gjithashtu mund të rezultojë nga operacioni ose rrezatimi i një tumori.
*Efektet masive të tumorit – tumori i hipofizës rritet dhe shtyn kundër gjëndrrës së hipofizës ose në zona të tjera të trurit,dhe mund të shkaktojë dhimbje koke, probleme vizioni ose efekte të tjera shëndetësore
*Plagosje, medikamente të caktuara, gjakderdhje brenda ose afër hipofizës, dhe kushte të tjera mund të ndikojnë gjithashtu në gjëndrën e hipofizës. Humbja e funksionit normal të hipofizës mund të ndodhë edhe pas traumave të mëdha të kokës.
