Administrata e Presidentit të SHBA Joe Biden ka shtuar pretendimet se Kina po krijon një gjenocid kundër popullit Ujgur në rajonin e Xinjiang. Por nuk ka ofruar asnjë provë dhe nëse nuk mundet, Departamenti i Shtetit duhet të tërheqë akuzën dhe të mbështesë një hetim të bazuar në KB të situatës në Xinjiang.
Qeveria e SH.B.A.-së përshkallëzoi retorikën e saj kundër Kinës duke pretenduar se një gjenocid po zhvillohet kundër popullit Ujgur në rajonin e Xinjiang. Një akuzë e tillë e rëndë ka rëndësi, pasi gjenocidi konsiderohet me të drejtë “krimi i krimeve”. Shumë ekspertë tani po bëjnë thirrje për bojkot të Lojërave Olimpike Dimërore 2022 në Pekin, duke i quajtur “Olimpiadat e Gjenocidit”.
Akuza për gjenocid u bë në ditën e fundit të administratës së Donald Trump nga sekretari i atëhershëm i Shtetit Michael Pompeo. Tani administrata e Presidentit Joe Biden është shtuar mbi pretendimin e Pompeo, edhe pse avokatët kryesorë të Departamentit të Shtetit thuhet se ndajnë skepticizmin e tyre në lidhje me akuzën.
Raportet e këtij viti të Departamentit të Shtetit mbi Praktikat e të Drejtave të Njeriut (HRP) ndjekin Pompeon në akuzimin e Kinës për gjenocid në Xinjiang. Për shkak se HRP kurrë nuk e përdor termin përveç një herë në parathënien e raportit dhe përsëri në përmbledhjen ekzekutive të kapitullit të Kinës, lexuesit lihen të mendojnë për provat. Pjesa më e madhe e raportit merret me çështje të tilla si liria e shprehjes, mbrojtja e refugjatëve dhe zgjedhjet e lira, të cilat kanë ndikim të pakët në akuzën e gjenocidit.
Ka akuza të besueshme për abuzime të të drejtave të njeriut kundër Ujgurëve, por ato në vetvete nuk përbëjnë gjenocid. Dhe ne duhet të kuptojmë kontekstin e goditjes kineze në Xinjiang, i cili kishte në thelb të njëjtin motivim si sulmi i Amerikës në Lindjen e Mesme dhe Azinë Qendrore pas sulmeve të shtatorit 2001: për të ndaluar terrorizmin e grupeve militante islamike.
Siç ka rrëfyer biznesmeni dhe shkrimtari me bazë në Hong Kong, Ueijian Shan, Kina përjetoi sulme të përsëritura terroriste në Xinjiang gjatë të njëjtave vite që përgjigjja e gabuar e Amerikës ndaj 11 shtatorit çoi në shkelje të përsëritura të ligjit ndërkombëtar nga SH.B.A.
Në të vërtetë, deri në fund të vitit 2020, SH.B.A. e klasifikuan Lëvizjen Islamike Ujgure të Turkestanit Lindor si një grup terrorist, luftuan luftëtarët Ujgurë në Afganistan dhe mbajtën shumë si burgosur. Në korrik të vitit 2020, Kombet e Bashkuara vunë në dukje praninë e mijëra luftëtarëve Ujgurë në Afganistan dhe Siri.
Akuza për gjenocid nuk duhet të bëhet kurrë e lehtë. Përdorimi i papërshtatshëm i termit mund të përshkallëzojë tensionet gjeopolitike dhe ushtarake dhe të zhvlerësojë kujtesën historike të gjenocideve të tilla si Holokaustin, duke penguar kështu aftësinë për të parandaluar gjenocidet e ardhshme. I duhet qeverisë amerikane të bëjë çdo akuzë për gjenocid me përgjegjësi, gjë që nuk ka arritur ta bëjë.
Gjenocidi përcaktohet sipas ligjit ndërkombëtar nga Konventa e Gjenocidit e KB (1948). Vendimet gjyqësore të mëvonshme kanë sqaruar kuptimin e tij. Shumica e vendeve, përfshirë Shtetet e Bashkuara, kanë përfshirë përkufizimin e Konventës në legjislacionin e tyre të brendshëm pa ndonjë ndryshim të rëndësishëm. Në dekadat e kaluara, gjykatat kryesore të KB-së kanë konfirmuar se përkufizimi kërkon vërtetimin e një standardi shumë të lartë të shkatërrimit të qëllimshëm fizik të një grupi kombëtar, etnik, racor ose fetar.
Përkufizimi specifikon që një nga pesë veprimet duhet të kryhet. Padyshim, vrasja kryeson listën. Raporti i Departamentit të Shtetit për Kinën thotë se kishte “raporte të shumta” për vrasje, por që “pak ose aspak detaje nuk ishin në dispozicion”, dhe citon vetëm një rast atë të një burri Ujgur të ndaluar që nga viti 2017 i cili vdiq për shkaqe natyrore, sipas autoriteteve. Raporti nuk shpjegon as pse duhet të vihet në dyshim shpjegimi zyrtar.
Teknikisht, gjenocidi mund të provohet edhe pa prova se njerëzit u vranë. Por për shkak se gjykatat kërkojnë prova të qëllimit për të shkatërruar grupin fizikisht, është e vështirë të ngrihet çështja në mungesë të provave të vrasjeve në shkallë të gjerë. Kjo është veçanërisht e vërtetë kur nuk ka prova të drejtpërdrejta të qëllimit për gjenocid, për shembull në formën e deklaratave të politikave, por thjesht prova rrethanore, atë që gjykatat ndërkombëtare i referohen si një “model sjelljeje”.
Gjykatat ndërkombëtare kanë thënë vazhdimisht se kur akuzat për gjenocid bazohen vetëm në konkluzione të nxjerra nga një model sjelljeje, shpjegimet alternative duhet të përjashtohen përfundimisht. Kjo është arsyeja pse Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë hodhi poshtë në 2015 akuzën për gjenocid kundër Serbisë dhe kundër-akuzën kundër Kroacisë, pavarësisht provave të spastrimit brutal etnik në Kroaci.
Pra, çfarë tjetër mund të përbëjë dëshmi të gjenocidit në Kinë? Raporti i Departamentit të Shtetit i referohet internimit masiv të ndoshta një milion Ujgurëve. Nëse provohet, kjo do të përbënte një shkelje të rëndë të të drejtave të njeriut; por, përsëri, nuk është provë, në vetvete, e qëllimit për shfarosje.
Një tjetër nga pesë aktet e njohura të gjenocidit është “imponimi i masave që synojnë të parandalojnë lindjet brenda grupit”. Raporti i Departamentit të Shtetit i referohet politikave famëkeqe të Kinës për kontrollin e lindjeve. Deri kohët e fundit, Kina zbatonte në mënyrë rigoroze politikën e saj me një fëmijë mbi shumicën e popullsisë së saj, por ishte më liberale ndaj pakicave etnike, përfshirë Ujgurët.
Sot, politika e një fëmije nuk zbatohet më për shumicën kineze han, por masa më të rrepta janë vendosur ndaj pakicës muslimane të Xinjiang, familjet e të cilit janë tradicionalisht më të mëdha se mesatarja e Kinës. Akoma, Xinjiang regjistron një normë pozitiv të përgjithshëm të rritjes së popullsisë, me popullsinë Ujgure që rritet më shpejt sesa popullsia jo-Ujgure në Xinjiang gjatë viteve 2010-18.
Akuza Gjenocidi është duke u ushqyer nga “studimet” si Instituti neulines raport që ka bërë së fundmi bujë globale. Neulines përshkruhet si një think-tank “jo-partiak” me qendër në Uashington, DC. Në një inspektim më të afërt, duket se është një projekt i një universiteti të vogël me bazë në Virxhinia me 153 studentë, tetë fakultet me kohë të plotë dhe një axhendë të politikës dukshëm konservatore. Organizata të tjera kryesore të të drejtave të njeriut janë përmbajtur nga përdorimi i termit.
Ekspertët e KB-së me të drejtë po bëjnë thirrje që KB të hetojë situatën në Xinjiang. Qeveria e Kinës, nga ana e saj, kohët e fundit ka deklaruar se do të mirëpresë një mision të KB në Xinjiang bazuar në “shkëmbime dhe bashkëpunim”, jo mbi “fajtor para se të provohet”.
Nëse Departamenti i Shtetit nuk mund të mbështesë akuzën e gjenocidit, ai duhet të tërheqë akuzën. Ajo gjithashtu duhet të mbështesë një hetim të udhëhequr nga KB për situatën në Xinjiang. Puna e KB, dhe veçanërisht e Raportuesve Special të KB për të Drejtat e Njeriut, është thelbësore për të promovuar frymën e Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ F.H Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
