Për më shumë se 17 vite që nga pushtimi i Irakut, Shtetet e Bashkuara nuk kanë arritur të tregojnë veten si një partner që është i interesuar në mbështetjen e përpjekjeve të Irakut për zhvillimin demokratik dhe ekonomik. SHBA-ja ka vazhduar të ndjekë interesat e saj ushtarake dhe gjeopolitike në kurriz të popullit irakian, sigurisë dhe mirëqenies së tij.
Kjo u bë e qartë edhe një herë në fillim të këtij viti kur, midis një kryengritje kundër korrupsionit, reformave dhe dhunës politike, papunësisë dhe ndërhyrjes iraniane në Irak, administrata e Trump vendosi të vrasë gjeneralin e lartë iranian Qassem Soleimani.
Në vend që të mbështesë aspiratat demokratike të popullit irakian, Uashingtoni edhe një herë ndaloi një status quo të një politikë jofunksionale duke përshkallëzuar konfrontimin e tij me Iranin dhe në këtë mënyrë, duke minuar lëvizjen për reforma dhe ndryshime politike.
Në këtë kontekst, fakti që Presidenti i SHBA-së Donald Trump po ndjek interesat e tij politikë në Irak, në muajt e fundit të presidencës së tij nuk është për t’u habitur për popullin irakian. Vendimi i tij për të tërhequr më shumë trupa amerikane është një tjetër përpjekje për të treguar se në fakt ai po i mban premtimet e tij ndërsa nga ana tjetër po përgatit një kurth të politikës së jashtme për administratën e ardhshme të Joe Biden.
Duke marrë parasysh politikat e tij katastrofike në Irak, Trump nuk ndryshon nga paraardhësit e tij. Dhe shumë irakianë kanë frikë se pasardhësi i tij mund të sjellë të njëjtën gjë.
Përballja SHBA-Iran
Që nga fjalimi i “përmbushjes së misionit” të Presidentit George W Bush në maj 2003, ai dhe pasardhësit e tij kanë folur vazhdimisht për tërheqjen e trupave amerikane nga Iraku, por kurrë nuk e kanë kryer plotësisht diçka të tillë.
Ky është i njëjti rast edhe me Trump. Në fakt, pavarësisht retorikës së tij të brendshme për t’i dhënë fund “luftërave përgjithmonë” të filluara nga administratat e kaluara, presidenti amerikan refuzoi rezolutën e parlamentit irakian që kërkonte tërheqjen e plotë ushtarake amerikane nga vendi.
SHBA-ja ka tërhequr vetëm 500 nga 3,000 trupat amerikane të dislokuara aktualisht në Irak. Ashtu si paraardhësit e tij, Trump beson se SHBA-ja ka nevojë për një prani ushtarake në Irak në mënyrë që të mbrojë interesat e veta ekonomike dhe gjeopolitike. Kjo është veçanërisht e vërtetë sidomos në mes të një konfrontimi të përshkallëzuar me Iranin.
Kjo është për të njëjtën arsye që Trump u desh të tërhiqej nga vendimi i tij në 2019 për t’u tërhequr nga Siria dhe të mbante vetëm 200 trupa për të “siguruar naftën”.
Sot, personeli ushtarak amerikan në Siri është afër 1.000 nga disa vlerësime dhe shërben kundër ndikimit rus dhe iranian në zonë.
Në këtë mënyrë, Trump ka vazhduar politikat e paraardhësve të tij për sa i përket pranisë ushtarake të SHBA-së në Irak, e cila ka shkaktuar shumë pasiguri midis zyrtarëve irakianë dhe publikut të gjerë.
Por ai gjithashtu e ka përkeqësuar situatën duke përshkallëzuar tensionet me Iranin pa pasur një plan të qartë.
Tërheqja e Trump nga marrëveshja bërthamore me Teheranin dhe politika e tij për zgjerimin e sanksioneve, naftën iraniane dhe të ardhurat tregtare kanë provokuar një përgjigje agresive. Irani është përpjekur të sulmojë aleatët rajonalë si dhe pozicionimi e SHBA-së – pra Irakut.
Gjatë dy viteve të fundit, Teherani ka mobilizuar aftësitë e tij të plota irakiane – nga milicitë e tij besnike, te infiltruesit e tij në strukturat e inteligjencës, sigurisë dhe qeverisjes irakiane – për t’u përballur me SHBA-në. Kjo ka destabilizuar shumë Irakun, duke përkeqësuar sigurinë dhe duke minuar përpjekjet për reforma politike.
Përgjigja e administratës Trump ka qenë plotësisht jo-koherente. Ai ka fajësuar irakianët për sulmet iraniane ndaj bazave ushtarake dhe diplomatike të SHBA-së dhe ka kërcënuar qeverinë Irakiane me sanksione. Ai e ka shndërruar Irakun në mënyrë efektive në një fushë beteje, me pasoja shkatërruese për popullsinë e vendit dhe lëvizjen e tij politike për ndryshim.
Administrata e Trump e ka bërë të qartë se qëndronte më tepër pas strategjisë afatshkurtër për konsumin e brendshëm sesa për një strategji aktuale afatgjatë për të penguar ndikimin iranian në Irak, për të mos fuqizuar milicitë e saj dhe për të ndihmuar ushtrinë dhe institucionet civile të Irakut të fitojnë vendimmarrjen sovrane.
Në këtë drejtim, përsëri Trump ka ndjekur vetëm gjurmët e paraardhësve të tij. Kjo indiferencë e dukshme amerikane ndaj fatit të vendit ka bërë që shumë Irakianë të ndihen armiqësorë si me Teheranin dhe me Uashingtonin.
Politikat e Biden në Irak
Shumë irakianë presin më shumë nga administrata e ardhshme e Biden, pas politikave të dështuara të tre presidentëve të njëpasnjëshëm të SHBA-së që nga viti 2003.
Kurdët e Irakut janë ndoshta më optimistët për presidencën e tij. Ata shpresojnë se ai mund të jetë “presidenti më pro-kurd i Amerikës”, duke pasur parasysh deklaratat e tij të së kaluarës mbi shtetësinë kurde dhe lidhjet me udhëheqësin e Erbilit.
Arabët sunitë të Irakut, të cilët dikur denoncuan SHBA-në për shkak të margjinalizimit të tyre në skenën politike, tani janë në favor të një pranie ushtarake amerikane kundër ndikimit të madh iranian. Gatishmëria e Biden për të zgjeruar vendosjen e trupave amerikane do të mirëpritet nga arabët sunite.
Arabët Shia janë kontradiktore në rastin më të mirë. Elitat – shumica e të cilave miratojnë një diskurs pro-Iran – ndoshta do të vlerësojnë administratën e Biden bazuar në qasjen e tij për të de-përshkallëzuar situatën me Iranin. Por ka edhe shumë persona në mesin e popullatës së zakonshme Shiite që janë të irrituar nga Teherani dhe Uashingtoni. Ata do të dëshironin që Irani të kishte kontroll në Irak por përvoja e tyre e hidhur me Trump gjatë protestave të 2019-2020 ka zbehur shpresat e tyre se SHBA-ja mund të jetë kundër Iranit.
Vetë Biden ka një histori ndryshe me Irakun gjatë periudhës kur ka shërbyer si senator dhe nënkryetar. Në qershor 2006, ai propozoi një ndarje të Irakut duke krijuar kështu autonomi federale për komunitetet arabe shiite, arabe sunite dhe kurde, e cila u mirëprit nga kurdët, por u refuzua nga shumë arabë.
Ai vazhdoi të promovonte planin e tij edhe në mes të luftës kundër ISIL (ISIS), duke bërë thirrje në një artikull të Washington Post 2014 për “funksionimin e federalizmit … i cili do të siguronte ndarjen e drejtë të të ardhurave për të gjitha provincat dhe krijimin e strukturave të sigurisë në vend”.
Ky nuk duhet të jetë një nga objektivat e tij të politikës së jashtme në Irak. Ndarjet politike midis bashkësive të ndryshme do të inkurajonte më shumë copëzime politike dhe do të siguronte edhe më shumë terren për zgjerimin e ndikimit iranian. Një rajon gjysmë-autonom Shia ka shumë të ngjarë të bjerë plotësisht nën kontrollin e Teheranit.
Biden gjithashtu ka shprehur mbështetjen e tij për vendosjen e forcave ushtarake amerikane në Irak dhe Siri, por do të ishte sfiduese për të që të ri-alokonte trupat në Irak, pasi opinioni publik amerikan është përgjithësisht kundër kësaj. Nëse situata rreth sigurisë mbetet e njëjtë, administrata e tij ka të ngjarë të mbajë të njëjtin numër trupash në Irak.
Në të njëjtën kohë, disa besojnë se ai do të ndjekë politikën e Obamës mbi Irakun – domethënë të kërkojë një mundësi për një tërheqje të plotë dhe de-përshkallëzim me Iranin. Gjatë fushatës, Biden e ka bërë të qartë se dëshiron të përfshihet në marrëveshjen bërthamore me Iranin, por është ende e paqartë në çfarë kushtesh.
Trump ka treguar se ka një sërë kushtesh të reja për të ri-negociuar marrëveshjen, duke ndaluar programin për raketat balistike të Iranit.
Mbetet për tu parë nëse Biden do të tërhiqet, por ai është nën presion nga aleatët e SHBA-së për të mos injoruar aktivitetet e Iranit në Lindjen e Mesme siç bëri Obama. Ministri i Jashtëm saudit Faisal bin Farhan Al Saud kohët e fundit deklaroi se Arabia Saudite duhet të jetë një “partner” i çdo marrëveshjeje të ardhshme.
Nga një perspektivë e Irakut, një raund i ri negociatash mund të jetë një mundësi e përkryer për SHBA-në për të arritur një marrëveshje me Iranin.
Teherani do të mbetet gjithmonë një faktor kryesor në politikën e Irakut për shkak të vendndodhjes së tij, dhe lidhjeve të ngushta kulturore, fetare dhe ekonomike midis dy vendeve. Por kjo nuk do të thotë që ndërhyrja iraniane nuk mund të frenohet. Një marrëveshje me Perëndimin mund të jetë në gjendje ta arrijë atë, të paktën në një farë mase, por mjaftueshëm për t’i dhënë irakianëve shansin të ndjekin reformën dhe ndryshimin politik që duhet.
Pas dekadave të politikave katastrofike mbi Irakun, është koha që SHBA të mësojë nga gabimet e saj. Administrata e Biden-it duhet të jetë në krah të popullit Irakian dhe të ndihmojë në pastrimin e rrënojave të luftës dhe pushtimit të SHBA-vë në të kaluarën.
Ai duhet të bëjë pjesën e vet – të kujdeset për ndërhyrje iraniane gjatë vitit 2003 dhe të lejojë irakianët të rindërtojnë vendin e tyre.
