Nga Romano Prodi*
Ditët e fundit, ne më në fund kemi filluar të flasim përsëri për Jugun.
Kam lexuar në lidhje me këtë analizë të të gjitha llojeve dhe propozimeve të efektivitetit të caktuar, shumë prej të cilave bazohen në burimet e vëna në dispozicion nga politika e re Europiane.
Sidoqoftë, jam i bindur që një Jug i ri nuk mund të ndërtohet nëse një politikë mesdhetare nuk aktivizohet.
Nderkohe Jugu ynë nuk do të jetë në gjendje të rimekembet kurrë nëse vazhdon të ketë rreth tij një shkretëtirë plot telashe.
Eshte e qartë se një përmirësim i përgjithshëm mund të arrihet vetëm me një politikë të përbashkët europiane, siç nuk po ndodh as për Libinë dhe as për Libanin.
Për këto çështje, roli parësor i Italisë duhet të jetë ngritja e problemit çdo ditë në një Europe që nuk e ka konsideruar kurrë Mesdheun si objektivin kryesor të politikës së saj.
Sidoqoftë, ka raste me interes të veçantë për Italinë që mund dhe duhet të përfshihen në axhendën tonë të përditshme: Raste në të cilat politika e brendshme dhe e jashtme mbivendosen në mënyrë të pandashme.
Midis këtyre, unë mendoj se nevoja për vëmendje më e madhe eshte për Shqipërinë.
Pasi Italia, me misionin Alba në 1997, kontribuoi fuqimisht në qetësimin e Shqipërisë dhe afrimin e saj me demokracitë perëndimore, të dy vendet janë integruar fuqishëm me njëra-tjetrën.
Perllogaritet se shtatëqind mijë shqiptarë jetojnë në vendin tonë dhe se dyqind mijë prej tyre madje kanë shtetësi të dyfishtë.
Duke marrë parasysh që numri i përgjithshëm i qytetarëve shqiptarë që jetojnë në Shqipëri është rreth dy milion e tetëqind mijë, këto janë marrëdhënie njerëzore me rëndësi unike.
Marrëdhëniet ekonomike nuk janë më pak intensive: në fakt, tregëtia me Italinë tejkalon 20% të PBB-së shqiptare, ndërsa më shumë se një mijë kompani italiane operojnë në Shqipëri dhe pothuajse tridhjetë mijë kompani shqiptare janë aktive në vendin tonë, edhe nëse shumë prej tyre janë bisnese te vegjel.
Të dhënat për intensitetin e marrëdhënieve tona nuk ndalen në aspektin ekonomik: shumë ministra, duke filluar nga kryeministri Edi Rama, flasin italisht dhe njohuritë e gjuhës sonë janë akoma të përhapura, edhe nëse gradualisht ka humbur terren përballë anglishtes , tani mbizotërues në grupmoshat më të reja.
Sigurisht që nuk duhet të anashkalojmë faktin se vala e parë e imigracionit shqiptar ka ngjallur te shumë italianë një ndjenjë të fortë të mosbesimit, pasi shoqërohet me fenomene të krimit të përhapur. Sidoqoftë, duhet të kemi, me një objektivitet të barabartë, të pranojmë që bashkëpunimi i ngushtë midis dy vendeve po zvogëlon progresivisht këtë fenomen.
Ndërsa duke marrë parasysh që sistemi gjyqësor shqiptar paraqet ende probleme të mëdha dhe është subjekt i polemikave të pafund, përparimi i ngadaltë i tij është gjithashtu rezultat i një bashkëpunimi me sistemin tonë gjyqësor. Në mënyra të ndryshme, magjistratët italianë kanë operuar në Shqipëri për ca kohë, duke ofruar ndihmë të vlefshme për homologët e tyre. Edhe më e gjërë është puna e Guardia di Finanza dhe Ministrisë së Brendshme, të cilat prej kohësh janë angazhuar, në bashkëpunim me autoritetet lokale, për frenimin e fenomeneve të krimit, përfshirë një prodhim të konsiderueshëm të kanabisit, i cili më pas drejtohet te vendi ynë.
Nëse të dhënat pozitive të bashkëpunimit midis Italisë dhe Shqipërisë nuk mungojnë, megjithatë është më e vështirë çdo ditë t’i forcosh ato ose thjesht t’i rinovosh ato. Programi mësimor i gjuhës sonë vuan nga burimet e kufizuara, ndërsa prania e Rait është bërë margjinale dhe i jep rrugë Turqisë, e cila po bëhet gjithnjë e më aktive me transmetime në turqisht dhe abonim në shqip.
Edhe pse jo akoma me të njëjtin intensitet si në vendet e tjera të Ballkanit, prania turke po rritet në të gjitha fushat, nga punimet publike në kulturë, nga sektori ushtarak në një depërtim gjithnjë e më të thellë në fushën fetare, përmes mbështetjes për një rrjet kapilar i xhamive. Një prani e forcuar nga miqësia midis presidentit turk Erdogan dhe kryeministrit shqiptar Rama, i cili është gjithnjë e më i vëmendshëm për zgjedhjet politike të kolegut të tij.
Jo vetëm që Turqia po forcon praninë e saj në Shqipëri (e cila le të mos harrojmë se ishte nën kontrollin otoman nga 1478 në 1912), por Rusia dhe Gjermania gjithashtu po rritin ndikimin e tyre dhe Kina po shikon gjithçka me vëmendje në rritje. Në drejtim të kundërt vetëm rrugën e Francës, e cila madje kundërshtoi fillimin e negociatave për hyrjen e Shqipërisë në Bashkimin Evropian, duke e shtyrë kështu vendin e Ballkanit të shikonte përtej vetë Europes.
Do të ishte e përshtatshme që Italia të kundërshtonte këtë qëndrim francez me vendosmëri më të madhe dhe besoj se është në interesin tonë t’i kushtojmë shumë më tepër vëmendje vendit tonë fqinj, në mënyrë që të vazhdojmë marrëdhëniet e së kaluarës dhe të forcojmë efektivitetin e tyre me një strategji në mbarë vendin.
Disa shenja në këtë drejtim tashmë po ndodhin, të tilla si kontributi thelbësor në rindërtimin pas tërmetit vitin e kaluar, misioni i fundit shëndetësor për të luftuar Covid dhe një angazhim i përtërirë nga Eni. Sidoqoftë, fushat në të cilat do të rrisim praninë tonë janë akoma të shumta: nga ajo skolastike, kulturore dhe gjuhësore, deri në atë të drejtësisë dhe sigurisë deri në atë ekonomik dhe ushtarak.
Siç e përmenda në fillim, një marrëdhënie më e fortë midis Italisë dhe Shqipërisë sigurisht që nuk do të korrigjojë brishtësinë e përgjithshme të pranisë italiane në Mesdhe, por së paku nuk do të dobësojë disa situata pozitive në të cilat ne akoma operojmë. Ky raport do të jetë gjithashtu një mësim i dobishëm për politikën tonë jugore i cili, pa një prezencë të intensifikuar në Mesdhe, do të mbetet gjithmonë një politikë e papërfunduar.
*Ish-kryetar i Komisionit Evropian dhe ish-kryeminisër i Italisë
