Viti 2021 është vetëm gjashtë javë i vjetër, por tashmë po zbulon kufizimet të shumta të Bashkimit Evropian.
Ndërsa BE njihet për krizat, javët e kaluara kanë ngritur çështje që nxjerrin në pah humnerën midis ambicies së madhe të Brukselit dhe aftësisë së tij.
Gjërat kanë qenë aq të këqija sa dy prej zyrtarëve më të lartë të bllokut janë thirrur të japin dorëheqjen, ndërsa pyetje serioze po i bëhen krahut ekzekutiv të BE, Komisionit Evropian.
Problemi më i menjëhershëm është skandali i vaksinave Covid-19. Më herët gjatë pandemisë, Brukseli kuptoi se një nxitim për vaksinat mund të çojë në vendet e pasura anëtare që blejnë furnizime të mëdha dhe kombet më të varfra duke u mbështetur në bamirësinë e tyre. Ai ndërhyri dhe siguroi marrëveshje me prodhuesit me një çmim më të mirë sesa vendet e veçanta mund të negocionin. Shumica e vendeve anëtare ishin të kënaqur me këtë situatë – derisa Mbretëria e Bashkuar filloi vaksinimin me një shpejtësi më të lartë se BE. Komisioni vendosi ta adresojë këtë duke shpallur një politikë që kërcënon krijimin e një kufiri në ishullin e Irlandës, duke rrezikuar kthimin e dhunës sektare. Shtetet anëtare – psh, Irlanda – ishin të zemëruar kur nuk u konsultuan.
“Kishte patur zhgënjime në përhapjen e vaksinave. Por kur u propozua aktivizimi i nenit 16 situata u komplikua edhe më shumë,” tha Neale Richmond, një përfaqësues i qeverisë Irlandeze. “Ata pranuan se ishte e gabuar dhe e kthyen mbrapsht, por kjo dëmtoi autoritetin e Komisionit.”
Në të vërtetë, në fillim të kësaj jave Presidentja e Komisionit Ursula von der Leyen doli përpara Parlamentit Evropian për të shfajësuar veten pasi iu kërkua të jepte dorëheqjen disa herë. Ajo pranoi para eurodeputetëve se BE kishte bërë gabime në prokurimin e vaksinave, duke thënë se ata kishin qenë “vonë me miratimin” dhe ishin “shumë optimistë për prodhimin masiv”. Ajo gjithashtu shprehu keqardhje të thellë për ngritjen e shqetësimeve mbi stabilitetin në Irlandën e Veriut.
Pas saj edhe shefi i punëve të jashtme të BE, Josep Borrell, gjithashtu u përball me thirrje për të lënë detyrën pas një vizite poshtëruese në Moskë, në të cilën BE u poshtërua në një konferencë të përbashkët shtypi me Sergey Lavrov. Borrell nuk duhej të udhëtonte në Moskë vetëm disa orë pasi lideri rus i opozitës Alexey Navelny u dënua me më shumë se dy vjet burg.
Borrell nuk ishte qartësisht i përgatitur për mënyrën si Lavrov përdori mediat me mjeshtëri, duke nxitur pyetje që në përgjigje quanin BE një “partner jo të besueshëm”, ndërsa Përfaqësuesi i Lartë i Brukselit nuk tha asgjë.
“Ju duhet të jeni të përgatitur kur të takoheni me zyrtarë rusë. Lavrov mori pikërisht atë që donte: uli BE-në, shkaktoi një furi mediatike dhe bëri presion mbi Borrell,” tha Alexander Stubb, ish-kryeministri i Finlandës, i cili është një mbështetës i Borrell dhe beson se ai duhej të udhëtonte në Moskë.
Gjithashtu nën kritika është pretendimi i Komisionit për të mbrojtur demokracinë brenda bllokut.
Një Komision Evropian i dobët pa dyshim do të thotë një BE e dobët. Por pse është Komisioni dhe cili është roli i tij?
Roli preciz i Komisionit është një burim i vazhdueshëm i polemikave. Komisionerët paraqiten nga Këshilli i 27 vendeve anëtare dhe aprovohen më pas nga Parlamenti i BE. Në teori, Komisioni është një organ burokratik që supozohet të mbahet përgjegjës nga Parlamenti. Sidoqoftë, ndërsa Komisioni është rritur, ai është bërë politik.
“Arroganca e pushtetit po e paralizon. Ky Komision sillet si një qeveri dhe punon me qeveritë e vendeve anëtare, ndërsa Parlamenti nuk arrin të kërkojë llogari prej tyre,” tha Sophie në ‘t Veld, një Eurodeputete Hollandeze. “Fakti që Borrell dhe von der Leyen bënë këto gabime, sjelljet e tyre rrezikojnë të gjithë BE-në.”
“Situata me vaksinat doli jashtë kontrollit. Tani gjithçka që shkon keq mund t’i fajësohet Brukselit, edhe pse shpërndarjet trajtohen nga vendet anëtare,” shpjegoi një ish zyrtar i Komisionit.
Një zëdhënës i Komisionit mbrojti komunikimet e tyre rreth vaksinave, por pranoi që vendet anëtare janë të irrituara me shpejtësinë e përhapjes në Izrael dhe MB. Ata theksuan, megjithatë, se kjo është shumë një kompetencë e kombeve individuale.
Është e vërtetë që kombet kanë cilësi të ndryshme të shërbimeve shëndetësore dhe disa do të vaksinojnë më shpejt se të tjerët. Sidoqoftë, fajësimi i Brukselit është një lojë e popullarizuar e qeverive evropiane kur gjërat shkojnë keq. Fakti që Komisioni mori një rol kaq aktiv në programin e vaksinave të Evropës dhe është historikisht i tmerrshëm me PR-në e tij i lë von der Leyen dhe vartësit e saj të prekshëm nga kritikat.
Në shumë fusha të politikave, Komisioni nuk ka autoritet real dhe mund të veprojë vetëm në një kapacitet organizativ. “Është e rëndësishme të mos ngecni duke bërë deklarata madhështore në fusha si politika e jashtme ose udhëheqja morale” kur në realitet, interesat kombëtarë mund të rrëzojnë gjithë axhendën tuaj.
Një kritikë tjetër ndaj Komisionit dhe von der Leyen është se është shumë afër Kancelares Gjermane Angela Merkel dhe Presidentit Francez Emmanuel Macron, dy udhëheqësit më me ndikim të Evropës.
“Ajo shërbeu në kabinetin e Merkel dhe u propozua për Presidente nga Macron, duke mos u shqetësuar për të bërë fushatë për këtë punë,” tha Kati Piri, një socialdemokrate Hollandeze në Parlamentin Evropian. “Ajo fitoi miratimin e saj vetëm me nëntë vota, duke u mbështetur në eurodeputetët e Orban. Si mund të jetë ajo e pavarur kur bëhet fjalë për Francën, Gjermaninë ose Hungarinë?”
Ndërsa mund të jetë e ashpër të hedhësh të gjithë fajin mbi von der Leyen, është e vërtetë që Komisioni i saj është afër Këshillit, i cili është një problem për ata që mendojnë se Brukseli duhet të veprojë në mënyrë të pavarur në interes të BE-së.
Mënyra se si funksionon fuqia brenda Këshillit të BE-së shpesh shqetëson të huajt.
“Kur Greqia kishte nevojë për shpëtim, ishte Gjermania ajo që këmbënguli në masa shtrënguese. Në politikën e jashtme, janë përparësitë ekonomike të Gjermanisë dhe Francës ato që shkelin shqetësimet për të drejtat e njeriut kur arrijnë marrëveshje me Kinën,” tha Daniel Kelemen, Kryetar i Jean Monnet në Politikat e Bashkimit Evropian në Universitetin Rutgers.
Ndikimi që ka kjo në politikën e jashtme të Evropës është i rëndësishëm. “Ju keni 27 shtete anëtare që veprojnë në interesin e tyre kombëtar, ju keni diplomatë që informojnë gazetarët për çdo deklaratë që bëni, dhe duhet të koordinoni politikën e jashtme që nuk ekziston në të vërtetë,” tha Stubb, ish-Kryeministri finlandez.
Piri ra dakord se “shumica e politikës sonë të jashtme po reagon kur ndodh diçka e keqe”, por drejtoi gishtin posaçërisht në Berlin dhe Paris. “Me Rusinë, Turqinë dhe Kinën, ne nxjerrim deklarata kur ka abuzime të të drejtave të njeriut, por theksojmë nevojën për bashkëpunim ekonomik. Kjo nuk do të ndryshojë për aq kohë sa vendet më të mëdha anëtare vendosin ekonomitë e tyre përpara imperativit moral”, tha ajo.
Një çështje tjetër e çuditshme e Këshillit është mënyra se si u siguron shteteve anëtare individuale fuqinë për të mposhtur politika të caktuara që nuk u pëlqejnë. Një nga çështjet më të diskutueshme që mund të vihet veto nga një shtet anëtar është heqja e të drejtave të votimit të një kombi përmes asaj që njihet si procesi i Nenit 7.
Problemi me nenin 7 është se ai kërkon unanimitet. Më parë këtë vit, Komisioni propozoi një mekanizëm të sundimit të ligjit për të mbajtur fonde nga buxheti i BE për shtetet që shkelin rregullat.
Ndërsa plani fillestar do ta bënte Komisionin të impononte në mënyrë të njëanshme mekanizmin dhe ta kthente atë vetëm nëse shtetet anëtare votuan me shumicë të kualifikuar për ta bërë këtë, tani shtetet anëtare ngarkohen me barrën për ta shkaktuar atë. E gjithë kjo do të thotë se ndoshta nuk do të ndodhë kurrë.
Kelemen beson se ngurrimi i Komisionit për të ndëshkuar kriminelët është një produkt i dëshirës së tij për të qenë më politik. “Një Komision teknokrat mund të thotë me lehtësi” ju keni thyer rregullat kështu që ne po e imponojmë këtë mekanizëm”. Një Komision politik i konsideron implikimet e veprimeve të tij në një kontekst tjetër”.
BE është një ekosistem hibrid që kur punon si duhet, ka një degë ekzekutive që drejton politikën e përbashkët në fushat që kanë kuptim. Shtetet anëtare formojnë atë politikë përpara se Parlamenti Evropian ta shqyrtojë dhe aprovojë atë.
Sidoqoftë, kritikët besojnë se ndërsa institucione të ndryshme kanë kërkuar pushtet më të madh, Komisioni është zhvendosur në një pozicion ku ka një fuqi të madhe në flluskën e Brukselit, por punon me urdhër të vendeve anëtare, ndërsa Parlamenti nuk respektohet dhe minohet.
Shumë eurofilë janë të dëshpëruar për reformë që e bën Evropën më të përshtatshme për qëllime. Shikuar nga jashtë, BE shpesh shihet si një projekt pozitiv i ndërtuar mbi një ide të unitetit pas shekujsh konfliktesh. Megjithatë, shumë që kanë hedhur një vështrim më të afërt besojnë se siç është tani, BE është pak si një shportë, lufta e brendshme për fuqinë e së cilës nuk lejon që ajo të jetë një fuqi e vërtetë globale në shekullin 21.
Përkthyer dhe përshtatur nga CNN/ F.H, Konica.al
