Dikur kishim ëndrra të mëdha. Tani gjithnjë e më shumë po mendojmë për një periudhë afatshkurtër.
Në gjashtë muajt e fundit kam dëgjuar një frazë më shpesh sesa e kisha dëgjuar në 66 vitet e mia të jetës: “A e besoni dot se kjo po ndodh në Amerikë?”
“Kam kaluar tërë ditën duke kërkuar në internet për një farmaci për të bërë një vaksinë anti Covid. A e besoni dot se kjo po ndodh në Amerikë? ”
“Vetë amerikanët plaçkitën Kapitolin tonë dhe u përpoqën të përmbysnin zgjedhjet. A e besoni dot se kjo po ndodh në Amerikë? ”
“Njerëzit në Teksas po djegin mobiljet e tyre për t’u ngrohur, duke vluar ujë për të pirë dhe duke shkrirë borën për të larë tualetet e tyre. A e besoni dot se kjo po ndodh në Amerikë?”
Por, hej, të gjitha lajmet nuk janë të këqija. Ne sapo dërguam një anije të teknologjisë së lartë, të ngarkuar me kamera dhe mjete shkencore 292 milion milje në hapësirë dhe e zbritëm në pikën e saktë për të cilën synonim në Mars! Dhe kjo u arrit në Amerikë.
Çfarë po ndodh në rastin e Teksasit, përgjigjet themelore janë të thjeshta. Texas është shembull për atë që ndodh kur ju ktheni gjithçka në politikë, përfshirë shkencën, Nënën Natyrë dhe energjinë, dhe përpiqeni të maksimizoni fitimet afatshkurtra mbi qëndrueshmërinë afatgjatë në një epokë të motit ekstrem. Ulja në Mars është shembull që tregon se duhet të lëmë shkencën të na drejtojë dhe të frymëzojë qëllime të guximshme dhe investimet afatgjata për t’i arritur ato.
Duke shkuar përpara, nëse duam më shumë ulje në Mars dhe më pak shkatërrim të Teksasit, ne duhet të hedhim një vështrim të ftohtë dhe të vështirë se çfarë prodhoi secili.
Thelbi i të menduarit në Teksas u shpreh nga guvernatori Greg Abbott në intervistën e parë të madhe që dha për të shpjeguar pse rrjeti elektrik i shtetit dështoi gjatë një ngrirje rekord. Ai i tha Sean Hannity të Fox Neus : “Kjo tregon se si Green Neu Deal do të ishte një marrëveshje vdekjeprurëse për Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Uind Era dhe panelet tona diellore u mbyllën dhe ato ishin kolektivisht më shumë se 10 përqind e rrjetit tonë të energjisë dhe e futën Teksasin në një situatë ku i mungonte energjia në të gjithë vendin… Kjo tregon thjesht se lënda djegëse fosile është e nevojshme.”
Ndershmëria dhe kokëfortësia e kombinuar e atyre disa fjalive ishte befasuese. E vërteta? Texas rregulloi rrënjësisht tregun e tij të energjisë në mënyra që inkurajuan çdo prodhues të gjeneronte më shumë energji me koston më të ulët me më pak qëndrueshmëri – dhe të injoronte prirjen afatgjatë drejt një moti më ekstrem.
“Pas një stuhie të madhe dëbore në Shkurt 2011 e cila shkaktoi ndërprerje energjie në të gjithë vendin dhe la miliona persona në errësirë”, raportoi The Times të Dielën, “autoritetet federale paralajmëruan shtetin se infrastruktura e tij e energjisë kishte mbrojtje joadekuate gjatë periudhës së dimrit apo në momente rënie temperaturash ekstreme. Por 10 vjet më vonë, tubacionet mbetën të izoluar në mënyrë joadekuate “dhe ngrohësit dhe pajisjet e shkrirjes” që mund të kishin mbajtur instrumentet nga ngrirja nuk u instaluan kurrë” sepse ato do të shtonin kostot.
Si rezultat, nuk ishin vetëm turbinat me erë të Teksasit që ngrinë por edhe impiantet e gazit, platformat e naftës dhe grumbujt e qymyrit, dhe madje një prej reaktorëve bërthamorë të Teksasit duhej të mbyllej sepse temperaturat e ftohta shkaktuan një ndërprerje në reaktor.
Kjo ishte rezultat i Marrëveshjes së Vjetër të Gjelbër të Abbott që vendosi përparësi fitimet afatshkurtra të industrive të naftës, gazit dhe qymyrit, të cilat i sigurojnë atij kontribute të fushatës politike; mohojnë ndryshimet klimatike; dhe provokoi natyrën të vërtetojë kështu se në këtë rast është bërë një gabim, gjë që ajo bëri. Dhe tani Teksasit i duhen fonde federale të emergjencës. Kjo është ajo që ne kapitalistët e quajmë “privatizimi i fitimeve dhe socializimi i humbjeve”. Nuk e di se si e quajnë në Teksas.
Masa e marrë nga Abbott në shtetin e tij ishte përsëritja e fundit e një trendi vërtet të pa sens në Amerikë: Ne e kthejmë gjithçka në politikë, maska, vaksina, moti, identiteti yt racor dhe madje edhe elektronet e energjisë. Donald Trump vitin e kaluar iu referua naftës, gazit dhe qymyrit si “lloji ynë i energjisë”. Kur elektronet e energjisë bëhen politikë, fundi është afër. Ju nuk mund të mendoni në mënyrë të drejtë për asgjë.
“Që një politikë e shëndetshme të lulëzojë, ajo ka nevojë për pika referimi jashtë vetvetes, pika referimi të së vërtetës dhe një konceptim të së mirës së përgjithshme”, shpjegoi filozofi fetar i Universitetit Hebraik Moshe Halbertal. “Kur gjithçka bëhet politike, ky është fundi i politikës.”
Duke bërë gjithçka politike, shtoi Halbertal, “shtrembëroni plotësisht aftësinë tuaj për të lexuar realitetin”. Dhe ta bësh këtë gjë me Nënën Natyrë është veçanërisht e pamatur, sepse ajo është forca kryesore në jetën tonë “që është plotësisht e pavarur nga vullneti ynë”. Dhe nëse mendoni se mund ta rrotulloni, Halbertal tha, “shuplaka në fytyrë që ajo do t’ju japë do të dëgjohet në të gjithë botën”.
Ju nuk duhet të dëgjoni me shumë vëmendje për ta dëgjuar atë. Megjithëse është ende herët për të thënë me siguri, ngrirja e Teksasit përshtatet me një model të fundit të çudirave botërore që janë bërë përherë dhe më shkatërruese dhe më të rrezikshme. Unë preferoj shumë atë term sesa “ndryshimi i klimës” ose “ngrohja globale”. Për shkak se ajo që ndodh ndërsa temperaturat mesatare globale rriten, akulli shkrihet, avionët zhvendosen dhe ndryshimet e klimës bëjnë që edhe moti të bëhet përherë edhe më i çuditshëm. Nxehtësia shtohet, ftohjet bëhen më të acarta, lagështia shtohet edhe më shumë, periudhat e tharjeve gjithashtu dhe stuhitë më të dhunshme bëhen më të shpeshta. Përmbytjet një herë në 100-vjet, thatësirat, valë të nxehtësisë ose ngrirje të thella fillojnë të ndodhin çdo disa vjet. Kështu do të përjetojmë ndryshimin e klimës.
Sipas një raporti të fundit nga Administrata Kombëtare e Oqeanit dhe Atmosferës: “SH.B.A. ka mbështetur 285 katastrofa të motit dhe klimës që nga viti 1980 ku dëmet / kostot e përgjithshme arritën ose tejkaluan 1 miliard dollarë (përfshirë rregullimin e IÇK në vitin 2020). Kostoja totale e këtyre 285 ngjarjeve tejkalon 1.875 trilion dollarë. Vitet me më shumë ngjarje të veçanta katastrofike që kanë kostuar miliarda dollar përfshijnë: 1998, 2008, 2011-2012 dhe 2015-2020.
“Këtë vit, vetëm pas kësaj katastrofe në Teksas, mund të vendoset një record dhe ne jemi vetëm në shkurt.
Nëse çudia globale është norma jonë e re, ne kemi nevojë për një nivel krejt të ri të hapësirave mbrojtëse, tepricave dhe inventarëve të furnizimit për të krijuar qëndrueshmëri për rrjetet tona të energjisë dhe shumë forma më të shpërndara të energjisë, si diellore, që mund t’u lejojnë familjeve të mbijetojnë kur të shkojë rrjeti poshtë. Të kërkosh për të maksimizuar fitimet rreth karburanteve fosile në një epokë të çuditshme globale është thjesht një kërkesë që po bëhet për t’u goditur.
Ndërsa Hal Harvey, CEO i Energy Innovation, më vuri në dukje: “Njerëzit e shpellave e kuptuan që duhet të ruani gjërat për t’u siguruar. Zogjtë e dinë këtë. Ketrat e dinë këtë. Atëherë, çfarë po bëjmë? Dhe çfarë po bënte Teksasi?”
Çdo udhëheqës duhet t’i drejtojë ato pyetje. Lidershipi gjithmonë ka rëndësi. Por sot, ka rëndësi më shumë se kurrë në çdo nivel.
Sepse në një epokë më të ngadaltë, nëse qyteti, shteti ose vendi juaj kishte një udhëheqës të keq dhe dilte nga shinat, dhimbja e kthimit në rrugën e duhur ishte e tolerueshme. Tani, kur ndryshimi i klimës, globalizimi dhe teknologjia po përshpejtohen të gjitha menjëherë, gabimet e vogla mund të sjellin pasoja të mëdha.
Ata mund të largohen nga komuniteti ose vendi juaj aq larg, sa dhimbja e kthimit në rrugën e duhur mund të jetë e mundimshme.
Thjesht shiko Teksasin dhe do të dish çfarë dua të them. Dhe thjesht shiko Marsin dhe mendo për mendjen që na çoi atje, dhe do të dish se çfarë duhet të ndryshojë.
Opinon nga: Thomas L. Friedman
Përkthyer dhe përshtatur nga The New York Times/ F.H, Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
