Beteja e Uashingtonit me Pekinin nuk është një investim apo inovacion por një vlerë.
Pasi hodhi poshtë nocionin se Kina përbënte një kërcënim të madh për Shtetet e Bashkuara si një kandidat, Presidenti i SHBA Joe Biden tani po çel vendin për një konkurs afatgjatë që ai e konsideron midis sfidave më të rëndësishme të Shteteve të Bashkuara. Për këtë qëllim, Biden ngriti në Kongres një paketë rimëkëmbjeje ekonomike që përfshin investime të mëdha në infrastrukturë, krijimin e vendeve të punës dhe prodhimin si një mbrojtje kundër përparimeve kineze në transport dhe teknologji.
Investimet më të mëdha në themelin ekonomik të Shteteve të Bashkuara kanë kaluar shumë kohë dhe ka të ngjarë të forcojnë klasën e mesme – një nga premtimet kryesore të fushatës së Biden. Por nuk është e qartë se ajo do të prodhojë biletën fituese në një konkurrencë strategjike me Kinën, e cila çon politikën industriale nga lart poshtë në një gamë të gjerë sektorësh përmes firmave të administruara nga shteti. Beteja e Uashingtonit me Pekinin nuk është një investim apo edhe inovacion – është një bindje dhe vlera. Cilat janë parimet animuese të Shteteve të Bashkuara?
Javën e kaluar, në fjalimin e tij virtual me presidentët në “Munich Security Conference”, Biden kërkoi të marrë aleatët amerikanë në Evropë dhe Azi duke u zotuar për ripërtërirjen e Shteteve të Bashkuara mbi Kinën. Kryesor midis tyre: ringjallja e aleancave të Shteteve të Bashkuara dhe ripranimi i vlerave të tyre demokratike në vend ndërsa i mbronte ato jashtë vendit.
Për disa dekada, ato vlera ndihmuan për t’i bërë Shtetet e Bashkuara një komb unikisht të fuqishëm. Vendi doli nga Lufta e Dytë Botërore me mbizotërim ushtarak dhe ekonomik por e shndërroi atë mbingarkesë në një rend ndërkombëtar kryesisht dashamirës. Në vend që të pushtonin armiqtë e saj, siç bëri Bashkimi Sovjetik, Shtetet e Bashkuara rindërtuan armiqtë e saj të luftës në imazhin e tyre.
Vendi ndihmoi në krijimin e një bashkësie demokracish që ndanin vlerat e SH.B.A.-së dhe mbronin idealet si angazhimi për liri, demokraci dhe shtetin e së drejtës. Ata u pranuan gjerësisht si përbërësit më të mirë për stabilitetin global dhe prosperitetin ekonomik – dhe qëndruan në kontrast të plotë me vizionin e paraqitur nga armiqtë e saj ideologjikë. Ose, siç tha ish Presidenti i SHBA Ronald Reagan për mënyrën se si do të mbaronte Lufta e Ftohtë: “Ne fitojmë. Ata humbasin.”
Por kënaqësia e publikut në ato vlera demokratike dhe besimi në aftësinë e Shteteve të Bashkuara për t’i mishëruar ato, e lëre më t’i mbrojnë ato, po lëkunden globalisht. Shoqëritë e lira po sfidohen nga forcat populiste në të dy anët e Oqeanit Atlantik; vetë Kapitoli i SHBA u sulmua me dhunë muajin e kaluar nga një turmë e nxitur nga ish Presidenti Donald Trump në një përpjekje për të përmbysur fitoren e Biden në zgjedhje.
Shumë republikanë ende refuzojnë të besojnë në demokracinë e tyre, si trashëgimtarë të Trump, i cili përfshinte kampe internimi për emigrantët, nënçmimin e shtypit të lirë, fyerjen e udhëheqësve të zgjedhur në mënyrë demokratike brenda dhe jashtë vendit, dhe përqafimin e padiskutueshëm të sundimtarëve autoritarë, të gjitha këto duke shtuar një sistematikë refuzimi i vlerave të kahershme të SHBA që mbështesnin madhështinë e vendit.
Sot, Kushtetuta e SHBA, sundimi i ligjit dhe vetë ideja e zgjedhjeve të lira janë nën sulm nga bashkëqytetarët e saj. Angazhimi ndaj barazisë racore ka ngecur dhe kapitalizmi po humbet tërheqjen e tij. Paketa që u tregua kaq tërheqëse për botën për dekada me radhë, shkatërrohet ngadalë nga brenda.
Dhe kjo ndihmon për të shpjeguar disa nga goditjet – dhe joefektivitetin – e politikës së fundit të jashtme të SHBA. Sekretari i parë i shtetit i Trump, Rex Tillerson, paralajmëroi se kushtëzimi i politikës së jashtme me vlera – si mbrojtja e të drejtave të njeriut – krijoi pengesa për avancimin e interesave të SHBA. (Për të cilin senatori i ndjerë John McCain iu kundërvu, “Ne jemi një vend me ndërgjegje. Ne jemi arkitekti kryesor dhe mbrojtësi i një rendi ndërkombëtar të qeverisur nga rregulla që rrjedhin nga vlerat tona politike dhe ekonomike.”) Sekretari i dytë i shtetit i Trump, Mike Pompeo, u kthye në drejtim të kundërt, duke kërkuar të formulojë konkurrencën e SHBA me Kinën si një luftë ideologjike midis Marksist-Leninizmit dhe vlerave demokratike të SHBA, edhe pse veprimet e tij dobësuan aftësinë e Shteteve të Bashkuara për të projektuar ato vlera.
Por ndryshe nga Lufta e Ftohtë, konkursi i sotëm i fuqisë së madhe nuk është një garë e ideologjive konkurruese. Liderët revizionistë si Presidenti kinez Xi Jinping dhe Presidenti rus Vladimir Putin nuk po eksportojnë komunizëm ose vlera të çfarëdo lloji; ata bëjnë një vizion llogaritës, nacionalist, të mbulura nga korrupsioni dhe detyrimi, për të ushqyer ambiciet e tyre hegjemoniste. ‘Kina nuk po ha drekën e Shteteve të Bashkuara – po e vjedh atë’. Vjedhja sistematike e pronës intelektuale dhe përdorimi masiv i subvencioneve shtetërore për konkurrencën e ulët, nuk është provë e inovacionit kinez, por ajo që Biden e quajti në fjalimin e tij në Mynih “abuzimet dhe detyrimet ekonomike të qeverisë kineze që rrëzojnë bazat e sistemit ekonomik ndërkombëtar”.
Dhe për të konkurruar me Kinën, ajo që Shtetet e Bashkuara duhet të bëjnë është të mbështesin këto themele. Merrni rritjen e lartë të Kinës në prodhim me kosto të ulët, e cila në fund të fundit bëri kaq shumë për të minuar konkurrencën industriale të SHBA dhe nxiti një reagim anti-globalizues që ndihmoi në nxitjen e populizmit me bazë Trump. Kur vendet si Kina shfrytëzuan standardet e dobëta të punës dhe mbikëqyrjen e papërfillshme të mjedisit, Shtetet e Bashkuara në thelb eksportuan vende pune dhe mjerimin e punëtorëve të importuar. Nëse Shtetet e Bashkuara mandatojnë që produktet e prodhuara jashtë përdorin një zinxhir furnizimi më të qëndrueshëm – pasi në një farë mase bëhej me marrëveshjen e fundit tregtare SHBA-Meksikë-Kanada – atëherë produktet e prodhuara nga SH.B.A. do të bëheshin më konkurruese.
Në mënyrë të ngjashme, kur bëhet fjalë për inovacionin, Shtetet e Bashkuara mund dhe duhet të rizbulojnë hapjen që përcaktoi të kaluarën e saj sipërmarrëse. Shtetet e Bashkuara ende ofrojnë një klimë shumë më tërheqëse për inovacionin në ekonominë e tyre post-industriale, të bazuar në njohuri sesa vendet shtypëse si Kina. Ose, siç e tha Biden në fjalimin e tij në Mynih, Shtetet e Bashkuara duhet të “mbrojnë për hapësirën, për inovacionin, për pronën intelektuale dhe gjenialitetin krijues që lulëzon me shkëmbimin e lirë të ideve në shoqëritë e hapura, demokratike”. Në vend që të shmanget nga studentët e huaj, siç bëri Trump – dhe senatori Tom Cotton akoma duan të bëjnë duke ndaluar të gjithë studentët kinezë të studiojnë shkencë dhe matematikë në Shtetet e Bashkuara – vendi mund t’i mirëpresë ata, dhe më pas t’i lërë të qëndrojnë pasi të përfundojnë studimet e tyre.
Ose merrni iniciativën e Rripit dhe Rrugës së Kinës, përpjekjet ambicioze të Pekinit për të eksportuar kapacitetin e tij të tepërt prodhues për të rritur ndikimin e tij ekonomik dhe politik përmes diplomacisë së çeqeve në Azi, Afrikë dhe Evropë. Zyrtarët amerikanë janë me të drejtë të shqetësuar për “diplomacinë e bllokimit të borxheve” kineze, ku Pekini përdor borxhe të mëdha për të nxjerrë koncesione më të mëdha politike. Por në vend që të ofrojnë një model më tërheqës zhvillimi që përputhet me angazhimin e Shteteve të Bashkuara për qëndrueshmëri me energjinë inovative të sektorit të saj të biznesit – një formulë e propozuar së fundmi nga ish-senatori Jim Uebb – Shtetet e Bashkuara vazhdojnë të promovojnë të njëjtin model zhvillimi që ka përdorur që nga vitet 1940.
E njëjta gjë mund të thuhet për telefonat mobil 5G – që janë shumë krijues – inteligjenca artificiale, teknologjitë kibernetike ose bioteknologjia. Sekretari i Shtetit Antony Blinken e sheh botën si një betejë midis “teknokemokracive” dhe “tekno-autokracive”. Ai dhe Biden duan të mbledhin atë që ata e quajnë një “ligë të demokracive” për të formuar normat e sjelljes në hapësirën kibernetike, inteligjencën artificiale dhe bioteknologjinë dhe për të ndarë kërkimin dhe teknologjinë për t’i dhënë vendeve një alternativë demokratike ndaj firmave kineze, në mënyrë që, sipas fjalëve të Biden, teknologjia “përdoret për të ngritur njerëzit lart, nuk përdoret për t’i ulur poshtë”.
Biden, në fjalimin e tij u bëri thirrje Shteteve të Bashkuara që “të mos drejtohen thjesht nga shembulli i fuqisë sonë, por nga fuqia e shembullit tonë”. Kjo fillon duke forcuar institucionet e lëna pas dore dhe duke rivendosur sundimin e ligjit, shtyllat e demokracisë amerikane dhe fuqinë që pati dikur dhe që përsëri mund t’i japë Shteteve të Bashkuara një avantazh konkurrues.
Përkthyer dhe përshtatur nga Foreign Affairs/ F.H, Konica.al
