Më 20 janar 2017, Donald Trump u betua si president i SHBA-së. Dhe shpejt pasi erdhi në krye të Shtëpisë së Bardhë u bë e dukshme se primare për të ishte mirëqenia personale përfshirë edhe në çështjet e shtetit. Pas katër vitesh dhe dy fajësimesh, ai ka arritur të shmangë pasojat e plota të sjelljes së tij.
Por tani ky fat për t’iu shmangur drejtësisë mund të marrë fund dhe atij do t’i duhet të përballet me ligjet. Trump u largua nga Shtëpia e Bardhë si një i pandehur i mundshëm. E gjitha për shkak të sjelljes së keqe veçanërisht prej momentit kur ai humbi zgjedhjet.
Duket se edhe vetë ai e ka të qartë rrezikun që i kanoset në përballjen me drejtësinë dhe këtë ua burin ë dukje edhe punonjësve të tij, para zgjedhjeve të nëntorit.
Frika nga padia gjithashtu buron edhe nga qëndrimet që ai mbajti pas zgjedhjeve të nëntorit ku edhe rezultoi humbës. Dhe këtë frikë të tij e ka bërë publike edhe në një video live prej 46 minutash që ka publikuar në të kaluarën.
Frika e dëshpëruar e padisë penale mund të shpjegojë madje edhe gatishmërinë e Trump për të ndryshyar ligjet dhe për të qëndruar në detyrë pavarësisht se ka humbur mundësinë e tij për rizgjedhje.
Përpjekjet e tij për të qëndruar në qeveri dhe për të përmbysur rezultatin e zgjedhjeve shkoi aq larg san ë 6 janar organizoi sulmin në Kapitol, në momentin kur edhe po deklarohej fitorja e Biden dhe humbja e tij.
Trump gjatë qeverisjes përfitoi nga imuniteti kushtetues duke shmangur çdo përgjegjësi penale. Ai nuk do të jetë më në gjendje të pretendojë ndërhyrje në detyrat e tij publike, ose të heqë ata që mund të lejojnë që hetimet ndaj tij të vazhdojnë.
Por problemi i Trump është edhe i SHBA-së: Se si administrata Biden adreson këto çështje do të ketë implikime afatgjata për sundimin e ligjit në Amerikë, së bashku me pasoja potencialisht të mëdha politike.
Vetë Presidenti Biden duhet të qëndrojë larg tij, dhe me të drejtë duket se synon ta bëjë këtë. Departamenti i tij i Drejtësisë, megjithatë, nuk mund dhe nuk duhet. Presidentët e mëparshëm dhe prokurorët e mëparshëm u dhanë ish-presidentëve falje për keqbërjet e tyre: Presidenti Gerald Ford fali Richard M. Nixon; këshilltari i pavarur Robert U. Ray (pasardhësi i Kenneth U. Starr) arriti një marrëveshje për pranimin e fajit për Presidentin Bill Clinton ditën e fundit të tij në detyrë si president i SHBA-së.
Trump nuk meriton një sjellje të tillë. Gabimet e tij janë të shumta për t’u injoruar. Përçmimi i tij i demonstruar për rendin kushtetues dhe ligjor është thjesht shumë i madh. Kjo ishte mjaft e qartë përpara përpjekjeve të neveritshme dhe ndoshta kriminale të Trump për të përmbysur rezultatet e zgjedhjeve, për të cilat ai nuk u fajësua siç duhet. Tani, një përpjekje për ta bërë Trump përgjegjës në sistemin e drejtësisë penale është thelbësore dhe e pashmangshme.
Për t’u marrë me Trump dhe për ta bërë këtë gjë në mënyrë të drejtë, Prokurori i Përgjithshëm i caktuar Merrick Garland, pasi të konfirmohet, do të duhet të përdorë mekanizmin e një këshilltari të veçantë. Në të vërtetë, duke pasur parasysh fajet e shumta të Trump, Garland mund të ketë nevojë të caktojë më shumë staf për të kryer punën me shpejtësi dhe saktësi. Ajo që vijon është një udhëzues se si dhe pse çështja ose çështjet, kundër Donald John Trump, duhet të ndiqen.
Rusia
Le të fillojmë me hetimin e bashkëpunimit të mundshëm rus me fushatën Trump dhe përpjekjet e Trump për të penguar hetimin. Sa më shumë që Trump donte të pretendonte se këshilltari special Robert S. Mueller III nuk gjeti asgjë që nuk shkonte dhe se i dha atij shfajësim të plotë, kjo ishte vetëm një gënjeshtër tjetër e Trump.
Hetimi i Mueller nuk bëri diçka të tillë. Raporti i tij shprehimisht “nuk e shfajëson” Trumpin. Në veçanti, ajo ofron prova të gjera që Trump pengoi drejtësinë, një hartë rrugore për çdo prokuror të gatshëm të nisë udhëtimin. Mueller tha qartë se nëse ekipi i tij kishte arritur në përfundimin “që presidenti qartë nuk bëri pengesë për drejtësinë, ne do ta deklaronim këtë gjë”, dhe vuri në dukje se ai i konsideronte duart e tij të lidhura nga besimi i Departamentit të Drejtësisë se një president në pushtet nuk mund të akuzohej penalisht. “Akuzimi i presidentit për një krim nuk ishte… nuk ishte një opsion që mund ta konsideronim,” shpjegoi ai më vonë.
Gjithashtu kujtojmë edhe përpjekjet e Trump për të bërë që Këshilltari i Shtëpisë së Bardhë Donald McGahn të pushonte nga puna Mueller, pasuan me përpjekjet e Trump për ta bërë McGahn të gënjejë për presionin e ish presidentit; Gjithashtu Trump u përpoq për të bindur Prokurorin e Përgjithshëm Jeff Sessions të ndalë hetimin e mëtejshëm të Mueller ndaj tij; dhe tentoi për të dekurajuar ish-kryetarin e fushatës së tij të 2016, Paul Manafort, nga bashkëpunimi me hetimin.
Raporti i Mueller nuk është i gjithi. Në gusht, Komiteti i Inteligjencës i Senatit i udhëhequr nga Republikanët lëshoi një raport me 966 faqe që kishte diçka befasuese për të thënë për Trump në veçanti.
Ukraina
Tjetër është edhe skandali i Ukrainës, për të cilin Trump u fajësua dhe më pas u shfajësua nga Senati në një votim të vijës së partisë të bashkuar nga të gjithë. Provat e mbledhura nga Dhoma e Përfaqësuesve treguan se Trump bëri presion në qeverinë e Ukrainës për të publikuar një hetim (inekzistent) të Biden dhe urdhëroi në mënyrë të paligjshme dhënien e 391 milion dollarëve në ndihmën e sigurisë të autorizuar nga kongresi për Ukrainën.
Abuzimi i Trumpit me pushtetin presidencial për përfitime personale nuk përbënte thjesht një “krim të lartë ose shkelje të keqe”, ai mund të ketë shkelur kodin penal federal. Imagjinoni një guvernator që kandidon për rizgjedhje kundër një ish-kryetari të një prej qyteteve më të mëdha të shtetit. Dhe pastaj supozoni se guvernatori ndërpret ndihmën shtetërore për atë qytet, ndërsa kërkon që kryetari aktual i bashkisë të shpallë një hetim mbi sjelljen e paraardhësit të tij.
Sjellja para zgjedhjeve presidenciale: Ligjet e financave gjatë fushatës
Në çdo rast, lista e shkeljeve të mundshme të Trump nuk përfundon me çështjet e Rusisë dhe Ukrainës. Ka sjellje që i paraprijnë presidencës së tij – duke përfshirë një krim që Departamenti i Drejtësisë ka vendosur, në fakt, që Trump ka kryer: shkelje të ligjeve federale të financimit të fushatës përmes pagesave të parave për dy gra që pretendohet se kishin marrëdhënie me Trump, Ish avokati personal i Trump, Michael Cohen, u deklarua fajtor për rregullimin e pagesave, njëra e bërë nga kompania mëmë e National Enquirer, tjetra e bërë nga vetë Cohen dhe e rimbursuar nga Trump.
Por edhe duke lënë mënjanë këto çështje, tashmë ka shumë për të hetuar, dhe, me shumë mundësi, për t’u akuzuar.
Pyetja e duhur është, nëse kjo gjë duhet të ndodhë dhe nëse po, si?
Prirja për t’i dhënë një ish-presidenti një falje është e kuptueshme. Ne normalisht nuk i akuzojmë ish-presidentët për krime – në të vërtetë, nuk ka ndodhur kurrë – megjithëse kjo ndodh sepse ata normalisht nuk janë kriminelë. Akoma, edhe kur është mjaft e qartë që një ish-president ka kryer një shkelje, është e kuptueshme që administrata tjetër do të hezitojë për ngritjen e akuzave. Të paktën, ndjekja penale e një ish-presidenti mund të shpërqendrojë pasardhësin e tij nga ndjekja e një axhende pozitive, unifikuese për të mirën e kombit: Ford donte të shmangte pyetjet “e pafund” për statusin ligjor të Nixon dhe u përpoq të “zhvendoste” vëmendjen e amerikanëve nga ndjekja e një Presidenti të larguar në ndjekjen e nevojave urgjente të një kombi në rritje.” Dhe duket se kjo është edhe dëshira e Trump.
Një konsideratë më thelbësore në favor të Trump është që ne nuk duam të kriminalizojmë ndryshimet politike, ose politikën në përgjithësi.
Por dhënia e imunitetit të ish-presidentëve do të minonte gjithashtu sundimin e ligjit, sepse në mënyrë efektive do t’i vendoste ata mbi ligjin. Ky duhet të jetë një shqetësim veçanërisht i rëndë këto ditë, duke pasur parasysh se Trump, ndër të tjera, pretendoi që neni II i Kushtetutës i dha atij “të drejtën për të bërë çfarë të dua si president”. Në të vërtetë, mendimi më i fundit i Departamentit të Drejtësisë mbajtja e presidentëve përkohësisht të imunizuar nga ndjekja penale gjatë mandatit të tyre në mënyrë implicite njohur se sundimi i ligjit kërkon që imuniteti të marrë fund sapo presidentët të largohen nga detyra. “Njohja e një imuniteti të përkohshëm nuk do të prishë interesin e rëndësishëm për ruajtjen e” sundimit të ligjit “, përfundoi Departamenti i Drejtësisë, sepse “në përgjithësi do të rezultojë në vonesë, por jo në durim, të çdo gjykimi penal”.
Dëshira për të vendosur një ekuilibër midis mos-ndjekjes së madhe të ish-presidentëve dhe mos-ndjekjes penale të tyre, midis pajtimit politik dhe drejtësisë ligjore, ka çuar në gjykime të ndryshme se ku të vendoset kufiri.
Profesori i Shkollës së Drejtësisë në Harvard, Jack Goldsmith, i cili shërbeu në Departamentin e Drejtësisë gjatë administratës së George U. Bush, është skeptik ndaj ndjekjeve penale post-presidenciale në përgjithësi. Ai argumenton që një ish president duhet të hetohet ose ndiqet penalisht vetëm kur përfitimet nga sundimi i ligjit tejkalojnë koston për të.
Kur bëhet fjalë për sjelljen e keqe të zyrtarëve publikë, përfshirë presidentët, instinktet e mia gjithmonë kanë zbritur në përputhje me frazën latine “Fiat justitia, ruat caelum” – ” Le të bëhet drejtësia, megjithëse qiejt mund të bien”. Por nuk duhet të pajtohemi me një pamje kaq të pafalshme për të justifikuar një hetim post-presidencial dhe një ndjekje penale të mundshme të Trump, duke pasur parasysh se ku jemi sot. Sepse Trump është rasti ekstrem. Ai e ka provuar atë pa pushim.
Nëse Trump shpëton pa asnjë dënim, cili president i ardhshëm do të kishte frikë nga pasojat kriminale për veprimet e gabuara?
Clinton dhe Nixon u çliruan nga përgjegjësia penale, por të paktën ata paguan një çmim – dhe pranuan një faj. Trump nuk ka bërë asnjërën. Në këmbim të marrëveshjes së avokatit të pavarur për të mos ndjekur penalisht, Clinton pranoi se ai kishte dhënë dëshmi të rreme, pranoi të paguante 25,000 dollarë në kosto ligjore dhe pranoi një pezullim pesë-vjeçar të licencës së tij për të ushtruar profesionin e avokatit. Nixon, natyrisht, dha dorëheqjen përballë fajësimit dhe largimit të afërt. Dhe ai të paktën dëshmoi duke pranuar në fjalimin e tij të dorëheqjes se disa nga ato që bëri ishin “të gabuara”.
Kontrasti Trump, qëndron në pretendimin e tij absurd për “shfajësim total” nga një hetim që ai kërkoi të pengonte.
Edhe para sulmit në 6 janar në Kapitol, Trump u përfshi në atë që ishte sjellje kriminale në përpjekje për të përmbysur humbjen e tij elektorale. Me përpjekjen e tij të regjistruar për të detyruar sekretarin e shtetit të Xhorxhias në përpjekjen për të “gjetur 11.780 vota”, aq sa Trump të fitonte shtetin, ai mund të ketë kaluar kufirin. Kështu, gjithashtu, javë më parë, ai i bëri presion një hetuesi të zgjedhjeve në Xhorxhia për t’u përpjekur të “gjente mashtrimin” që nuk ekzistonte.
Por mashtrimi i vetëm ishte përpjekja e Trump për të gjetur një të tillë.
Duket se presidentët janë mbi ligjin dhe që sundimi i ligjit të qëndrojë, kjo është një kosto shumë e lartë. Rikthimi i dinjitetit në sistemin tonë politik kërkon disa përpjekje për të bërë drejtësi, përtej parandalimit të Trumpit që të mbajë zyrat federale që ai kurrë nuk meritonte të pushtonte.
Me Trump, ka aq shumë për të hetuar në mënyrën kriminale të sjelljeve të tij sa që një këshill i veçantë nuk mund t’i bëjë të gjitha. A mund ta imagjinoni një prokuror të ngarkuar me adresimin e financave dhe taksave të Trump, pagesat e parave të tij, pengimin e hetimit Mueller, skandalin e Ukrainës dhe sjelljen e gabuar pas zgjedhjeve?
Do të ishte një detyrë e pamundur për një ekip të plotë, madje. Një zyrë e posaçme e këshilltarëve nuk mund t’i bënte të gjitha, jo në ndonjë kohë të arsyeshme, dhe është e rëndësishme që prokurorët të përfundojnë punën e tyre sa më shpejt të jetë e mundur. Nevojiten tre ose katër këshille speciale. Sipas rregulloreve, secili do të ishte përgjegjës para prokurorit të përgjithshëm.
Trump ka arritur të shmangë pasojat serioze ligjore, jo vetëm gjatë katër viteve të tij si president, por gjatë gjithë jetës së tij.
Presidenca e Trump ka përfunduar. Kështu që, duhet gjithashtu të marrë fund edhe aftësia e tij për të shmangur pasojat e sjelljes së tij ndër vite, si qytetar dhe si ish-president.
Përkthyer dhe përshtatur nga The Washington Post/ F.H, Konica.al
