Emisari i presidentit amerikan në bisedimet Kosovë–Serbi, Richard Grenell, në një intervistë ekskluzive për emisionin Pressing të T7, e ka hedhur poshtë çështjen e shkëmbimit të territoreve si një zgjidhje ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Ai ka theksuar se disa herë publikisht ka bërë me dije se bëhet fjalë vetëm për thashetheme, e jo për ndonjë opsion në bisedime. “Unë personalisht jo. Unë nuk e shoh këtë si opsion”. Grenell ka folur edhe për tarifën ndaj mallrave serbe dhe boshnjake, duke thënë se kryeministri Kurti i kishte premtuar se do ta hiqte atë. “Ai më shikoi në sy dhe tha se ata do ta largojnë taksën”, ka thënë Grenell. Gazeta Express sjell të plotë intervistën me Richard Grenellin, emisarin e Presidentit Trump, të cilën e ka zhvilluar gazetari Berat Buzhala.
Zotëri Grenell, do të doja ta filloj këtë intervistë duke jua bërë pyetjen që e preokupon shumicën e njerëzve në Kosovë tash për tash. A nuk ishit ju shumë të ashpër me z.Kurti sa i përket pozicionit të tij për taksën?
R. Grenell: Shikoni, ne, Shtetet e Bashkuara, e kemi pasur një qëndrim të gjatë se taksa prej 100 për qind që është zbatuar para z.Kurti ka qenë duke i dëmtuar ekonominë dhe popullin e Kosovës më së shumti. Kjo është një politikë afatgjate, kjo është diçka që ia kemi komunikuar secilit udhëheqës para zgjedhjeve dhe pas zgjedhjeve dhe të jem i sinqertë, ne e kemi pasur zotimin nga të gjithë para zgjedhjeve se ata do të përkushtohen për heqjen e taksës. Kjo është diçka me të cilën Shtetet e Bashkuara bindshëm pajtohen njëzëri dhe me përkrahjen e dy partive se taksa është duke e dëmtuar ekonominë e Kosovës. Prandaj, për ne nuk ka kuptim që të ketë politika që janë duke e dëmtuar ekonominë, që nuk i lejojnë bizneset të lëvizin përpara dhe të krijojnë vende pune. Kjo i prek të rinjtë që duan vende pune dhe kur politikat e dëmtojnë vetë ekonominë, nuk duhet të pritet nga ne, Shtetet e Bashkuara, që të vazhdojmë t’i përkrahim politikat që janë duke i dëmtuar njerëzit dhe aktivitetin e krijimit të vendeve të punës. Ne jemi të përqendruar për ta ndihmuar anën ekonomike dhe mendoj se ka shumë vëmendje të përqendruar në çështjet politike. Administrata e presidentit Trump po përpiqet ta ndihmojë procesin e dialogut. Ne kemi vendosur para një kohe të gjatë se zgjidhja në mendjet tona do të ishte krijimi i hapave nxitës ekonomikë, lënia e politikës politikanëve dhe ndihma ndaj ekonomisë. Ekonomia nën udhëheqjen e Trumpit ka qenë e mahnitshme dhe ajo që më kërkoi mua presidenti Trump është që të përpiqem të ndihmoj për të krijuar hapa nxitës ekonomikë dhe një atmosferë pro-biznesore në mënyrë që të rinjtë të gjejnë vende pune. Vazhdimisht kemi parë dëshmi se bizneset, qofshin ato biznese amerikane apo evropiane, ngurrojnë të vijnë në Kosovë për shkak të disa politikave dhe për shkak të problemeve të përceptuara që ato po i krijonin, e keni parasysh, praktikisht për shkak të bllokadave. Bizneset nuk kishin vullnet në vinin kur ekzistonte një krizë e perceptuar.
Ju thatë se e keni pasur një zotim nga të gjithë para zgjedhjeve dhe pas zgjedhjeve se ata do ta largojnë taksën. A u zotua zotëri Kurti për këtë?
R.Grenell: 100 për qind po. Ai më shikoi në sy dhe tha se ata do ta largojnë taksën.
Pse mendoni se ju gënjeu?
R.Grenell: Shikoni, unë nuk do të përfshihem në politikë dhe në atë se si është situata atje, në atë se si përgjigjen udhëheqësit politikë para dhe pas zotimeve, por realiteti është se ne jemi duke qëndruar jashtë politikës. Ne do të punojmë me secilën qeveri që dëshiron të krijojë një atmosferë ku ju e largoni taksën dhe ndihmoni për të krijuar vende pune për të rinjtë, për qytetarët që janë atje. Bizneset duan të vijnë në këtë rajon. Kjo është njëra nga arsyet që kur administrata e Trumpit erdhi në pushtet dhe kur presidenti Trump më kërkoi që të jem i dërguar special, gjëja e parë që e bëra kur arrita në Prishtinë, gjëja e parë që bëra kur arrita në Beograd ishte takimi me komunitetin e sektorit privat, jo me politikanët. Shkova në Odën Ekonomike, shkova te bizneset dhe ajo që dëgjova nga të gjithë ishte se ata nuk mund të kenë tregti normale për shkak të këtij problemi politik. Prandaj, gjëja e parë në të cilën u përqëndrova ishte të sigurohet një linjë fluturimi, e cila do t’i përfshinte mallrat dhe udhëtarët. Një numër jo i mjaftueshëm i medieve janë përqendruar në aspektin e mallrave të kësaj linje historike të fluturimeve mes Prishtinës dhe Beogradit. Kjo do të krijonte një mënyrë për bizneset që t’i transportojnë mallrat në rajon shumë shpejt. Ju e dini, kemi kompani që ofrojnë vetura me qira. Kur e merrni një veturë me qira, për shkak të këtyre problemeve, njerëzit nuk mund ta kalojnë kufirin lehtë. Ata nuk mund të shkojnë te një kompani që jep vetura me qira, ku mendonin se do të mund të shkonin. Kjo po i bën bizneset të vuajnë. Gjëja e dytë që vendosëm për ta bërë ishin marrëveshjet për hekurudha dhe autostradë. Këto janë çështje që i dëshiroi komuniteti i biznesit dhe më lejoni që të ballafaqohem me një çështje sa u përket hekurudhave, sepse ishte një marrëveshje mes udhëheqësve në Serbi dhe udhëheqësve në Kosovë për hekurudhat dhe më vonë, pasi ajo u nënshkrua, kishte pyetje për atë se cilën rrugë do ta merrte. Shikoni, ne kemi qenë shumë të qartë për këtë rrugë, duke thënë se nuk kemi një preferencë. Ne kishim nevojë që të dyja palët të pajtohen. Ju nuk mund ta keni njërën palë që e dëshiron një rrugë, ndërsa palën tjetër që e dëshiron një rrugë tjetër. Ka fonde të kufizuara që janë në dispozicion nga evropianët ose nga amerikanët që do ta ndihmojnë financimin e këtyre projekteve. Ju nuk mund të zgjedhni rrugë që nuk janë të realizueshme për të dyja palët ose që janë shumë të kushtueshme. Pra, ne nuk e kemi zgjedhur rrugën, dy palët e kanë zgjedhur atë. Unë qëndroj fuqishëm në atë se ne nuk po iu imponojmë dy palëve zgjidhje amerikane. Ajo që po mundohemi të bëjmë është që të sigurohemi se nuk po i çojmë dëm të hollat tona dhe kur populli amerikan ofron ndihmë për të financuar projekte ose për të bërë gjëra të caktuara, ato të holla të mos shkojnë dëm. Pra, kur të dyja palët bëhen bashkë dhe e kuptojnë se kjo është rruga më e realizueshme me fondet e kufizuara, sepse rruga e propozuar më parë ishte përmes disa pjesëve të Serbisë që nuk është përkrahur nga qeveria serbe, që ishte shumë e shtrenjtë për t’u ndërtuar dhe thjesht nuk ekzistonin fondet në kuptimin e kalimit nëpër zona malore.
Zotëri Grenell, mbrëmë ju, së bashku me Mattheë Palmerin dhe ambasadorin Kosnett, e lëshuat një deklaratë. Ishte një sqarim shumë i nevojshëm pasi që gjatë javës së kaluar e veçanërisht gjatë debatit në Kuvend, zotëri Kurti dhe ministri i tij vazhdimisht deklaronin se ekziston një marrëveshje sekrete dhe nëse largohen taksa dhe reciprociteti, Kosova do të humbë një pjesë të territorit. Kjo çështje tashmë duket e zgjidhur, por për audiencën tonë, për të mos lënë asnjë pikë dyshimi, as ju dhe as ndonjë pjesëtar tjetër i qeverisë amerikane kurrë nuk keni diskutuar me presidentin Thaçi apo presidentin Vuçiq për shkëmbimin e territoreve, apo jo?
R.Grenell: Kurrë. Kurrë nuk është ngritur si çështje në praninë time dhe siç thashë, kjo nuk është diçka që e kam parë ose që është folur për të dhe meqë ra fjala, më lejoni të jem shumë i qartë. E kam thënë këtë më parë. E kemi thënë këtë në Tëitter, kemi lëshuar deklarata për medie, kur ato kanë kërkuar. Kjo nuk është hera e parë që kemi qenë të qartë se këto thashetheme janë thjesht kaq, janë thashetheme. E kemi thënë këtë qe një kohë, por disa po zgjedhin të mos e besojnë dhe kjo nuk na përket neve. Ne vetëm mund të vazhdojmë t’i deklarojmë ato që i dimë se janë fakte dhe fakti është se unë kurrë nuk e kam parë atë (marrëveshjen sekrete) dhe kurrë nuk është diskutuar, thjesht nuk është opsion.
A besoni se shkëmbimi i territoreve është opsion i mirë për t’i zgjidhur problemet me Serbinë?
R.Grenell: Unë personalisht jo. Unë nuk e shoh këtë si opsion, por unë dua të jem shumë i qartë se të gjitha këto çështje politike…Ne, Shtetet e Bashkuara, jemi vërtet të përqendruara në çështjet ekonomike. Besimi ynë është që ne mund të krijojmë një atmosferë ndryshe, ku bizneset evropiane dhe amerikane vijnë në rajon për shkak se konflikti i perceptuar ka marrë fund dhe që mund t’i shtyjmë bizneset që ta shohin këtë rajon si pjesë e zgjerimit të tyre. Ne krijojmë vende pune, krijojmë vende pune për të rinjtë në mënyrë që njerëzit të mos largohen nga Kosova ose Serbia dhe që rajoni të bëhet më i gjallë. Ne besojmë se kjo është zgjidhja për problemet politike, besojmë që zhvillimi ekonomik, krijimi i vendeve të punës krijojnë shpresë, krijojnë nxitje (ekonomike) dhe problemet politike do të bëheshin më të pakta. Ajo për të cilën më duhet të jem i qartë është që shumë nga problemet janë të lidhura me ekonominë dhe aty duhet të shpenzohet energjia. Ne të gjithë vërtet duhet të ndalemi së luftuari dhe të fillojmë të përpiqemi që të krijojmë vende pune në rajon dhe në këtë kemi qenë të përqendruar.
Tani duket se me humbjen e mocionit të mosbesimit nga ish-kryeministri Kurti, taksa për mallrat serbe mund të hiqet. Sidoqoftë, për një periudhë të caktuar kohore, shumë njerëz ishin të shokuar që ndihma amerikane për zhvillim po pezullohej dhe tërheqja e trupave po përmendej për herë të parë. Sa afër ishim ne që ta humbim përkrahjen tuaj në mënyrë rrënjësore, zotëri Grenell?
R.Grenell: Shikoni, populli amerikan e do popullin e Kosovës. Jemi të përkushtuar ndaj popullit të Kosovës, por kur kemi politika, Shtetet e Bashkuara, qeveria amerikane, populli amerikan, fillon të ketë rregulla për ndihmat tona. Ne nuk duam të jemi në aso pozicioni që ndihmat tona të jenë të garantuara, pavarësisht çfarë ndodh në anën tjetër. Ne besojmë rrënjësisht se taksa ishte duke e dëmtuar popullin e Kosovës dhe vendosëm të kemi një politikë amerikane që ishte shumë e fuqishme. Ne besojmë se taksa duhet të largohet pa mëdyshje dhe menjëherë, sepse po e lëndonte popullin e Kosovës. Nuk është duke e ndihmuar zhvillimin ekonomik, që është qëllimi ynë, prandaj ne ishim duke u siguruar që të gjitha agjencitë qeveritare të Shteteve të Bashkuara do ta përkrahnin atë politikë. Por e vërteta është që ne e duam popullin e Kosovës dhe duam që të largohet taksa në mënyrë që të vazhdojnë bashkëpunimi dhe puna jonë dypalëshe.
A ishte e mundshme për qeverinë amerikane që të vazhdonte të punonte me qeverinë e kaluar (të Kosovës)?
R. Grenell: Qeveria e Shteteve të Bashkuara do të punojë me çfarëdo qeverie në Kosovë që dëshiron të krijojë vende pune dhe të lëvizë përpara. Ne qëndrojmë me popullin e Kosovës. Ne jemi të përkushtuar dhe jemi atje, por përsëri po kthehem te politika e Shteteve të Bashkuara, e cila zhvillohet nga qeveria e Shteteve të Bashkuara dhe populli amerikan. Prandaj, kur besojmë se taksa 100 për qind, e vendosur nga qeveria e Kosovës, është duke e dëmtuar ekonominë tuaj, atëherë ju nuk mund të prisni që ne ta vazhdojmë financimin e projekteve që ne besojmë se nuk do të jenë efektive, sepse taksa thjesht është duke ia zënë frymën ekonomisë. Nuk duam t’i çojmë dëm paratë tona.
Dy pyetjet e fundit. Pas më shumë se një viti të mungesës së dialogut mes Kosovës dhe Serbisë, vetëm disa shtete evropiane duket se janë të interesuara rreth agjendës suaj aktive dhe për marrëveshjet që i keni lehtësuar në Mynih dhe Berlin për transportin. A jeni ju në kontakt me kryeqytetet evropiane sa i përket çështjes së dialogut?
R.Grenell: Po, me disa, me disa që janë përkrahëse. Mendoj se kjo është paksa e ekzagjeruar, sepse janë disa individë, qeveri dhe udhëheqës evropianë që ofrojnë shumë përkrahje për ta çuar dialogun përpara. Kam parë përkrahje të pabesueshme për marrëveshjen e linjës ajrore, marrëveshjen historike të linjës ajrore, të cilën duhet ta përfundojmë dhe ne jemi të përqendruar për ta përfunduar atë në mënyrë që të mund të zbatohet. Ne kemi përkrahje të madhe për marrëveshjet e hekurudhave dhe autostradës. Megjithatë, nuk ka dyshim që gjithmonë do të ekzistojnë ata që do të ulen anash dhe do të ankohen vazhdimisht. Ajo që ne duam ta bëjmë është që të shkojmë përpara. Për shembull, unë e kam ngritur çështjen e liberalizimit të vizave drejtpërdrejt me kancelaren Merkel. Kam thënë se kjo është një politikë që duhet të rregullohet dhe se qeveria gjermane përfundimisht mund të ofrojë ndihmë. E ngrita këtë çështje vitin e kaluar, në nëntor apo dhjetor, drejtpërdrejt me kancelaren Merkel. Ajo më tha drejtpërdrejt se ka mënyra me të cilat ata do të mund të punonin për ta rregulluar këtë dhe për të ofruar ndihmë, ndoshta për viza të punës ose viza të industrive specifike. Kur i ngrita këto pika në mënyrë specifike, ajo tha “Po, ka gjëra që mund t’i bëjmë.” Ajo e këshilloi ekipin e vet që ta bënte këtë. E kam ngritur këtë çështje shumë herë. Nuk e kam parë ende të zbatuar, por ne besojmë se ka gjëra që evropianët mund t’i bëjnë, që janë zotuar se do t’i bëjnë dhe që duhet t’i bëjnë, por që nuk i kanë bërë ende.
Të paktën që nga viti ’92 e tutje, kosovarët kanë besuar në Shtetet e Bashkuara dhe në Shtëpinë e Bardhë. A duhet ta vazhdojnë ata besimin në Shtetet e Bashkuara dhe në Shtëpinë e Bardhë?
R.Grenell: Shikoni, unë mendoj se ju duhet t’u besoni evropianëve, duhet t’u besoni amerikanëve. Ne të gjithë jemi së bashku në këtë çështje. Ne duam të lëvizim përpara. Unë besoj fuqishëm se ka shumë njerëz në Evropë dhe në Shtetet e Bashkuara që janë të bërë bashkë duke dëshiruar të bëjnë përparim dhe nuk janë duke shikuar se kush merr merita ose kush çfarë bën. Ka mjaft gjëra për t’i bërë që ne të gjithë ta ndihmojmë rajonin.
Si pyetje e fundit, çfarë prisni ju nga kryeministri i ri, zotëri Grenell?
R.Grenell: Shikoni, ne nuk do të përfshihemi në politikë. Populli i Kosovës do ta zgjedhë qeverinë e vet, ata do ta zgjedhin udhëheqësin e vet, por Shtetet e Bashkuara do t’i zgjedhin politikat e veta dhe politika jonë është shumë e qëndrueshme, pavarësisht kush është në detyrë. Taksa duhet të hiqet, sepse ne besojmë se taksa 100 për qind që e ka Kosova është duke e dëmtuar ekonominë tuaj. Ne po përpiqemi ta ndihmojmë Kosovën, ta ndihmojmë Serbinë, tërë rajonin, për ta krijuar një zonë apo rajon që ka vende pune dhe shpresë për të rinjtë në mënyrë që ata të qëndrojnë në rajon dhe të kenë vende pune cilësore, të rriten familjet e tyre dhe ato familje të kenë mirëqenie. Pra, ne e caktojmë politikën tonë dhe politika jonë është shumë e qartë. Taksa të hiqet dhe pastaj ne mund të bashkëpunojmë në rrugë të gjera.
Pyetja e fundit, shumë njerëz që ju kundërshtojnë e kanë përdorur orientimin tuaj seksual, zotëri Grenell – ju jeni homoseksual dhe këtë e pranoni haptazi – si argument për t’i minuar autoritetin dhe aftësinë tuaj për ta udhëhequr këtë proces. Si e komentoni këtë?
R.Grenell: Shikoni, kam parë komente ku thuhet se unë po gënjej dhe kam marrë shumë mesazhe nga njerëzit që po përpiqen të përdorin ofendime homofobike ose anti-homoseksuale. Unë nuk besoj se këta njerëz janë shumica në Kosovë ose në rajon. Kjo qartazi duhet të dënohet. Jam shumë krenar që jam homoseksual, kështu si jam lindur dhe unë nuk tërhiqem nga kjo dhe mendoj se çfarëdo ofendimi anti-homoseksual ose homofobik duhet të dënohet gjerësisht.
Faleminderit shumë, zotëri Grenell!
R. Grenell: Çdo të mirë!
