Organi më i madh ndërkombëtar i sigurisë në botë është ka përfunduar në krizë pasi sulmet shkaktuan largimin e ekipit drejtues, duke ngjallur frikë se vakuumi mund të pengojë punën jetësore në zonat e konfliktit dhe një paralajmërim të BE-së për një goditje të re për bashkëpunimin shumëpalësh.
Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë është pa timon pasi Franca, Kanadaja, Norvegjia dhe Islanda në fillim të këtij muaji nuk pranuan të riemërojnë sekretarin e përgjithshëm të saj, diplomatin zviceran Thomas Greminger, pasi skadoi mandati i tij trevjeçar.
Masa erdhi si përgjigje ndaj një vendimi të Azerbajxhanit, i ndjekur nga Taxhikistani dhe Turqia, që kundërshtuan një mandat të dytë për francezin Harlem Désir si përfaqësues për lirinë e mediave në organizatë. Në grindjet e mëpasme, vendet anëtare gjithashtu nuk pranuan të ri-emërojnë drejtuesit e zyrave të të drejtave të njeriut dhe të pakicave.
BE tha në një deklaratë se kriza e shkaktuar nga një “numër i kufizuar” i vendeve në trupin 57 anëtarësh “minon efektivitetin e organizatës dhe dobëson qasjen shumë të nevojshme për sigurinë në Evropë që mishëron OSBE”.
“Duke mos rënë dakord për riemërimet, ata thjesht kanë paralizuar tërë organizatën,” tha Stephanie Lihtenshtajni, një ish-zyrtar i OSBE-së dhe ekspert në institucion.
Désir e zemëroi Azerbajxhanin me kritikat e tij për censurimin dhe frikësimin e mediave dhe për përmbushjen e dënimeve të gjata me burg për gazetarët.
“Asnjë pjesë e rajonit të OSBE-së nuk është imune kur bëhet fjalë për rreziqe për gazetarët ose shkelje të angazhimeve për lirinë e mediave,” tha ai në raportin e tij të fundit për ambasadorët e OSBE-së në fillim të këtij muaji, shkruan Financial Times.
Désir u emërua në këtë post në 2017. Në të njëjtën kohë Greminger u bë sekretar i përgjithshëm, islandezi Ingibjorg Solrun Gisladottir mori përsipër zyrën e të drejtave të njeriut dhe Lamberto Zannier i Italisë mori portofolin e pakicave. Ata u emëruan si një grup sepse anëtarët e OSBE-së nuk mund të bien dakord për plotësimin e secilit post individualisht.
Azerbajxhani, i ndjekur nga Taxhikistani, bllokuan emërimin e Z. Désir në fillim të këtij muaji. Turqia dhe Taxhikistani gjithashtu vendosën veto ndaj një mandati tjetër për zonjën Gisladottir, pasi akuzuan zyrën e saj për bashkëpunim me grupet e opozitës që ata i konsideruan kriminale. Franca, Kanadaja, Norvegjia dhe Islanda atëherë nuk pranuan të mbështesin z. Zannier dhe Greminger me arsyetimin se të katër zyrtarët ishin emëruar fillimisht së bashku.
“Përkundër përpjekjeve tona dhe atyre të shumicës dërrmuese të shteteve pjesëmarrëse, asnjë zgjidhje e përkohshme nuk u gjet për të shmangur boshllëkun e këtyre pozicioneve,” tha Ministria e Jashtme franceze në një deklaratë. “Ne riafirmojmë mbështetjen tonë të plotë për OSBE-në dhe menaxhimin e saj, të cilët kanë realizuar plotësisht mandatin që iu është besuar nga shtetet pjesëmarrëse me profesionalizëm dhe paanshmëri.”
OSBE ka instaluar një udhëheqje të përkohshme dhe trupa mbikëqyret nga ministrat e Jashtëm të vendeve anëtare për një periudhë 1 vjeçare dhe aktualisht drejtohet Shqipëria.
Tani i bie Tiranës për të gjetur zgjidhje për krizën me ministrat e Jashtëm të OSBE-së për shkak të takimit në kryeqytetin shqiptar në dhjetor. Emërimet e reja duhet të përmbyllen brenda shtatorit.
Gent Cakaj, ministri i përkohshëm i jashtëm i Shqipërisë, tha se bllokimi ishte një “shenjë e një multilateralizmi të vuajtur”, por mbrojti procesin e vendimmarrjes së OSBE-së, e cila mbështetet në konsensus dhe jo me shumicë votash.
“Rregulli i konsensusit që ka udhëhequr punën e OSBE-së që nga fillimi u jep forcë vendimeve. Çdo shtet ka interes të gjejë zgjidhje efektive“, tha ai.
Sekretariati i OSBE-së nuk pranoi të komentojë.
OSBE, anëtarësia e së cilës përfshin Azinë Qendrore, është një forum i vlefshëm për BE-në, e cila po bën përpjekje për të zhvilluar një strategji “EuroAzi” si pjesë e përgjigjes së saj strategjike ndaj besueshmërisë në rritje të Kinës.
Tensionet në organizatë janë paralele me ato në institucione të tjera shumëpalëshe, të tilla si Kombet e Bashkuara dhe OBT, të cilat kanë një anëtarësi të gjerë me pikëpamje të ndryshme politike, thonë analistët.
Olga Oliker, drejtore e programit për Evropën dhe Azinë Qendrore në grupin e ekspertëve të Grupit Ndërkombëtar të Krizave, tha se kriza kërcënon të dëmtojë punën e OSBE-së.
“Në një moment ka gjëra që kërkojnë nga dikush që të caktojë një axhendë udhëheqjeje,” tha ajo. “Nuk mund t’i bësh të gjitha këto pa dikë përgjegjës.”
