Për t’iu kundërvënë autoritarizmit në rritje, SH.B.A. duhet së pari të riparojë sistemin e vet…
Demokracia është në tërheqje. Vlerësimi i fundit vjetor nga Freedom House, mbikëqyrësi amerikan, i gjendjes së lirive globale politike dhe civile është i zymtë. Bota, thotë ajo, është bërë më pak demokratike çdo vit për 15 vjet dhe, e nxitur nga pandemia, 2020 ishte më e i keqi për sa i përket numrit neto të vendeve që regjistrojnë rënie.
Tre të katërtat e popullsisë globale vitin e kaluar jetonin në vendet ku liria po binte; më pak se 20 përqind jetonin në një vend të lirë.
Shpresat se fundi i luftës së ftohtë ishte një pikë kthese pas së cilës demokracia do të zgjerohej ishin shembur. Disa nga dëmet më të këqija u panë në demokracitë më të pasura dhe më të populluara në botë, SH.B.A. dhe Indi. Sulmi ndaj demokracisë amerikane i udhëhequr nga vetë presidenti i saj përshpejtoi një rënie që filloi para epokës Trump dhe i vendos SHBA në 25 vendet ku të drejtat dhe liritë kanë rënë më shumë gjatë një dekade.
India ra nga “e lirë” në “pjesërisht e lirë” në vlerësimin e Freedom House, duke vazhduar një erozion të të drejtave nën drejtimin e Narendra Modi. Diku tjetër, nga Hungaria në vendet në Afrikën nën-Sahariane dhe Amerikën Latine, udhëheqësit përdorën Covid-19 si një front për të justifikuar pengimin e lirive, thotë vëzhguesi.
Balanca globale e zhvendosur reflekton jo vetëm një rënie të demokracive, por një luftë kundër autokracive. Kina ka kombinuar rregullin gjithnjë e më shtypës të një partie me rritjen e fuqishme ekonomike që siç trumpetoi Presidenti Xi Jinping këtë javë ka hequr 100 milion njerëz nga varfëria që nga 2012, duke e lejuar atë të pretendojë se sistemi i saj ofron një alternativë superiore.
Autoritarë të tillë si Vladimir Putin i Rusisë kanë mësuar të ndalojnë diktaturën e gjithanshme por të mbajnë një fasadë të zgjedhjes politike. Ata kanë bashkë-zgjedhur internetin dhe mediat sociale dikur parë si forca çlirimtare si mjete të fuqisë së tyre.
Si mundet që demokracitë të përmbysin rrjedhën? Administrata e Biden mbajti qëndrimin e duhur këtë javë duke sinjalizuar fundun e “ndërhyrjeve të kushtueshme ushtarake” që “i kishin dhënë një emër të keq promovimit të demokracisë”.
Antony Blinken, sekretari i shtetit, pranoi përpjekjet për të përmbysur regjimet autoritare por megjithëse me qëllim të mirë, “nuk kanë funksionuar”.
Promovimi i demokracisë fillon në shtëpi. SH.B.A. dhe aleatët e saj duhet të riparojnë sistemet e tyre politike në mënyrë që ata përsëri të mund të udhëheqin me shembull për vendet e tjera të globit që janë edhe më pak demokratike ose aspak. Kjo nënkupton forcimin e institucioneve, bërjen e sistemeve zgjedhore të drejta dhe mbrojtjen e tyre nga ndërhyrjet.
Siç vëren Freedom House, kjo do të thotë gjithashtu adresim i shkaqeve rrënjësore të pakënaqësisë. Vendet Euro-Atlantike duhet të gjejnë mënyra më efektive, gjithashtu, për të luftuar rrëshqitjen midis vendeve aleate nga demokracitë në jo-demokracitë. BE ishte ligjërisht dhe institucionalisht e papërgatitur për prapambetje midis disa prej anëtarëve të saj. Megjithatë, vende të tilla si Polonia që kanë gërryer sundimin e ligjit ende mbështeten te NATO-ja për mbrojtje nga armiku i tyre i vjetër, Rusia; India kërkon aleatë perëndimorë në rivalitetin e saj me Kinën. Kjo i jep Uashingtonit dhe kryeqyteteve perëndimore një fuqi morale.
Demokracitë perëndimore nuk do të “konvertojnë” vendet në kampin autoritar, dhe sigurisht jo me forcë. Por ata duhet të rrisin mbështetjen dhe solidaritetin ndaj grupeve të të drejtave dhe aktivistëve të demokracisë, duke vendosur sanksione ose prerë lidhjet e biznesit ose ndihmën për qeveritë e përfshira në rënie.
Përgjigja SHBA-BE ndaj burgut të liderit rus të opozitës Alexei Navalny duket dobët si dështimi i Uashingtonit për të ndërmarrë veprime kundër Princit të Kurorës Saudite Mohammed bin Salman për vrasjen e gazetarit Jamal Khashoggi. Siç ndodhi në perandorinë ish-Sovjetike, ndryshimi mund të zgjasë me dekada.
Por aty ku flaka demokratike ende digjet, sado e ndezur, ajo duhet të mbrohet dhe të ushqehet.
Përkthyer dhe përshtatur nga Financial Times/ F.H, konica.al
