Në vitin 2003, vizitova zyrën e Moskës të Partisë Yabloko të qendrës së majtë.
Atje, midis 50-komunistëve të zhdërvjellët antikomunistë që mbizotëronin partinë, ishte ulur një anëtar i stafit, 27-vjeçar. Ishte Aleksei Navalny.
Shpejt u bëmë miq. Ne ishim pjesëtarë të të njëjtit brez dhe të së njëjtës kulturë, kishim të njëjtat pikëpamje për të mirën dhe të keqen, flisnim të njëjtën gjuhë.
Megjithëse nuk ishim gjithmonë dakord, ndjeva se ai dhe unë ishim – për të cituar Rudyard Kipling – “i një gjaku”.
Ishte e qartë që një njeri i tillë do të ndihej i “mbytur” në një parti të vjetër të mbytur, dhe kështu doli.
Por nuk ishte aspak e qartë se Navalny do të bëhej udhëheqësi i padiskutueshëm i opozitës, sfidues i sundimit të Putinit aq sa do të çonte në përpjekjet e regjimit për ta heshtur atë – përmes përpjekjes për vrasje, burgim dhe sëmundje që javën e kaluar kërcënoi të kalonte në vdekje – dhe mijëra rusë, në të gjithë vendin, duke dalë në rrugë për të protestuar ndaj keqtrajtimit të tij.
Rusia tani ka dy udhëheqës kombëtarë: Putin në Kremlin dhe Navalny në burg.
Kur u takuam për herë të parë, një e ardhme e tillë do të dukej larg.
Në atë kohë, një lëvizje opozitare ngadalë po merrte formë.
Përjashtimi i tij nga Yabloko në 2007 për pjesëmarrje në një demonstratë nacionaliste – të cilën ai kishte marrë pjesë për solidaritet me nacionalistët që përballen me shtypjen e Kremlinit – nuk ishte humbje e madhe për të.
Ai tashmë kishte krijuar një emër për veten e tij si autor i një blogu të njohur: Navalny ekspozoi abuzime në korporatat shtetërore dhe akuzoi autoritetet për vjedhje. Kritikimi i korrupsionit ishte më bindës sesa parullat që mbrojnë demokracinë.
Megjithatë, pika e kthesës, për vendin dhe për Navalny, erdhi në 2011, kur Putin vendosi të bëhej përsëri president i Rusisë.
Protestat masive shpërthyen dhe udhëheqësit e opozitës, të cilët ishin mësuar të shihnin njëqind e ca njerëz në tubimet e tyre, papritmas e gjetën veten duke parë dhjetëra mijëra qytetarë.
Kishte shumë udhëheqës të tjerë: liberal Boris Nemtsov, komunist Sergei Udaltsov, nacionalisti Alexander Potkin, ish-kryeministri Mikhail Kasyanov, kampioni i shahut Garry Kasparov.
Por njëri pas tjetrit – përmes vrasjes, frikësimit, burgosjes dhe shantazhit – ata u zhdukën nga skena.
Kjo e la vetëm Navalny, duke bërë që disa të dyshonin se ai po punonte për Kremlinin, një përshtypje e forcuar nga fakti që në 2013 ai u lirua publikisht nga burgu dhe u lejua të merrte pjesë në zgjedhjet për kryetar bashkie në Moskë.
Dyshimet morën fund në gusht të vitit të kaluar, kur Navalny u helmua me Noviçok në bordin e një fluturimi për në Moskë. U
bë e qartë se Kremlini thjesht e kishte ruajtur Navalny si “ëmbëlsirë”.
Navalny këmbëngul që helmuesit e tij, duke vepruar me urdhër të Putin, kishin për qëllim ta vrisnin.
Por ndoshta, plani nuk ishte për të vrarë Z. Navalny, por për ta frikësuar atë e për ta larguar.
Kjo do të kishte kuptim.
Kur Z. Putin pranoi të lejonte evakuimin e Navalny në Gjermani për trajtim, ai me shumë gjasë u ndie i sigurt se njeriu nuk do të kthehej.
Putin ndoshta ndihej i sigurt se Navalny ishte si të tjerët – që midis burgut në Rusi dhe një jete rehati në Evropë, ai do të zgjidhte këtë të fundit.
Por Putini nuk i bëri mirë llogaritë.
Edhe para se të përfundonte trajtimin e tij në Gjermani, Navalny deklaroi se do të kthehej në Rusi; ai madje njoftoi publikisht numrin e tij të fluturimit dhe kohën e nisjes.
Sapo mbërriti, ai u arrestua. Pasoi një seancë urgjente në polici, disa javë në burgun e Moskës dhe më pas dënimin me mbi dy vjet në një koloni penale.
Megjithëse gjendja e z. Navalny, ndonjëherë e rëndë, duket se është stabilizuar, nuk mund të ketë siguri për sa kohë që ai është në burg.
Sa i përket Putin, ai ka zbuluar marrëzinë e refuzimit të ballafaqimit me kundërshtarin e tij me ndershmëri.
Protestat që përfshinë të gjithë vendin të Mërkurën pas demonstratave të mëdha në mbështetje të Navalny në Janar dëshmojnë fuqinë e thirrjes së Navalny dhe, më e rëndësishmja ndoshta, për thellësinë e pakënaqësisë së Rusëve të zakonshëm me sundimtarin e tyre.
Duke mos njohur të drejtën e Navalnyt për të marrë pjesë në politikë, Putin tregon se përballet me një udhëheqës që është i barabartë me të.
Tani, Putin e gjen veten vetëm.
Si mbretëresha në një përrallë ruse, e cila çdo ditë pyet një pasqyrë magjike se kush është më i ndershmi nga të gjithë, ai dëshiron dëshpërimisht epërsinë.
Por kur ai e pyet pasqyrën se kush është lideri i vërtetë i Rusisë, ajo përgjigjet: Aleksei Navalny.
Oleg Kashin (@KSHN) është gazetar dhe autor librash.
Përkthyer dhe përshtatur nga The New York Times/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Rusia të fillojë një hetim të pavarur e transparent, po presim faktet!”
“Rusia është e gatshme të ndërpresë lidhjet nëse…”
“Zgjohet” SHBA, flet për helmimin e rivalit të Putinit
