Nëse i kërkoni, mund të gjeni arsye për optimizëm në parashikimet ekonomike të Komisionit Evropian të botuara javën e kaluar. Ndërsa Evropa është përsëri në recesion për shkak të bllokimeve të rinovuara, viti i kaluar doli më mirë se sa pritej. Me perspektivat e përmirësuara të rritjes nga fundi i këtij viti, BE do të rikuperojë humbjet e prodhimit pandemik nga mesi i 2022, më herët sesa mendohej më parë.
Por kërkimi i optimizmit do të ishte të humbasësh gjetjen më të rëndësishme në parashikim, e cila është se prodhimi ekonomik i bllokut do të mbetet dukshëm nën trendin para-pandemisë. Disa ekonomi, Spanja dhe Italia, ende nuk do të kenë rikuperuar nivelet e tyre të të ardhurave kombëtare, periudha 2019-2022.
Me fjalë të tjera, Brukseli aktualisht pret që BE të vuajë ekonomikisht nga pandemia, pasi kërcënimi shëndetësor vetë (shpresojmë) të rrihet dhe bllokimet të hiqen. Liderët politikë nuk duhet të lejojnë që kjo të ndodhë. Në vend të kësaj, ata duhet të synojnë të tejkalojnë parashikimet me një veprim politik më agresiv sesa parashikohet aktualisht.
Kjo do të thotë, mbi të gjitha, t’i japësh rimëkëmbjes sa më shumë mbështetje fiskale. Në përgjithësi, qeveritë kanë bërë një punë të admirueshme për të mbështetur ekonomitë e tyre deri më tani. Pika e rrezikut do të vijë ndërsa rritja do të fillojë seriozisht nga mesi i vitit, kur programet e vaksinimit do të jenë mjaft të plota për heqjen e shumë kufizimeve të aktivitetit.
Në atë pikë, qeveritë me të drejtë do të heqin paketat e mbështetjes së të ardhurave që kanë mbajtur bizneset dhe familjet në këmbë. Rreziku është që kjo të tërheqë shumë kërkesa nga ekonomia dhe të rrezikojë rimëkëmbjen. Sipas parashikimeve të FMN, shumë ekonomi përfshirë Gjermaninë, Spanjën dhe Hollandën janë vendosur për shtrëngime masive strukturore fiskale këtë vit.
Kjo mund të mos e dëmtojë rimëkëmbjen: dëshirat e konsumit të ngecur dhe optimizmi post-pandemik mund të rrisin kërkesën private më shumë se sa për të kompensuar tërheqjen e sektorit publik. Por kjo shpresë është një bazë e lëkundshme për politikë. Rreziqet që kërcënojnë të frenojnë kërkesën private janë shumë të mëdha dhe të shumta.
Midis tyre është numri i madh i ndërmarrjeve të trazuara, dita e llogaritjes së të cilave është shtyrë nga kreditë e lira dhe pezulluar procedurat e falimentimit. Shumë shpejt, tejkalimet e borxhit të korporatave dhe një valë e mundshme e dështimeve të biznesit do të kufizojnë aftësinë e sektorit privat për t’u kthyer.
Një rrezik tjetër është që optimizmi dhe besimi nuk arrijnë të materializohen. Ndryshimet e jashtëzakonshme që kanë kthyer jetën tonë me kokën poshtë mund të shtyjë njerëzit për të kursyer më shumë të ardhura të tyre se më parë nga paraprakisht.
Pastaj ekziston “histereza”: tendenca e kapacitetit të përhershëm të ekonomisë për t’u tkurrur nëse nuk shfrytëzohet plotësisht për një kohë të gjatë. Këto janë probleme të ndryshme që kërkojnë zgjidhje të ndryshme të politikave. Por të gjithë do të moderohen nga një stimul i detyrueshëm fiskal. Kjo është arsyeja pse pikërisht kur mbështetja për të ardhurat hiqet gradualisht duhet të zërë vendin një stimul fiskal më konvencional.
Evropa duhet të mësojë nga Joe Biden, i cili ka vendosur të rrezikojë shumë me stimulin prej 1.9 trn dollarësh. Paketa fiskale e presidentit amerikan ka qenë nën kritikën miqësore nga ndriçuesit si Lawrence Summers dhe Olivier Blanchard, të cilët shqetësohen se do të nxehet më shumë ekonomia.
Në fakt, mbinxehja është e pamundur dhe do të ishte një problem i mirë. Rritja “e tepërt” do të ulte automatikisht përgjigjen fiskale të propozuar, disa prej të cilave marrin formën e përfitimeve të zgjatura të papunësisë. Dhe vitet e fundit parapandemike provuan se presioni i lartë i kërkesës, larg shkaktimit të inflacionit, mund të ndryshonte rënien e gjatë të pjesëmarrjes në forcën e punës të SHBA.
Do të ishte tragjike nëse skepticizmi në SHBA forcon dyshimet për një stimul fiskal të ashpër në Evropë, i cili ka nevojë për të paktën po aq. Kjo nuk do të vijë nga paketa e rimëkëmbjes pan-BE, e cila është e pakufizuar në madhësi nga buxhetet kombëtare. Brukseli pret që paratë e tij “të rimëkëmbjes dhe qëndrueshmërisë” të rrisin ekonomitë e Evropës deri në 2 përqind të produktit të brendshëm bruto, dhe më shumë në zona më pak të pasura. Por rritja e nevojshme shtesë duhet të vijë nga qeveritë që lëshojnë fuqinë e tyre më të madhe fiskale.
Heqja e ndalesave kombëtare kundër më shumë shpenzimeve të deficitit mund të jetë, duke folur ekonomikisht, kontributi më i rëndësishëm që bën paratë e BE-së. Blloku gjithashtu duhet të zgjasë pa vonesë pezullimin e rregullave fiskale, të cilat përndryshe pritet të skadojnë në fund të këtij viti. Amerikanët kanë fatin të qeverisen nga një president i cili ka mësuar mësimin e krizës së mëparshme. Koha t’u tregojmë evropianëve se edhe ky fat mund të jetë i tyre.
*Opinion nga Martin Sandbu
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Financial Times
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Eurozona në luftë drejt një marrëveshjeje për ekonominë
Analiza/ Koronavirusi, dështimi më i madh i shkencës së kësaj gjenerate
