Shkatërrimi ekonomik i bërë nga koronavirusi ka qenë i shpejtë, i gjerë dhe i thellë, me prodhimet që po bien nëpër botë dhe konsumatorët gjithnjë e më shumë të ngecur në shtëpi në izolimin e imponuar nga qeveria.
Pra, si do të krahasohet rënia e vazhdueshme me rëniet e mëparshme? Këtu është një përmbledhje e shkurtër e ngjarjeve gjatë shekullit të kaluar që shkaktuan vështirësitë më të rënda ekonomike.
Lufta e Parë Botërore
Mobilizimi i ushtrive evropiane në 1914 e solli Belle Epoque në një ndalje brutale. Ushtritë u bllokuan në betejë për vite me radhë, në një konflikt që vendet fillimisht kishin pritur të ishte e shkurtër. Ekonomitë u përkushtuan të përballonin luftimet. Henry Ford kishte filluar linjën e parë të montimit për makina të prodhuara në masë në 1913, dhe metoda u përsërit për prodhimin e municioneve dhe kamionëve. Rusia ishte drenazhuar aq shumë sa ra pre e revolucionit bolshevik, ndërsa ekonomia e Gjermanisë ishte e rënduar nga dëmshpërblimet e luftës, duke ndihmuar në krijimin e partisë naziste.
Depresioni i Madh
Rrëzimi i tregut të aksioneve në vitin 1929 filloi recesionin më të gjatë dhe më të thellë në të gjithë botën e shekullit të 20-të. Ajo që filloi si një krizë amerikane u përhap shpejt në një krizë globale, e përkeqësuar nga bankat e dobëta, çmimet e ulëta të fermave dhe më vonë nga pengesat tregtare. Rënia u tërhoq gjatë gjithë viteve 1930, sepse qeveritë bënë shumë pak, shumë vonë. Deri në vitin 1933, shkalla e papunësisë në SHBA ishte rreth 25%. U desh politika e Franklin D. Roosevelt për të injektuar masivisht para nëpërmjet New Deal për t’i dhënë fund depresionit atje.
Lufta e Dytë Botërore
Konflikti më shkatërrues në histori kishte efekte të ndryshme ekonomike, në varësi të vendeve. SHBA lulëzoi dhe fortësoi pozitën si ekonomia mbizotëruese botërore. Britania shmangu pushtimin por u gjymtua nga borxhi, ndërsa pjesa më e madhe e Evropës dhe gjetkë rrinin në gërmadha. Gjermania u shkatërrua plotësisht dhe Japonia gjithashtu u shpartallua.
Ekonomitë ishin ri-projektuar për mjete ushtarake, me linja prodhimi makinash të përdorura për të bërë tanke, për shembull. Sapo përfundoi konflikti, ajo përpjekje industriale pushoi dhe njëkohësisht, shpenzimet qeveritare papritmas u kontraktuan. U deshën disa dekada rindërtimi dhe shërimi për të shkundur trashëgiminë sociale, politike dhe ekonomike.
Shoku i naftës
Midis tetorit 1973 dhe marsit 1974, çmimet e naftës në SHBA u katërfishuan. Kjo shkaktoi një tarifë të madhe atje për prodhimin, i cili ishte rritur në varësi të importeve të energjisë. Ndërkohë kompanitë u detyruan të rrisin pagat për t’iu përgjigjur inflacionit spiral që pasoi. Efektet e tilla u përsëritën në mënyrë të pabarabartë në të gjithë globin. Për shembull, Franca dhe SHBA morën furnizime të pandërprera bruto, por u përballën me sfidat e tyre. Britania ishte e rrethuar nga greva të shumta gjatë kësaj periudhe dhe përfundimisht kërkoi një shpëtim ndërkombëtar.
Recensioni i Madh
Rënia e 2007-2009 u shkaktua nga shpërthimi i flluskës ekonomike së banesave në SHBA. Kredia shpejt u kap, gjë që çoi në rrëzimin e Lehman Brothers, një krizë financiare, dhe më pas një rënie të mprehtë e tregtisë globale. Recesione të rënda u krijuan në Amerikën e Veriut, Jugut dhe në Evropë, dhe punimet e mëpasshme për riparimin e sistemit bankar nuk kanë përfunduar ende sot.
Kriza e Koronavirus
është herët për të thënë se sa thellësisht shpërthimi i sëmundjes aktuale do të dëmtojë ekonominë globale. Komisioni Evropian ka thënë se rënia e aktivitetit mund të jetë e krahasueshme me vitin 2009, ndërsa tkurrja e tremujorit të dytë të SHBA-së mund të jetë më e keqja në gati një shekull. Kina mund të pësojë rritjen e saj më të ngadaltë që nga viti 1976, në vitin kur Mao Zedong vdiq. Ekonomistët thonë që SHBA po hyn në një recesion të mprehtë, me disa prodhime të brendshme bruto që drejtohen për rënien më të dobët të rekordeve tremujore.
“Nuk ka dyshim: kjo është një goditje e madhe, tha David Chilosi, profesor ndihmës i historisë ekonomike në Universitetin e Groningen në Hollandë, me telefon. “çështja është nëse kjo është një tronditje e përkohshme apo do të ketë pasoja afatgjate.”
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
5 mësime nga kriza greke
