Kur Ronald Reagan thirri “shemb këtë mur”, të gjithë e dinin se çfarë donte të thoshte ai. Kishte një mur. Duhej të rrëzohej. Një ditë, e bëri.
Në luftën midis demokracisë dhe diktaturës, është thelbësore që demokracitë të thonë të vërtetën me gjuhë të thjeshtë.
Diktaturat gjithmonë do të gënjejnë për të fshehur natyrën e tyre të vërtetë. Demokracitë mund ta tregojnë atë siç është.
Kini parasysh këtë kur vendosni se si të quani trajtimin e Kinës ndaj Ujgurëve.
Në ditën e tij të fundit në detyrë, sekretari i shtetit i Donald Trump, Mike Pompeo, e quajti atë “gjenocid”.
Megjithëse Joe Biden nuk e përdori atë fjalë këtë javë në bisedën e tij të parë me Xi Jinping, presidenti i Kinës, administrata e tij e ka përsëritur atë dhe ligjvënësit në Britani po e mendojnë atë. Por a është e saktë?
Nga kuptimi i zakonshëm i fjalës, nuk është.
Ashtu si “vrasje” do të thotë të vrasësh një person dhe “vetëvrasje” do të thotë të vrasësh veten, “gjenocid” do të thotë të vrasësh një popull.
Persekutimi i Kinës ndaj Ujgurëve është i tmerrshëm: ai ka mbyllur mbase 1 milion prej tyre në kampe burgu, të cilat natyrshëm i quan “qendrat e formimit profesional”. Ka sterilizuar me forcë disa gra ujgure. Por nuk po i vret.
Emërtimi gjenocid varet nga një përkufizim i rrënjosur në një konventë të bashkuar, e cila sugjeron që nuk ka nevojë të vrasësh askënd.
Masat “të destinuara për të parandaluar lindjet”, ose shkaktimi i “dëmtimeve të rënda trupore ose mendore” do të mjaftojnë, nëse qëllimi i tyre është “të shkatërrojnë, tërësisht ose pjesërisht, një grup kombëtar, etnik, racor ose fetar”.
Në parim është, e mundur të imagjinohet shkatërrimi i një populli të tërë, për shembull, sterilizimi sistematik i të gjitha grave.
Por emërftimet duhet të përdoren me kujdes.
Deri më tani, Departamenti i Shtetit i Amerikës kishte vendosur emërtimin “gjenocid” vetëm për masakra masive, dhe madje edhe atëherë shpesh hezitonte.
Nuk e quajti gjenocidin e Ruandës një gjenocid derisa mbaroi.
Retorika politike e Amerikës ka pësuar kështu një ndryshim dramatik, i cili ka implikime të thella për marrëdhëniet bilaterale më të rëndësishme në botë.
Duke akuzuar Kinën për gjenocid, ajo po dërgon sinjalin se qeveria e saj ka kryer krimet më të tmerrshme.
E megjithatë në të njëjtën kohë po propozon të punojë me të për ngrohjen globale, pandemitë dhe tregtinë.
Disa aktivistë mendojnë se përshkallëzimi retorik është i mençur.
Do të shkaktojë zemërim të dobishëm, argumentojnë ata, duke nxitur kompani për të shmangur furnitorët kinezë dhe vendet për të bojkotuar Lojërat Olimpike Dimërore të vitit të ardhshëm.
Përkundrazi, ka më shumë të ngjarë të jetë kundër-produktive.
Si fillim, nuk arrin asgjë me ekzagjerimin e krimeve të Partisë Komuniste në Xinjiang.
Histori të panumërta të vërteta të familjeve të shkatërruara dhe ujgurët që jetojnë në terror tmerrojnë çdo njeri. Kur kinezët e zakonshëm i dëgjojnë ata, siç bënë disa në Clubhouse, një platformë e re e mediave sociale, të cilën Kina ka nxituar ta bllokojë, ata tmerrohen.
Nëse Amerika bën ato që tingëllojnë si akuza të pabazuara për vrasje masive, kinezët patriotë do të kenë më shumë gjasa të besojnë qeverinë e tyre, se perëndimorët gënjejnë për Xinjiang për të njollosur një fuqi në rritje.
Demokracitë përballen me një detyrë të paparë dhe delikate kur merren me Kinën, e cila është njëkohësisht një kërcënim për normat globale dhe një partner i nevojshëm në trajtimin e krizave globale të tilla si ndryshimi i klimës.
Të refuzosh të merresh me të do të thotë të rrezikosh ekonominë botërore dhe planetin.
Biden ka të drejtë të dënojë abuzimet e Kinës, por ai duhet ta bëjë këtë me fakte e prova.
Vendi po kryen krime kundër njerëzimit.
Duke e akuzuar atë për gjenocid në vend, në mungesë të vrasjeve masive, Amerika po pakëson stigmën unike të këtij termi.
Përkthyer dhe përshtatur nga The Economist/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Brenda kampeve të internimit në Kinë…
Ajo që po bën Kina ka vetëm një emër: Gjenocid!
Erdogan: Po abuzohet me çështjen e ujgurëve
