Në Mars të vitit 2020, nën presionin e administratës Trump, qeveria e koalicionit e Lëvizjes për Vetëvendosje të Albin Kurtit (LVV) në Kosovë u rrëzua në atë që disa e kanë parë si grusht shteti politik. Presidenti i Shteteve të Bashkuara Donald Trump po kandidonte për rizgjedhje dhe ai kishte shumë nevojë për “fitore diplomatike” të lehta për t’u mburrur në tubimet e fushatës së tij. Kurti rastisi që ndodhej në rrugën e njërës prej tyre.
Administrata e Trump dëshironte që Kosova dhe Serbia të nënshkruanin një “marrëveshje paqeje”, megjithëse të dy vendet nuk ishin në luftë. Kurti kundërshtoi një ushtrim kaq të pakuptimtë diplomatik. Kështu që me ndihmën e elitës së vjetër politike dhe ekonomike të Kosovës, i Dërguari Special i SHBA për Serbinë dhe Kosovën, Richard Grenell, bëri presion të madh ndaj partnerit të vogël të koalicionit të LVV, Lidhjes Demokratike të Kosovës të krahut të djathtë (LDK), e cila tërhoqi mbështetjen e saj për qeverinë.
Në qershor, Avdullah Hoti i LDK-së formoi një qeveri të re të koalicionit dhe tre muaj më vonë ai, së bashku me Presidentin serb Aleksander Vuçiç, ishte në Shtëpinë e Bardhë, duke nënshkruar atë që Trump e quajti në mënyrë të përsëritur një “marrëveshje paqeje”, por ajo në të vërtetë ishte një letër që synonte disa çështje ekonomike, marrëdhëniet me Izraelin etj.
Më 21 dhjetor, Gjykata Kushtetuese e Kosovës vendosi që qeveria e Hotit ishte jokushtetuese dhe hapi rrugën që zgjedhjet e reja parlamentare të zhvillohen më 14 Shkurt. Me sondazhet që tregojnë partinë e Kurtit në krye, duket se Kosova mund të jetë në rrugën e saj për të rimarrë veten nga grushti i shtetit i Trump dhe ndoshta duke hyrë në një epokë të re të transformimit.
Rrëzimi i një qeverie progresive
Qeveria e Kurtit, e cila erdhi në pushtet në Shkurt 2020, shënoi një shkëputje të caktuar me ideologjinë, politikat dhe trendet e vendosura që kanë mbizotëruar skenën politike në vend që nga viti 1999. Ishte një qeveri me një program të majtë, progresiv, i përqendruar në çështjet social-ekonomike dhe përpjekjet anti-korrupsion.
Për shkak të kësaj, qeveria e Kurtit u perceptua si një kërcënim nga kapitali i madh dhe elita e vjetër. Fakti që ata i panë politikat e tij modeste socialdemokrate si të papranueshme tregon se sa larg kanë lëvizur këta agjentë politikë në të djathtë.
Prandaj, nuk është për t’u habitur që këto forca bashkuan duart me administratën e djathtë të Trump për të organizuar një grusht shteti politik kundër Kurtit. Trump e donte atë në mënyrë që të bënte një qeveri të re të gatshme të merrte pjesë në teatrot e nënshkrimit të një “marrëveshje paqeje” me Serbinë.
Trump përdori “marrëveshjen e paqes” në fushatën e tij, duke pretenduar në mënyrë të gabuar se ai u dha fund çështjes së shqiptarëve dhe serbëve “që vrisnin” njëri-tjetrin. Administrata e tij qartë nuk kishte parasysh historinë, të vërtetën apo demokracinë.
Ndihmoi me dëshirë për të rrëzuar një qeveri të zgjedhur në mënyrë demokratike në mënyrë që ajo të mund të bënte presion për një marrëveshje midis Kosovës dhe Serbisë që nuk ishte më shumë se një opsion fotografik për Trump përpara zgjedhjeve të SHBA. Kjo solli në pushtet një qeveri të paaftë në Kosovë – një që ka keqtrajtuar plotësisht menaxhimin e pandemisë Covid-19, duke rezultuar në numër rekord të infeksioneve dhe vdekjeve, një ekonomi të rënë dhe korrupsion të shfrenuar.
Elita e vjetër mori atë që donte. Ajo vazhdoi praktikat e saj korruptive, duke e çuar Kosovën në skajin e pashpresës. Tashmë duke vuajtur nga problemet strukturore, ekonomia u tkurr me më shumë se 8 përqind në vitin 2020 për shkak të efekteve të pandemisë, me papunësinë që arriti 30 përqind për popullsinë e përgjithshme.
Sistemi shëndetësor është në kolaps, ndërsa arsimi është goditur rëndë nga masat anti-pandemike. Pikërisht në këto rrethana të ashpra ekonomike, sociale dhe politike po zhvillohen zgjedhjet e gjashta të Kosovës në 12 vjet.
Një tjetër rrugë për të ndjekur
Qeveria e re do të përballet me shumë çështje, për të cilat nuk ka zgjidhje të lehta. Programi zgjedhor i LVV, i cili është vendosur të fitojë shumicën parlamentare, është përqendruar në dy shtylla kryesore: vendet e punës dhe drejtësia.
Ekonomia e Kosovës mbijeton nga remitancat, por për shkak të mungesës së prodhimit industrial dhe një deficiti të madh tregtar, ato nuk mund të kanalizohen në mënyrë produktive. Për këtë arsye, programi i LVV synon të shtyjë përpara investimet në industritë me intensitet të fuqisë punëtore, mbështetjen e ndërmarrjeve shtetërore përmes një fondi sovran të pasurisë, ndihmën e bizneseve të vogla dhe të mesme përmes bankës së zhvillimit të Kosovës dhe drejtimin e arsimit drejt tregut të punës.
Shtylla e dytë ka të bëjë me përmirësimin e sigurimit shoqëror dhe çmontimin e kontrollit që elita politike dhe kriminale ushtron mbi aparatin shtetëror dhe ekonominë. LVV ka propozuar zgjerimin e shërbimeve të mirëqenies sociale duke zgjeruar mbështetjen financiare për nënat e vetme dhe të moshuarit, duke vendosur garanci për lejen e lindjes dhe atësisë, duke garantuar shkollim falas për studentët e kolegjit, etj.
Partia ka bërë thirrje gjithashtu për një rregullim të sistemit gjyqësor, shërbimeve të inteligjencës dhe policisë duke vendosur një proces verifikimi për njerëzit e emëruar në poste drejtuese brenda këtyre strukturave.
Kjo agjendë progresive po e bën LVV mjaft të popullarizuar. Sondazhet tregojnë se ajo mund të marrë diku midis 40 dhe 50 përqind të votave dhe se shumica e elektoratit të saj janë të rinj, gra dhe të moshuar, të cilët konsiderohen grupet më të prekshme brenda popullsisë prej 1.8 milion banorësh të Kosovës.
Por nëse LVV fiton zgjedhjet, ka shumë të ngjarë që bashkësia ndërkombëtare të imponojë agjendën e vet në qeveri dhe të kërkojë që dialogu me Serbinë të jetë një përparësi kryesore. Kjo ka të ngjarë të ndodhë përkundër faktit se negociatat me Beogradin nuk janë ndër shqetësimet kryesore për qytetarët e Kosovës.
Qeveria e re do të përballet kështu me një zgjedhje mjaft të veçantë: përqendrimin e energjisë së saj në adresimin e nevojave të njerëzve të saj ose nënshtrimin ndaj presionit nga bashkësia ndërkombëtare, e cila e sheh çdo dialog – sado të padobishëm – si një arritje.
A ka nevojë Kosova për më shumë dialog me Serbinë?
Problemi midis Kosovës dhe Serbisë nuk është mungesa e negociatave. Në fakt, gjatë dy dekadave të fundit Serbia dhe Kosova kanë kaluar më shumë kohë duke u përfshirë në dialog zyrtar sesa jo. Problemi është se ka shumë dialog që nuk çon në asgjë.
Ekziston një pyetje shumë e thjeshtë, por thelbësore për t’u bërë në lidhje me natyrën e dialogut me Serbinë: çfarë ka për të negociuar, kur Kosova ka shpallur pavarësinë dhe është njohur nga mbi 100 shtete anëtare të Kombeve të Bashkuara?
Serbia ka kërkuar që Kosova të krijojë një shtresë tjetër të pushtetit ekzekutiv përmes Asociacionit të Komunave Serbe. Por një vend sovran nuk negocion formën e tij të qeverisjes me një tjetër ndërsa shkon kundër sovranitetit të tij. Pranimi i kërkesave të Serbisë jo vetëm që do ta ndante vendin tonë përgjatë vijave etnike, por gjithashtu do të shkelte kushtetutën tonë.
Ajo që Kosova duhet të negociojë me Serbinë janë dëmshpërblimet e luftës, kompensimi për dhunën seksuale gjatë luftës, pensionet e papaguara për shqiptarët e Kosovës gjatë viteve 1990, statusi i personave të zhdukur, artefakte kulturore, etj.
Prioriteti i qeverisë duhet të jetë dialogu me serbët e Kosovës dhe pakicat e tjera kombëtare për çështjet sociale dhe ekonomike. Qeveria duhet të angazhohet në dialog me Serbinë nëse sheh se mund të ketë ndonjë përfitim të ndërsjellë për të.
Kosova dhe Serbia duhet të shkëputen nga cikli i përhershëm i negociatave për hir të negociatave. Ajo bën më shumë dëm sesa dobi në këtë pikë.
Arsyeja pse Kurti dhe LVV janë kaq të popullarizuar është se ata premtojnë një shkëputje të pastër nga politikat socio-ekonomike dhe politike të dështuara që qeveritë e njëpasnjëshme të Kosovës kanë miratuar, përfshirë ciklin e pafund dhe të kotë të bisedimeve me Serbinë.
Është ende shumë herët për të parashikuar se si ose nëse qeveria e ardhshme e LVV do të jetë e suksesshme. Por ajo që është e qartë është se Kosova duket se është në një udhëkryq: ose do të vazhdojë në të njëjtën rrugë vetëshkatërruese ose do të fillojë një transformim të madh politik dhe socio-ekonomik.
LVV ka atë që duhet për të zgjedhur opsionin e dytë dhe për të hedhur bazat për një realitet të ri politik dhe ekonomik në Kosovë. Nëse do të ketë sukses mbetet për t’u parë.
Opinion nga: Agon Hamza
Përkthyer dhe përshtatur nga Aljazeera/ F.H, Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
