Plani i ri pesë-vjeçar i Kinës përqendrohet në vetëbesim më shumë se çdo gjë tjetër që kur filloi reforma dhe hapja e tij. Por nëse qeveria nuk njeh kufijtë e autoritarizmit, direktivat nga lart-poshtë dhe kontrollit shoqëror, ka të ngjarë të mbysë inovacionin dhe të shkojë shumë larg qëllimeve të saj ambicioze të zhvillimit.
Takimi i këtij viti i legjislaturës së Kinës, Kongresi Kombëtar i Popullit, ishte një nga më të rëndësishmit në kohët e fundit. Kina po përballet me mjedisin e saj të jashtëm më armiqësor në dekada, me një numër në rritje të vendeve që ngrenë zërin përsëri kundër shtypjes së saj politike dhe diplomacisë shtrënguese.
Dhe imperativi për të riformuar modelin e saj të zhvillimit ekonomik është më urgjent se kurrë.
Ndërsa udhëheqësit e Kinës tani shmangin të gjitha përmendjet e të ashtuquajturës “grackë e te ardhurave të mesme”, vendosmëria e tyre për të shmangur këtë kërcënim të afërt është e qartë.
Për të përmbushur sfidat që ka përpara, Kina po bën Planin e saj të 14-të pesë-vjeçar, i cili u miratua zyrtarisht në takimin e fundit. Plani supozohet të sigurojë që Kina është në rrugën e duhur për të përmbushur qëllimin e saj madhështor afatgjatë, pohuar gjithashtu në takim, për t’u bërë një “vend i modernizuar socialist” me të ardhura për banor në nivelin e OECD deri në 2035.
Fraza “Plani pesë-vjeçar” mund të sjellë në mendje synimet e prodhimit dhe kuotat e qymyrit, çelikut ose grurit. Por Kina nuk e ka lëshuar atë lloj dokumenti për më shumë se 20 vjet. Duke kaluar mbi 140 faqe, Plani i 14-të Pesë-vjeçar përfshin një grup të gjerë objektivash dhe synimesh ekonomike, sociale, teknologjike dhe mjedisore, të destinuara për të formuar sjelljen e qeverive lokale, ndërmarrjeve, institucioneve dhe qytetarëve.
Për të qenë të sigurt, kjo përfshin synime të prodhimit të grurit. Megjithatë, kjo është vetëm një pjesë e një strategjie shumë më gjithëpërfshirëse që pasqyron një theks në rritje të lidhjes midis ekonomisë dhe sigurisë kombëtare.
Për Presidentin kinez Xi Jinping, siguria kombëtare kërkon jo vetëm një ushtri të modernizuar (të cilën Kina planifikon ta ndërtojë gjatë dekadës së ardhshme) dhe “stabilitet shoqëror” të brendshëm (i cili ka qenë thelbësor për udhëheqjen e Xi).
Ai gjithashtu kërkon veprim në fusha si ushqimi dhe burimet natyrore, tregtia, zinxhirët e furnizimit dhe teknologjia.
Kjo është arsyeja pse Plani i ri pesë-vjeçar përfshin objektiva detyrues jo vetëm për shpenzimet ushtarake, por edhe për prodhimin e drithërave, investimet në kërkime dhe zhvillim dhe rritjen e sektorit dixhital. Për më tepër, ajo përcakton qëllime ambicioze për udhëheqjen kineze në sektorët më të fundit, të tilla si inteligjenca artificiale, informatika kuantike, gjysmëpërçuesit, neuroshkenca dhe gjenetika, hapësira, deti dhe eksplorimi polar.
Sa i përket mjedisit, Plani përfshin objektiva detyrues për uljen e emetimeve të CO2 dhe intensitetin e energjisë për njësi të prodhimit. Këtu, megjithatë, objektivave u mungon ambicia, duke hedhur dyshime në aftësinë e Kinës për të përmbushur premtimin e paralajmëruar më parë për të arritur emisionet kulmore të gazeve serrë deri në vitin 2030 dhe për të arritur emisione zero deri në vitin 2060.
Ajo që Plani Pesë-vjeçar nuk përfshin, për herë të parë ndonjëherë, është një objektiv për rritjen e përgjithshme të PBB-së për periudhën. Në vend të kësaj, qeveria është zotuar të mbajë rritjen vjetore “brenda një diapazoni të arsyeshëm siç është e përshtatshme” e cila, sipas Kryeministrit Li Keqiang, do të thotë “mbi 6%” për 2021 ndërsa synon të përmbushë objektivat jo-detyrues për një varg tjetër të ndryshoreve ekonomike.
Kina do të përqendrohet në zbatimin e “strategjisë së saj të qarkullimit të dyfishtë”, sipas së cilës do të zvogëlojë varësinë e saj në kërkesën e jashtme, në favor të rritjes së vetëbesimit. Ndërsa qeveria do të vazhdojë të theksojë eksportet, ajo gjithashtu do të rrisë zëvendësimin e importit dhe do të prezantojë masa mbrojtëse të zinxhirit të furnizimit, veçanërisht kur firmat amerikane janë të përfshira ngushtë. Më e rëndësishmja, Kina ka në plan të rritë konsumin e brendshëm të mallrave që prodhon. Shqetësimet e sigurisë kombëtare janë padyshim në zemër të kësaj strategjie.
Qeveria e Kinës gjithashtu ka plane reformuese në fusha të tjera thelbësore, megjithëse atyre shpesh u mungon besueshmëria. Për shembull, autoritetet duan të nxisin ringjalljen rurale dhe të trajtojnë pabarazinë. Por ata nuk kanë arritur të angazhohen në disa ndërhyrje thelbësore, të tilla si rishpërndarja e të ardhurave dhe pasurisë, reforma e taksave dhe një rregullim i sistemit të mirëqenies sociale të copëtuar dhe tepër të papërshtatshme të vendit, e cila pengon lëvizjen e punës. Për më tepër, nuk ka dispozita për të hapur industritë e shërbimeve.
Një faktor që qëndron në themel të pabarazisë që qeveria kineze planifikon të adresojë është sistemi i regjistrimit të familjes.
Duke i mbajtur njerëzit në “vendlindjet” e tyre, ky sistem shpesh ka bllokuar aksesin e punëtorëve migrantë në arsim, kujdes shëndetësor dhe shërbime të tjera sociale. Plani i ri pesë-vjeçar synon të shfuqizojë ose lehtësojë kufizimet në qytete të vogla dhe të mesme dhe të prezantojë një sistem pikësh në qytete të mëdha.
Por, në të kaluarën, kostot e larta dhe rezistenca e fortë shpesh kanë penguar reformën e familjes, me kufizime të reja që zëvendësojnë ato që hiqen. Mbetet të shihet nëse e njëjta gjë do të ndodhë këtë herë.
Qeveria e Kinës gjithashtu dëshiron të inkurajojë një “shkallë të përshtatshme lindjeje” për të adresuar zvarritjen ekonomike të shkaktuar nga plakja e popullsisë. Dhe ka propozime për të rritur moshat e ulta të pensionit ligjor “në një mënyrë në faza”.
Të dyja këto reforma janë vonuar shumë. Por planet për zbatimin e tyre nuk kanë detaje.
Në fund të fundit, qeveria e Kinës do t’i japë përparësi strategjisë së saj të shkencës dhe teknologjisë $ 1.4 trilionë, që synon arritjen e vetë-mbështetjes në teknologjitë e përparuara. Gjysmëpërçuesit, të cilët formojnë thelbin e teknologjive të tilla, janë jetike për arritjen e këtij qëllimi.
Këtu, Kina nuk po fillon nga një pozicion i fortë. Aktualisht mund të plotësojë vetëm 16% të kërkesave të veta, kryesisht të ulta, për çipa përmes prodhimit vendas, dhe vlera e importeve të saj gjysmëpërçuese tejkalon atë të importeve të saj të naftës bruto. Me Shtetet e Bashkuara që drejtojnë një fushatë të presionit ekonomik kundër Kinës – përfshirë sanksionet, kontrollet e eksportit dhe vëzhgimin e investimeve, kjo është një arsye për shqetësim në rritje.
Problemi i Kinës është se, megjithëse është prodhuesi kryesor në botë, ajo ka ngulitur dobësi në fushat themelore, siç janë pjesët themelore, materialet dhe teknologjitë e përparuara. Siç vuri në dukje ish ministri i industrisë dhe teknologjisë së informacionit Miao Uei në fillim të këtij muaji, këto dobësi nënkuptojnë se vendi është të paktën 30 vjet larg nga të qenit një ekonomi prodhuese e “fuqisë së madhe”.
Përparimi drejt vetë-mbështetjes te gjysmëpërçuesit do të jetë një provë e rëndësishme e aftësisë së Kinës për të arritur qëllimet e saj më të gjera. Suksesi i tij do të varet ndjeshëm nga shkalla në të cilën udhëheqësit e saj njohin kufijtë e autoritarizmit, direktivat nga lart-poshtë dhe kontrollin shoqëror. Këto qasje, të cilat janë thelbësore për stilin e qeverisjes Xi, funksionuan mirë për të përmbajtur krizën COVID-19. Por, në një kohë kur ekonomitë dixhitale dhe të informacionit po bëhen gjithnjë e më të rëndësishme, një vend në nivelin e zhvillimit të Kinës ka vetëm një rrugë përpara: transparencën, hapjen dhe fleksibilitetin institucional.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ F.H, Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
