Sot po luftojmë me të njëjtat mjete, me të cilat zgjodhën të ndesheshin paraardhësit tanë të hershëm, thua se kaq qindravjeçarë të kaluara dhe aq arritje shokuese të kurorëzuara, thjeshtohen në asgjë para një koronavirusi, një armiku që arriti të gjunjëzonte botën dhe së bashku me të, të nënshtrojë madhështinë false të qytetërimit modern.
Cila është kjo mënyrë kacafytjeje me rrezikun, më shumë sesa t’ia mbathësh?
Karantina! Nga vjen fjala “karantinë” dhe çfarë kuptimi ka?
Fjala “karantinë” vjen nga dialekti venedikas që në italisht nënkupton “quaranta giorni” dhe në shqip 40 ditë. Ky emër iu vendos procesit të izolimit që iu bëhej anijeve dhe njerëzve para se të futeshin në Venedik gjatë periudhës së prekjes së botës nga murtaja apo ashtuquajtura, “Vdekja e Zezë”. Kujtojmë se mes viteve 1348 dhe 1359, “Vdekja e Zezë” shfarosi 30% të popullsisë së Evropës dhe një përqindje të popullsisë së Azisë. Një dokument i arkivave të Dubrovnikut në Raguza, (Kroacia e sotme), që daton në vitin 1377 urdhëronte se para se të lejohej hyrja në qytet, të ardhurit e rinj duhej kalonin 30 ditë (a trentine) në një vend të izoluar, në ishujt aty pranë, për të parë nëse shfaqnin simptomae e sëmundjes.
Në vitin 1448 shteti venedikas e zgjati periudhën e pritjes (izolimit) në 40 ditë duke i dhënë kështu emrin karantinë ose quarantina. Ky afat rezultoi se ishte një formulë e mirë për të frenuar përhapjen e sëmundjes.
Karantina dyzetëditore dëshmoi se ishte një formulë efektive për trajtimin e shpërthimeve të murtajës. Sipas vlerësimeve aktuale, murtaja bubonike kishte një periudhë 37-ditore nga infeksioni deri në vdekje. Prandaj, karantinat evropiane do të kishin qenë shumë të suksesshme në përcaktimin e shëndetit të ekuipazheve nga anijet e mundshme tregtare dhe të furnizimit.
Sëmundjet e tjera i janë nënshtruar praktikës së karantinës para dhe pas shkatërrimit të murtajës. Ata të prekur nga lebra ishin të izoluar afatgjatë nga shoqëria, dhe u bënë përpjekje për të kontrolluar përhapjen e sifilizit në Evropën veriore pas vitit 1492, ardhjen e etheve të verdha në Spanjë në fillim të shekullit të 19-të dhe ardhjen e kolerës aziatike më 1831.
Venecia mori drejtimin në masat për të kontrolluar përhapjen e murtajës, pasi kishte emëruar tre roje të shëndetit publik në vitet e para të “Vdekjes së Zezë” (1348). Regjistrimi tjetër i masave parandaluese vjen në provincën e Modenas në vitin 1374. Venecia themeloi izolimin e parë (në një ishull të vogël ngjitur me qytetin) në vitin 1403. Më 1467 Genova pasoi shembullin e Venecia, në vitin 1476 spitali i vjetër i lebrozëve të Marsejës u shndërrua në një spital të murtajës. Izolimet e madhe e Marsejës, mbase më i plota në llojin e saj, u themelua në vitin 1526 në ishullin Pomègues. Praktika në të gjitha karantinat mesdhetare nuk ndryshonte nga procedura angleze në tregtinë në Levantine dhe Afrikën e Veriut. Me ardhjen e kolerës në vitin 1831 disa karantina të reja u ngritën në portet perëndimore, veçanërisht një institucion shumë i gjerë pranë Bordeaux , më pas ai u kthye në një funksion tjetër.
Një përmendje e hershme e izolimit ndodh në librin biblik të Levitikut, shkruar në shekullin e shtatë para Krishtit ose mbase më herët, i cili përshkruan procedurën e ndarjes së njerëzve të infektuar për të parandaluar përhapjen e sëmundjes sipas Ligjit të Moisiut: Sipas të cilit: “Nëse pika e ndritshme në lëkurë është e bardhë, por nuk duket se është më shumë se lëkura e thellë dhe qimet në të nuk janë bërë të bardha, prifti do të izolojë personin e prekur për shtatë ditë. Në ditën e shtatë ai duhet të ekzaminoni atë, dhe nëse sheh se lëndimi është i pandryshuar dhe nuk është përhapur në lëkurë, ai do ta izolojë atë për shtatë ditë të tjera “.
Karantina si masë izolimi për të parandaluar rrezikun vjen gjithashtu edhe nga bota islame. Karantina e detyrueshme spitalore e grupeve të veçanta të pacientëve, përfshirë ata me lebrozë, filloi herët në historinë islame. Midis viteve 706 dhe 707 kalifi Al-Walid I, ndërtoi spitalin e parë në Damask dhe lëshoi një urdhër për të izoluar ata të infektuar me lebër nga pacientët e tjerë në spital. Praktika e karantinës së detyrueshme të lebrës në spitalet e përgjithshme, vazhdoi deri në vitin 1431, kur osmanët ndërtuan një spital lebrozësh në Edirne. Incidentet e karantinës kanë ndodhur në të gjithë botën muslimane, me dëshmi të karantinës vullnetare të komunitetit, në disa nga këto incidente të raportuara. Karantina e parë e dokumentuar e komunitetit të pavullnetshëm u krijua nga reforma e karantinës osmane në vitin 1838.
Praktikat e karantinimit gjejnë zbatim edhe në periudhat e mëvonshme. Epidemitë e etheve të verdha shkatërruan komunitetet urbane në Amerikën e Veriut, përgjatë fundshekullit të tetëmbëdhjetë dhe fillimshekullit të nëntëmbëdhjetë, shembujt më të njohur janë Epidemia e Etheve të Verdha në Filadelfia më 1793 dhe shpërthimet në Gjeorgjia (1856) dhe Florida (1888). Epidemitë e kolerës dhe të vegjëlve vazhduan gjatë gjithë shekullit të nëntëmbëdhjetë, dhe epidemitë e murtajës prekën Honolulu dhe San Francisko nga viti 1899 deri më 1901. Qeveritë e Shtetit në përgjithësi mbështeteshin në shërbimin e kordonit, si një masë gjeografike karantine për të kontrolluar lëvizjen e njerëzit brenda dhe jashtë komuniteteve të prekura. Gjatë pandemisë së gripit të vitit 1918, disa komunitete u aplikua sekuestrimi mbrojtës (nganjëherë referuar si “kundërkarantinë “) për të mbajtur të infektuarit nga futja e gripit në popullatën e shëndetshme.
Në shekullin XXI, personat e dyshuar për bartjen e sëmundjeve infektive janë karantinuar, si në rastet e Andrew Speaker (tuberkulozi rezistent ndaj shumë ilaçeve, 2007) dhe Kaci Hickox (Ebola, 2014). Kalimi i pacientëve të infektuar në repartet e izolimit dhe vetë-karantina, e bazuar në shtëpi e njerëzve të ekspozuar potencialisht, ishte mënyra kryesore që përfundoi epidemia e virusit Ebola të Afrikës Perëndimore më 2016. Ekspertë e shëndetit kritikuan kufizimet ndërkombëtare të udhëtimit, të vendosura gjatë epidemisë si joefektive për shkak të vështirësisë së zbatimit dhe u cilësua si kundërproduktiv pasi ngadalësuan përpjekjet për ndihmë. Dhe vjen përvoja e sotme e betejës me COVID-19 . Pak a shumë kjo është përvoja e historisë njerëzore me karantinimin, me të vetmen mundësi për tu ndeshur “urtësisht” dhe “trimërisht”.
Nga: Albert Vataj
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Ditë frikë dhe vetmie”
“Mirë se vini në këtë botë, Korona dhe Covid!”
