Sëmundja celiac (CD), e shkaktuar nga teprica e glutenit, shfaqet te njerëzit të predispozuar gjenetikisht për të zhvilluar gjendjen kronike autoimune.
Sëmundja celiac është një sëmundje në të cilën zorrët janë të ndjeshme ndaj glutenit, duke çuar në vështirësi në tretjen e ushqimit.
Gjatë dekadave të fundit, mjekët kanë mësuar shumë për mënyrën sesi zhvillohet sëmundja, përfshirë faktorët gjenetikë dhe faktorët e tjerë të rrezikut. Sidoqoftë, rezultatet nga studimet nëse personat me CD kanë një rrezik të rritur të vdekjes së parakohshme të lidhur me gjendjen kanë qenë të përziera. Një studim i fundit tregon një shkallë të vogël, por statistikisht të rëndësishme të rritur të vdekshmërisë.
Sëmundja celiac mund të ndikojë në të gjithë trupin
Deri kohët e fundit, CD konsiderohej një sëmundje gastrointestinale kryesisht pediatrike, e shoqëruar me simptoma të dhimbjes së barkut, diarresë, kapsllëkut dhe të vjella , dhe karakterizohet nga dëmtimi i villit të zorrëve të holla .
Me zhvillimin e testeve të sakta të gjakut dhe ekzaminimeve në shkallë të gjerë, ne kemi identifikuar CD-në si një sëmundje me të vërtetë sistemike që mund të zhvillohet në çdo moshë dhe të prek gati çdo ind ose organ në trup. Njerëzit me CD mund të pësojnë dhimbje në nyje, osteopeni ose osteoporozë, frakturë të kockave, skuqje dhe simptoma psikiatrike si ankthi dhe depresioni.
Shkaku mjedisor për CD – gluteni – është i njohur. Kur heqim glutenin (një proteinë që gjendet në grurë, thekër dhe elb) nga dieta e personave me CD, ata zakonisht përjetojnë një përmirësim ose zgjidhje të simptomave. Testet e gjakut kthehen në normale dhe zorrët shërohen.
Sëmundja celiac mund të ndikojë në jetëgjatësinë
Studimet që vlerësojnë CD dhe vdekshmërinë kanë pasur rezultate kontradiktore, me disa studime që tregojnë deri në një rritje të dyfishtë të vdekshmërisë, dhe të tjerët nuk tregojnë rritje të rrezikut. Përveç kësaj, ne ende nuk kemi identifikuar se si CD mund të ndryshojë jetëgjatësinë. Disa mendojnë se mund të jetë pjesërisht i lidhur me inflamacion kronik, duke çuar në zhvillimin e osteopenisë dhe frakturave të kockave, komplikime nga kushte të shoqëruara siç janë diabeti tip 1, ose më rrallë, me zhvillimin e limfomës së zorrëve (një lloj kanceri).
Një studim i fundit i botuar në JAMA gjeti një rrezik të vogël por të rëndësishëm në rritje të vdekshmërisë tek njerëzit me CD. Është interesante që njerëzit me CD kishin një rrezik të shtuar të vdekjes në të gjitha grupmoshat e studiuara, por vdekshmëria ishte më e madhe në ato të diagnostikuar midis moshës 18 dhe 39 vjeç. Studiuesit zbuluan se rreziku i vdekjes ishte rritur në vitin e parë pas diagnostikimit, por kjo vazhdoi edhe 10 vjet më vonë. Rritja e vdekshmërisë tek pacientët me CD ishte e lidhur me sëmundje kardiovaskulare, kancer, sëmundje të frymëmarrjes dhe shkaqe të tjera të paspecifikuara.
Ndryshimet dietike dhe kujdesi rutinë mjekësor mund të ndihmojnë në uljen e rreziqeve
Rritja e lehtë e rrezikut të vdekshmërisë nuk sugjeron që duhet të menaxhojmë ndryshe CD. Sidoqoftë, këto gjetje nxjerrin në pah fushat që pacientët dhe mjekët të përqendrohen në përpjekje për të zvogëluar këto rreziqe.
Për shembull, studimi sugjeron që marrja e pamjaftueshme e drithërave të plota, së bashku me marrjen e pamjaftueshme të fibrave, është një shkak kryesor i sëmundjes dhe vdekjes në të gjithë botën. Konkretisht, marrja e ulët e drithërave të plotë shoqërohet me rritjen e rrezikut të sëmundjeve kardiovaskulare. Duke pasur parasysh kufizimet e një diete pa gluten, është e mundur që njerëzit me CD hanë më pak fibra se sa ata me një dietë të pakufizuar. Kështu, individët me CD duhet të konsumojnë një dietë të pasur me fibra që nuk përmbajnë gluten, të tilla si tërshëra, quinoa etj.
Përveç kësaj, pacientët me CD u zbuluan se kishin një rrezik të shtuar të vdekjes në lidhje me sëmundjen e frymëmarrjes. Si pjesë e kujdesit rutinë pas diagnozës, pacientët duhet të flasin me mjekun për vaksinat pneumokokale, të cilat mund të zvogëlojnë rrezikun e disa infeksioneve të frymëmarrjes. Kjo nuk është ende e zakonshme në shumicën e praktikave të kujdesit shëndetësor, kështu që pyesni mjekun për këtë cështje.
Inflamacioni kronik është një faktor në shoqërimin e CD me vdekshmëri të rritur. Duke pasur parasysh këtë, mjekët duhet të konsiderojnë një biopsi të përsëritur të zorrëve për të kërkuar inflamacion të vazhdueshëm, edhe pse ky studim nuk gjeti një rrezik të shtuar të vdekjes tek njerëzit, zorrët e të cilëve nuk u shëruan në një dietë pa gluten.
Pasi të shërohen zorrët, pacientët duhet të vizitojnë çdo vit mjekun dhe dietologun për të rishikuar dietën e tyre pa gluten, t’i nënshtrohen vlerësimit për kushte të tjera të mundshme autoimune dhe të diskutojnë nevojën për plotësim të vitaminave. Kujdesi rutinor, vaksinimi pneumokok dhe një dietë e pasur me drithëra, fibra, fruta dhe perime gjithashtu duhet të ndihmojnë.
