Covid-19 është një virus i cili çorienton sistemin imunitar të njeriut. Sipas kushteve të veta, SARS-CoV-2 është “suksesi” i sëmundjes infektive të 100 viteve të fundit.
Pothuajse i pashoq në mënyrën se si shfaqet dhe u ngjitet njerëzve, ky virus ka bërë të mundur që të shikojmë një sëmundje të ndryshme tek çdo njeri i infektuar.
Mjekët u kapën në befasi nga ky virus “i përkryer” dhe askush nuk e shpjegon dot se si bota mund ta luftojë këtë virus.
“Ne e nënvlerësuam atë,” tha Peter Piot, kreu i Shkollës së Higjienës dhe Mjekësisë Tropikale në Londër dhe një bashkë-zbulues i vaksinës së Ebolas, i cili ishte viktimë e koronavirusit vetë në mars.
Udhëtimet moderne e bënë të lehtë që koronavirusi i ri po përhapej në maksimum.
Fillimisht, besohej gjerësisht se virusi e kishte prejardhjen nga bëri lakuriqët e natës, të cilat janë mbartës të qindra lloje të ndryshme të koronavirusëve.
Në Hong Kong, Yuen Kwok-yung kishte pritur më shumë se një dekadë që një virus si ky të dilte në sipërfaqe.
Profesori 63-vjeçar i sëmundjeve infektive në Universitetin e Hong Kong u entuziazmua me koronavirusin e ri.
Ai grumbulloi një bazë të dhënash për mbikëqyrjen e kafshëve, duke treguar se 39% e lakuriqëve të natës mund të strehonin koronavirusët e lidhur me SARS. Në vitin 2007, ai shkroi në Rishikimet e Mikrobiologjisë Klinike se këto zbulime përfaqësonin “një minë me sahat”.
Në fund të dhjetorit, Yuen, i cili ka qenë i entuziazmuar për të treguar koleksionin e tij të fotografive të lakuriqëve të natës në shpella, kishte filluar të dyshonte se frika e tij ishte realizuar pasi dëgjoi për një pneumoni misterioze që prekte pacientët rreth 600 milje larg në Wuhan. Ai paralajmëroi zyrtarët e Hong Kongut se diçka po vinte, duke ndihmuar në nxitjen e reagimit të qytetit.
Pasi zyrtarët kinezë postuan sekuencën e gjeneve të koronavirusit të ri për ta ndarë me shkencëtarët në të gjithë botën më 12 janar, ai dhe të tjerët u bënë gjithnjë e më të sigurt se nga vinte një “vrasës” i ri. “Ishte aq e ngjashme me koronavirusët e njohur të lakuriqëve SARS dhe duhet të ketë qenë dikur një prej tyre,’ tha Yuen.
Por, në të njëjtën kohë në spitalin HKU-Shenzhen, ku Yuen punon gjithashtu në departamentin e mikrobiologjisë dhe sëmundjeve infektive, gjashtë anëtarë të familjes ishin kthyer në qytetin jugor të Kinës pas një vizite në Wuhan. Ata filluan të ndihen keq. Virusi u kishte ardhur atyre, nga anëtari më i vjetër i familjes, i cili përfundimisht vdiq.
Yuen ndau gjetjet e tij me ekspertë nga Qendra Kineze për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve, duke shtuar një numër në rritje të provave që e bënë Kinën t’i konfirmonte botës se virusi po kërcente nga personi në person.
“Unë dyshoja se ky virus mund të përhapet gjerësisht në të gjithë botën si gripi spanjoll i vitit 1918,”tha mjeku Yuen.
Të gjithë u tha, ka më shumë viruse sesa yje në universin e njohur. Triliona viruse notojnë në ajër. Shkencëtarët në universitetin e “British Columbia” vlerësojnë se 800 milion viruse bien në çdo metër katror të planetit çdo ditë. Vetë një koronavirus është aq i vogël sa 500 prej tyre mund të futen brenda qimeve të njeriut.
Shumë shkencëtarë nuk mund të vendosin nëse një virus është në të vërtetë i gjallë në ndonjë kuptim konvencional. Të gjithë viruset bëjnë një lloj jete parazitare sipas kimistëve.
“Viruset nuk mendojnë. Ata nuk kanë dëshira, ”tha virologu i universitetit Columbia, Angela Rasmussen.
Në mungesë të dëshirës, ata kanë qëllim: të përhapen, të shumohen dhe të mbijetojnë.
Të paktën 320,000 viruse të ndryshme infektojnë gjitarët. Ka 219 specie virusesh që dihet se janë në gjendje të infektojnë njerëzit. Një studiues gjeti më shumë se njëqind viruse të ndryshme që jetojnë brenda mushkërive të njeriut.
SARS-CoV-2 nuk është virusi i parë që është përhapur kaq shumë. Sipas një studimi në historinë e epidemive, Lija cila vrau 300 milion njerëz ose më shumë vetëm në shekullin e 20-të, përshkoi për herë të parë botën duke lundruar me Vikingët një mijë vjet më parë.
Koronavirusi i përket një kategorie virusesh që veprojnë duke transmetuar kod kimik, të quajtur ARN, të mbyllur brenda një zarfi mbrojtës proteinash.
ARN është një acid nukleik i pranishëm në të gjitha qelizat e gjalla që zakonisht vepron si një lajmëtar për të transmetuar udhëzimet gjenetike në ADN, duke u treguar qelizave se çfarë të bëjnë.
Pa atë manovër, koronavirusi është impotent. Asnjëherë nuk mund të riprodhojë dhe shkatërrojë miliona qeliza të reja koronavirus në një infeksion që përhapet.
Mjekët të cilët për herë të parë e diagnostikuan atë si një virus të frymëmarrjes, kërkuan simptoma të etheve, kollës dhe gulçimit tek njerëzit, por Covid-19 shkaktoi ndërlikime marramendëse.
Njerëzit ankoheshin për të përziera ose diarre. Disa kishin aritmi apo edhe sulme në zemër. Disa pësuan dëmtime të veshkave ose dëmtim të mëlçisë. Disa e humbën nuhatjen ose shijen. Ky virus nuk ishte i thjeshtë.
Në një rishikim të veçantë, studiuesit në Kolegjin e Mjekëve dhe Kirurgëve të Universitetit Columbia Vagelos zbuluan se një e treta e të infektuarve kishin simptoma neurologjike.
“Duke pasur kontakt me këtë virus, “ju nuk do të dinit se çfarë efekti do të ketë takimi me të. Ndoshta do të jeni të padëmtuar, por ndoshta edhe mund të vdisni,” tha Sarah Gilbert ng universiteti i Oksfordit, ekipi i të cilit po zhvillohn një vaksinë kundër virusit që është në provat e fazave përfundimtare.
Shkencëtarët tashmë mund të tregojnë se virusi po zhvillohet.
Katër bazat e ARN-së së virusit janë shkruar në një alfabet të përbërë nga kimikate nukleotide: adenina (A), citozina (C), guanina (G) dhe uracili (U). Në nxitimin e tij për të bërë kopje të reja të vetvetes, virusi është i prirur për gabime të rastësishme.
“Virusi ndryshon në mënyrë njejtë si ora.Çdo dyjavë duket sikur kemi një virus të ri,” shpjegojnë ekspertët.
The Wall Street Journal-SI
