Bota po plaket. Por punëtorët tanë më të vjetër mund të ndihmojnë për të mbajtur ekonominë në lëvizje.
Bota po përjeton një zhvendosje ‘vigane’ demografike, pasi gjenerata e pasluftës hyn në dekadën e tyre të gjashtë dhe të shtatë. Në vitin 1960, ata mbi se 65 vjeç përbënin vetëm 4.9% të popullsisë globale, por deri në vitin 2050, ata do të përbëjnë një 17% mahnitëse. Bota do të jetë së shpejti duke u mbushur me sekserë, , oktogenarian dhe të gjithë gjeneralët e tjerë pasues, por në fakt do të ketë mjaft pensionistë të moshës së vjetër për të populluar 24 herë më shumë.
Dhe ka një fushë të jetës ku këta numra përcaktohen të kenë një ndikim të madh: bota e punës. Sipas një studimi të fundit nga Byroja e Statistikave të Punës së Shteteve të Bashkuara, deri në vitin 2026, më shumë se një në 10 punëtorë do të jenë më të vjetër se 75. Kjo është dyfishi i shkallës në 1996. Në mënyrë të ngjashme, afërsisht tre në dhjetë punëtorë do të jenë të moshës midis 65 dhe 74 , e cila është e krahasueshme me situatën aktuale në Japoni – vendi me fuqi punëtore më të vjetër në planet.
Frika për ekzistencën e kaq shumë të moshuarve tashmë ka filluar. Epoka e re është përshkruar si një ‘kërcënim’, ‘tsunami gri’ dhe ‘bombë demografike e kohës’. Por çfarë po shkakton këtë situatë problematike dhe alarmante? Dhe si mund të ndihmojnë pleqtë në të vërtetë forcimin e fuqisë punëtore?
Në rënie, por pse?
Në vitin 2016, Nicole Maestas, një ekspert në politikën e kujdesit shëndetësor në Shkollën Mjekësore Harvard, vendosi ta zbulojë. Së bashku me kolegët e grupit amerikan të politikës globale, Korporata RAND, Maestas krahasuan PBB-në e 50 shteteve amerikane në vitet midis 1980 dhe 2010.
Maestas u mbështet në faktin se disa shtete po plaken më shpejt se të tjerët, si një lloj studimi i rasteve për mënyrën sesi do të ndikojë moria e punëtorëve të moshuar, kur të jetë rritur e gjithë shoqëria. “Ne zbuluam se në shtetet që plakeshin më shpejt, PBB u rrit më ngadalë,” thotë ajo.
Në disa vende, kjo tashmë po ndodh në nivelin kombëtar. Në Japoninë e “moshës shumë të vjetër”, ku pensionistët tashmë përbëjnë 12.9% të forcës së punës, PBB-ja ka qenë një nga rritjet më të ngadalta për 20 vitet e fundit. Në fakt, Fondi Monetar Ndërkombëtar ka parashikuar që popullsia në plakje mund të zvogëlojë PBB-në mesatare të vendit me 1% gjatë tre dekadave të ardhshme.
Ekzistojnë dy arsye të mundshme që plakja e popullsisë mund të jetë një peshë e vërtetë në ekonomi. Njëra është se, me një popullsi më të vjetër, do të ketë më pak punëtorë në total – dhe aq më pak njerëz që kontribuojnë në ekonomi. Tjetri është se sa produktiv është çdo person në forcën punëtore. Nuk ishte e qartë nga llogaritjet fillestare të Maestas se sa një faktorizoi në tjetrin, por kur ekipi i saj analizoi të dhënat më tej, ata zbuluan se dy të tretat e këtij efekti ishin për shkak të një humbjeje të produktivitetit.
Përvojë dhe ekspertizë
Megjithatë, këtu, fotografia fillon të ketë pak mjegull. Është joshëse t’i atribuosh këto ngadalësime ekonomike dhe të produktivitetit për faktin se të moshuarit kanë kaluar më së miri, por “nuk do të ndjekë domosdoshmërisht që punëtorët e moshuar janë më pak produktivë se punëtorët e rinj”- thotë Maestas.
Po, hulumtimi i Maestas sugjeron që forcat e punës kanë tendencë të bëhen më pak produktive pasi popullsia plaket, por kjo nuk do të thotë se do të thotë se për shkak të punëtorëve ekstra më të vjetër. Në fakt, ajo mendon se arsyet që rrjedhin nga kjo prirje janë e kundërta e asaj që do të sugjeronin stereotipet.
Ndërsa ka një rënie të pashmangshme të fuqive tona mendore kur plakemi, pasi truri ynë fillon të trashet, këto ndryshime kryesisht prekin të ashtuquajturin “inteligjencë të rrjedhshme” gjëra të tilla si aftësia jonë për të zgjidhur probleme të reja.
Nga ana tjetër, “inteligjenca e kristalizuar”, që përfshin arsyetimin verbal dhe njohuri të fituara, në të vërtetë vazhdon të rritet mirë në vitet ’90. Shtë gjithashtu e rëndësishme të mbani mend se jo të gjithë moshojnë në të njëjtën mënyrë, ose në të njëjtën shkallë; disa të moshuar 70 vjeç do të jenë më të mirë në këto gjëra sesa punëtorët shumë të rinj.
Dhe, në kundërshtim me besimin popullor, nuk ka prova përfundimtare për të sugjeruar që punëtorët e moshuar janë në thelb më pak produktivë. Një studim i vitit 2018 nuk gjeti ndonjë lidhje të rëndësishme midis performancës së përgjithshme të organizatave të sektorit privat në Mbretërinë e Bashkuar dhe proporcionit të punëtorëve më të vjetër që ata punësuan.
Në vend që të shpjegojë humbjen e produktivitetit që kërcënon shoqëritë e plakjes duke fajësuar trurin e ngushtuar, Maestas sugjeron disa shpjegime alternative – megjithëse nevojiten më shumë hulumtime për të parë nëse ato mbajnë.
E para është, pasi punëtorët e moshuar të aftë largohen nga ekonomia, të rinjtë në mënyrë të pashmangshme i zëvendësojnë ato – dhe punëtorët më të rinj në shoqëri nuk janë domosdoshmërisht më produktivët. Siç sugjeron një raport për Qendrën për Kërkime Ekonomike Evropiane, kjo ka të ngjarë të ketë më shumë ndikim në sektorët që kërkojnë më shumë njohuri të fituara, siç është prodhimi.
E dyta është edhe më intriguese: anëtarët më produktivë të shoqërisë priren të jenë më të pasur, dhe më mirë në planifikimin për pensionin e tyre. Ndërsa më shumë nga këta punëtorë të moshuar janë në gjendje të largohen, punëtorët më pak produktivë kanë mbetur. “Ekonomistët mendojnë për kohën e lirë si diçka që njerëzit duan të konsumojnë më shumë, më të pasurit që marrin. Ka kuptim që ndërsa njerëzit fitojnë gjithnjë e më shumë dhe më shumë, ata mund të zgjedhin të pensionohen më herët, në mënyrë që të konsumojnë më shumë kohë të lirë, “thotë Maestas.
Më në fund, punëtorët e moshuar dhe më të rinj mendohet të kenë aftësi aftësie që plotësojnë njëra-tjetrën. Për shembull, është e vendosur që skuadrat në moshë të përzier mund të jenë më produktive sesa ato që janë më pak të ndryshme në moshë. Punëtorët vlejnë më shumë sesa shuma e aftësive të tyre – dhe mënyra se si ata bashkëveprojnë me të tjerët mund të ketë një ndikim të madh në produktivitetin e organizatave që i përdorin ato. Shtë e mundur që ndërsa punëtorët më me përvojë dalin në pension, humbja e kësaj dinamike bashkëpunuese po zvogëlon produktivitetin – megjithëse kjo ende nuk është provuar.
Punoni shumë, punoni gjatë
Disa vende janë tashmë në këtë. Në Japoni, kryeministri Shinzō Abe është bërë i njohur për ‘Abenomics’ e tij – një sërë reformash praktike të dizajnuara për të ringjallur ekonominë e ngadaltë. Si pjesë e programit të tij të flamurit, ai ka rregulluar sistemin e sigurimeve shoqërore të vendit për të bërë të mundur që punëtorët të heqin dorë nga mbledhja e pensioneve të tyre dhe të vazhdojnë të punojnë për më gjatë.
Për një gjë, Abe gjithashtu është zotuar të ngrejë moshën e pensionit. Për të stimuluar kompanitë të mbajnë stafin e tyre, ai po e bën atë një kërkesë ligjore që ata të lejojnë stafin e tyre të vazhdojë të punojë deri në moshën 70 vjeç, nëse ata dëshirojnë.
Në Gjermani, ku numri i personave në moshë pune është vendosur të zvogëlohet për 10% midis tani dhe 2040, ata po përqendrohen në trajnime. Programi inovativ Initiative 50 Plus u zhvillua për të inkurajuar punëtorët e moshuar që të punojnë më gjatë. Ai përfshin skema të tilla si bashkimi i të rinjve të papunë me njerëz të moshuar të papunë, për t’i inkurajuar ata të mësojnë nga njëri-tjetri. Ajo gjithashtu siguron punonjës të moshuar në paga më të ulëta me mbështetje financiare.
Këto stimuj nuk kanë të bëjnë vetëm me të qenit të këndshëm për njerëzit e moshuar. Ka përfitime të vërteta ekonomike që duhet të bëhen duke investuar në këta punëtorë.
Sipas një raporti për vitin 2015 për qeverinë e Mbretërisë së Bashkuar nga eksperti i pensioneve dhe fushatori politik Ros Altmann, mbajtja në punë e punëtorëve vetëm për tre vjet më tej kur ata zakonisht pensionoheshin mund të shtonte 55 miliardë dollarë në ekonominë britanike.
Sikur të mos ishte kjo arsyeja e mjaftueshme, provat sugjerojnë që mbajtja e punëtorëve të vjetër do të kishte gjithashtu përfitimin e mahnitshëm – dhe më tepër të papritur – për të rritur pagat dhe perspektivën e punësimit të brezave të rinj, gjithashtu. Ideja është që nëse më shumë njerëz të moshuar qëndrojnë në punë, ata do të kenë më shumë para për të shpenzuar, dhe kjo i sjell dobi ekonomisë, e cila është e mirë për të gjithë.
Popullsia e botës mund të jetë në një kurs të pandalshëm drejt pleqërisë, por ky shndërrim demografik nuk ka pse të vijë me pasoja ekonomike të mpakshme. Në vend të kësaj, ne mund ta shohim atë si një mundësi.
Dhe ndryshimi i qëndrimeve tona ndaj pleqërisë dhe potenciali i punëtorëve të moshuar është hapi i parë.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga BBC
