Paketa e propozuar e administratës amerikane prej 2 trilion $ mund të transformojë SH.B.A.-të dhe të japë një shembull të rëndësishëm për t’u ndjekur nga vendet e tjera të zhvilluara. Por për të arritur potencialin e tij, plani duhet të shmangë dikotomitë mashtruese të shtetit kundrejt tregut dhe trojet e vjetruara të Luftës së Ftohtë.
Plani i infrastrukturës prej $ 2 trilion dollarë i Presidentit Joe Biden ka të ngjarë të jetë një moment i rëndësishëm për ekonominë amerikane, duke sinjalizuar qartë se epoka neoliberale, me besimin e saj se tregjet funksionojnë më mirë dhe lihen më mirë vetëm, është pas nesh. Por ndërsa neoliberalizmi mund të ketë vdekur, është më pak e qartë se çfarë do ta zëvendësojë atë.
Sfidat me të cilat përballen Shtetet e Bashkuara dhe ekonomitë e tjera të përparuara janë krejtësisht të ndryshme nga ato me të cilat përballen në dekadat e para të shekullit XX. Këto sfida të mëparshme krijuan marrëveshjen e re dhe shtetin e mirëqenies. Problemet e sotme, ndryshimi i klimës, prishja e tregjeve të punës për shkak të teknologjive të reja dhe hiper-globalizimi kërkojnë zgjidhje të reja. Na duhet një vizion i ri ekonomik, jo nostalgji për një epokë të mitizuar të prosperitetit të përbashkët gjerësisht në vend dhe epërsisë globale jashtë vendit.
Në lidhje me ndryshimin e klimës, plani i Biden nuk i përgjigjet marrëveshjes së re të gjelbër, të mbështetur nga demokratët progresivë siç është Përfaqësuesi Alexandria Ocasio-Cortez. Por ajo përmban investime të konsiderueshme në një ekonomi të gjelbër, të tilla si mbështetja e tregjeve për automjete elektrike dhe programe të tjera për të ulur emetimet e dioksidit të karbonit, duke e bërë atë përpjekjen më të madhe federale ndonjëherë për të frenuar gazrat serë. Për vendet e punës, plani synon të zgjerojë punësimin duke ofruar paga dhe përfitime të mira, duke u përqëndruar, përveç infrastrukturës, në prodhim dhe në ekonominë në rritje dhe të kujdesit thelbësor.
Mënyrat e reja të të menduarit për rolin e qeverisë janë po aq të rëndësishme sa përparësitë e reja. Shumë komentues kanë hartuar planin e infrastrukturës së Biden si një kthim në qeverinë e madhe. Por paketa është shpërndarë në tetë vjet, do të rrisë shpenzimet publike me vetëm një pikë përqindje të PBB-së dhe parashikohet të paguajë për vete përfundimisht. Një nxitje në investimet publike në infrastrukturë, tranzicionin e gjelbër dhe krijimin e vendeve të punës është e vonuar. Edhe nëse plani nuk do të ishte asgjë më shumë se një nxitje e madhe e investimeve publike të financuara nga taksat për korporatat e mëdha, do të bënte shumë mirë për ekonominë e SHBA.
Por plani i Biden mund të jetë shumë më tepër. Kjo mund të riformojë rrënjësisht rolin e qeverisë në ekonomi dhe mënyrën se si perceptohet ai rol. Skepticizmi tradicional për rolin ekonomik të qeverisë është i rrënjosur në besimin se tregjet private, të nxitura nga motivi i fitimit, janë efikase, ndërsa qeveritë janë të kota. Por tepricat e tregjeve private në dekadat e fundit, rritja e monopoleve, marrëzitë e financave private, përqendrimi ekstrem i të ardhurave dhe rritja e pasigurisë ekonomike, i kanë hequr shkëlqimin sektorit privat.
Në të njëjtën kohë, është kuptuar më mirë sot që në një ekonomi komplekse të karakterizuar nga kaq shumë pasiguri, rregullimi nga lart poshtë nuk ka gjasa të funksionojë. Pavarësisht nga fusha specifike, promovimi i teknologjive të gjelbra, zhvillimi i rregullimeve të reja institucionale për punonjësit e kujdesit shtëpiak, thellimi i zinxhirëve të furnizimit të brendshëm për prodhim të teknologjisë së lartë ose ndërtimi i programeve të suksesshme të zhvillimit të fuqisë punëtore, bashkëpunimi qeveritar me aktorë joqeveritarë do të jetë thelbësor.
Në të gjitha këto fusha, qeveria do të duhet të punojë me tregjet dhe bizneset private, si dhe aktorë të tjerë të interesuar siç janë sindikatat dhe grupet e komunitetit. Do të kërkohen modele të reja të qeverisjes për të siguruar ndjekjen e objektivave publike me pjesëmarrjen e plotë të atyre aktorëve që kanë njohuri dhe kapacitet për t’i arritur ato. Qeveria do të duhet të bëhet një partner i besuar; dhe do të duhet t’u besojë aktorëve të tjerë social nga ana e tyre.
Në të kaluarën, çdo lëvizje e tepruar në bilancin shtet-treg ka nxitur përfundimisht një ritëm të tepruar në drejtim të kundërt. Plani i Bidenit mund ta thyejë këtë cikël. Nëse ia del mbanë, shembulli i tregjeve dhe qeverive që veprojnë si plotësues, jo si zëvendësues duke demonstruar se secili punon më mirë kur tjetri tërheq peshën e tij mund të jetë trashëgimia e tij më e rëndësishme dhe e qëndrueshme.
Në këtë drejtim, është e dobishme të shikohet plani i Biden si një mënyrë për të rivendosur pozicionin konkurrues të Amerikës në botë, veçanërisht karshi Kinës. Fatkeqësisht, vetë Biden është fajtor për këtë inkuadrim. Paketa do të “na vendosë në një pozicion për të fituar garën globale me Kinën në vitet e ardhshme”, argumentoi ai së fundmi.
Mund të jetë politikisht joshëse të tregtohet plani i infrastrukturës në këtë mënyrë. Në një epokë të hershme, frika mbizotëruese se SHBA po humbte avantazhin e saj ndaj Bashkimit Sovjetik në raketa balistike dhe në garën hapësinore ndihmoi në katalizimin e një mobilizimi teknologjik kombëtar.
Por ka shumë më pak arsye për të shkaktuar frikë sot. Nuk ka gjasa të blini shumë mbështetje republikane për planin, duke pasur parasysh intensitetin e polarizimit partiak. Dhe e largon vëmendjen nga veprimi i vërtetë: nëse plani rrit të ardhurat dhe mundësitë për amerikanët e zakonshëm, siç duhet, do të kishte qenë e vlefshme të bëhej, pavarësisht nga efektet në statusin gjeopolitik të Amerikës.
Për më tepër, ekonomia është e ndryshme nga një garë armatimesh. Një ekonomi e fortë amerikane nuk duhet të jetë një kërcënim për Kinën, ashtu si rritja ekonomike kineze nuk ka nevojë të kërcënojë Amerikën. Inkuadrimi i Biden është i dëmshëm për aq sa i kthen ekonomitë e mira në vend në një instrument të politikave agresive, me shumë zero jashtë vendit. A mund ta fajësojmë Kinën nëse shtrëngon kufizimet ndaj korporatave amerikane si një masë mbrojtëse kundër planit të Biden?
Plani mund të transformojë SHBA-në dhe të japë një shembull të rëndësishëm për t’u ndjekur nga vendet e tjera të zhvilluara. Por, për të arritur potencialin e saj, ajo duhet të shmangë dikotomitë mashtruese të shtetit kundrejt tregut dhe trojet e vjetruara të Luftës së Ftohtë. Vetëm duke lënë pas modelet e së kaluarës mund të hartojë një vizion të ri për të ardhmen.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ F.H Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
