Në 30 vitet e fundit, dhjetëra miliona fermerë kinezë janë zhvendosur në qytete për të punuar. Ndërsa këto kanë lulëzuar, fshatrat janë zbrazur. Shpesh të moshuarit mbeten pas dhe kujdesen për shtëpitë e vetmuara. Shumë pak nxënës, shumë shkolla rurale janë mbyllur, duke i detyruar fëmijët të bëjnë udhëtime në distanca të gjata çdo ditë ose të ndjekin shkolla me konvikt të drejtuara shpesh nga shteti.
Shumë provinca kanë gjetur ilaçin për këtë gjendje të keqe. Rrëzojnë fshatrat e vjetëruara dhe ndërtojnë fshatra të rinj, më të mëdhenj, për të akomoduar banorët. Toka ku qëndronin shtëpitë e shkatërruara mund të plugohet dhe të mbillet me të korra – një përfitim për një vend që ka një të pestën e popullsisë së botës, por më pak se një të dhjetën e tokës së tij të punueshme.
Shumë fshatarë të moshuar kujtojnë urinë në vitet 1959-61 pasi Mao Ce Dun i detyroi ata të krijonin fermat kolektive në Kërcimin e tij të Madh. Shkrirja e fshatrave po shkakton një fatkeqësi tjetër të bërë nga njeriu. Rrallë është vdekjeprurëse, por gjithsesi shkakton vuajtje të mëdha.
Eksperimentet me “konsolidimin e fshatit”, të kryera në shumë pjesë të Kinës gjatë dy dekadave të fundit, kanë treguar se skema ka të meta. Zyrtarët që e urdhërojnë atë shpesh motivohen nga lakmia dhe dëshira për t’i bërë përshtypje eprorëve të tyre. Qeveritë lokale kanë një nxitje financiare për të shkatërruar banesat rurale.
Duke krijuar më shumë tokë të punueshme, ata mund të shesin vendet e fushës së gjelbër pranë qyteteve zhvilluesve pa zvogëluar rezervat e tokës bujqësore të provincës së tyre – një shumë e paracaktuar nga qeveria qendrore. Zgjerimi urban promovon rritjen ekonomike, e cila ndihmon karrierën e zyrtarëve. Dhe kur zyrtarët janë në rrugë të fshehtë, lind korrupsioni.
Fshatarët e pafuqishëm bëhen viktima. Miliona prej tyre janë zhvendosur nga shtëpitë e tyre. Ata ndonjëherë duhet të lëvizin para se akomodimi i ri të jetë gati. Edhe kur është, komunitetet e reja janë larg fushave ose qendrave kryesore urbane. Banesa e re është shpesh e ngushtë – jo më oborret e bollshme që gëzonin edhe disa fshatarë të varfër.
Po sikur të refuzojnë të lëvizin? Së bashku vijnë zyrtarë dhe banditë e tyre. Në vitin 2015, fati i një fshatari që u dogj për vdekje kur goons hodhën bomba benzine në shtëpinë e tij (zyrtarët thonë se ai ndezi zjarrin vetë) shkaktoi një protestë kombëtare. Por tmerret vazhdojnë. Raportimet e rrahjeve janë të zakonshme, siç janë llogaritë e njerëzve që nuk kanë ku të jetojnë përveç çadrave ose kasolleve – gjë që është veçanërisht e vështirë për të moshuarit.
Vitin e kaluar provinca lindore e Shandong nisi një program rrafshimi fshati që çoi në protesta nga banorët dhe zemërim në shtypin e kontrolluar nga shteti. Udhëheqësi i Kinës, Xi Jinping, ka këmbëngulur prej kohësh se “ringjallja rurale” nuk duhet të përfshijë “shkatërrim masiv dhe ndërtim masiv”, por zyrtarët lokalë kanë arsye për të vijuar.
Z. Xi mund të bënte më shumë për të ndaluar brutalitetin. Partia e tij Komuniste pretendon se ka bërë shumë për të ndërtuar demokracinë në nivelin e fshatit. Megjithatë, shumica e njerëzve në vend, si në qytete, janë në mëshirën e bosëve të partive. Nëse një zyrtar vendos që ata duhet të largohen, ata nuk kanë zgjidhje. Z. Xi i ka bërë gjërat edhe më keq duke kërkuar që partia të marrë drejtimin. Kjo u jep zyrtarëve të gjithë autoritetin që u nevojitet.
Një problem tjetër është që banorët në zonat rurale, ndryshe nga kolegët e tyre në zonat urbane, kanë vetëm një siguri të paqartë të të drejtave mbi pronën në të cilën ata jetojnë. Ata rrallë mund ta shesin atë tek njerëzit jashtë fshatit ose ta hipotekojnë atë. Partia e quan tokën e tyre “në pronësi kolektive”.
Fermerëve duhet t’u jepen të drejta të qarta për shtëpitë e tyre dhe t’u lejohet t’i shesin ato lirshëm, siç u është lejuar banorëve të qyteteve që nga vitet 1990. Qeveritë mund t’i blejnë ato nëse dëshirojnë, me një çmim të rënë dakord me pronarët. Ligji duhet të mbrojë të dobëtit nga burrat e mëdhenj me buldozerë, jo anasjelltas.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga The Economist
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
‘The Economist’: Trauma kolektive që po shkakton Covid
