Në përshkallëzimin e fundit midis Rusisë dhe Ukrainës, Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan ishte jashtëzakonisht i hapur në mbështetjen e tij për Kievin.
Ai priti homologun e tij ukrainas, Volodymyr Zelensky, në Ankara ndërsa Rusia grumbulloi një numër të paparë trupash pranë kufirit të Ukrainës. Erdogan përsëriti mbështetjen e Turqisë për integritetin territorial të Ukrainës dhe madje ambicien e saj për t’u bashkuar me NATO.
Turqia dhe Ukraina gjithashtu u zotuan të vazhdojnë bashkëpunimin e tyre ushtarak, me avionët pa pilot të Turqisë duke u futur në fushën e betejës në Donbas.
Por çfarë qëndron prapa bashkëpunimit të ri të Turqisë me Ukrainën – dhe çfarë do të thotë kjo për marrëdhëniet e Turqisë me Rusinë?
Ankaraja dhe Moska u afruan pas përpjekjes për grusht shteti 2016 në Turqi. Kjo çoi një shkëputje midis Ankarasë dhe aleatit të saj prej një kohe të gjatë, Uashingtonit, sepse udhëheqësit turq akuzuan SHBA për mbështetjen e përpjekjes së grushtit të shtetit duke pritur organizatorin e saj të pretenduar, Fethullah Gulen.
Presidenti rus Vladimir Putin luajti mirë në këtë histori, duke thirrur Erdogan natën e grushtit të shtetit dhe duke ofruar ndihmë kur shumica e udhëheqësve perëndimorë heshtnin.
Por marrëdhënia turko-ruse ka qenë gjithmonë një marrëdhënie e ndërlikuar – duke u mbështetur në kiminë midis dy udhëheqësve në vend të një kornize institucionale.
Gradualisht, Turqia dhe Rusia zhvilluan një lloj bashkë-varësie të pakëndshme – atë që studiuesit e quajnë “bashkëpunim konkurrues”.
Që nga fillimi, Turqia mbështeti pavarësinë e Ukrainës nga Rusia dhe kundërshtoi aneksimin rus të Krimesë – por jo shumë me zë të lartë.
Ankaraja e e kufizoi mbështetjen e saj për Kievin në retorikë, duke iu shmangur sanksioneve ndaj Rusisë ose mbështetjes ushtarake për Ukrainën në konfliktin e saj me forcat e mbështetura nga Rusia në Donbas.
Kjo tani duket se po ndryshon, pjesërisht sepse Ukraina paraqitet si një kundërpeshë e dobishme në aktin ekuilibrues të Turqisë midis fuqive të mëdha – dhe si levë kundër Rusisë.
Turqia gjithashtu tërhiqet nga vlera që Ukraina mban për Perëndimin – në një kohë kur Erdogan është gjithnjë e më i dëshpëruar për të rregulluar gardhet si me Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimin Evropian.
Administrata e Biden i ka dhënë Ankarasë shpatullën e ftohtë që nga dita e parë. Dhe ekziston një listë e gjatë e problemeve në marrëdhëniet Turqi-SH.B.A. që fillon me blerjen e Turqisë në vitin 2019 të sistemeve raketore S-400 të prodhuara nga Rusia – një gabim strategjik që bëri që SH.B.A. të synonte industrinë e mbrojtjes së Turqisë nën Kundërshtimin e Armiqve të Amerikës përmes Sanksioneve Akti (CAATSA) Turqia gjithashtu ka probleme me partnerët e saj të tjerë të NATO-s, shumë prej të cilëve filluan ta shohin vendin me dyshim pas lëvizjeve të saj të njëanshme në Mesdheun lindor verën e kaluar.
Erdogan e njeh që si ekonomia turke ashtu edhe popullariteti i tij janë në rënie.
Ai e di se normalizimi i marrëdhënieve me aleatët perëndimorë dhe rritja e kredencialeve pro-perëndimore të Turqisë janë mënyrat e vetme për të krijuar një perspektivë ekonomike pozitive dhe për të lehtësuar izolimin ndërkombëtar të Turqisë.
Por ka edhe arsye të tjera që kanë të bëjnë me industrinë ambicioze të mbrojtjes së brendshme të Turqisë, nga të cilat dronët janë xhevahiri i kurorës. Në një kohë kur kombet perëndimore vendosin sanksione mbi shitjen e teknologjisë së ndjeshme te dronët e Turqisë, Ukraina është e gatshme të punojë me vendin. Aftësitë e prodhimit të mbrojtjes së Ukrainës në motorë përputhen me atë që Turqisë i mungon.
Avionët dronë turq luajtën një rol kryesor në shtyrjen e regjimit sirian në Idlib në mars 2020 dhe në luftën e Nago-Karabakut në vjeshtë 2020.
Pa dyshim, ka edhe arsye historike pse Turqia mbështet Ukrainën. Ankaraja nuk e ka njohur kurrë aneksimin rus të Krimesë.
Dhe, që nga lufta e Krimesë 1853-1856, Turqia ka mirëpritur tatarët, të cilët ndiejnë një afinitet me rajonin. Duke parë Rusinë si një fuqi ekspansioniste në veri, Turqia ka mbështetur integritetin territorial të Ukrainës që nga fillimi. Aneksimi kurrë nuk mbizotëroi marrëdhëniet turko-ruse, prandaj pozicioni i Turqisë mbeti i pëlqyeshëm për Rusinë.
Tani, megjithatë, Moska po shqetësohet nga marrëdhëniet në zhvillim të Ankarasë me Kievin.
Muajin e kaluar, disa nga aleatët e Erdogan sugjeruan që Turqia mund të revokojë Konventën e Montreux më 1936, e cila garanton kalimin falas për anijet ruse përmes ngushticave turke. Edhe pse presidenti turk e mohoi këtë, debati irritoi Moskën.
Në Prill 2021, Rusia vendosi të ndalojë fluksin turistik në Turqi, duke i dhënë një goditje të madhe një industrie turistike turke që vuan tashmë nga pandemia.
Rusia gjithashtu i ka bërë thirrje Turqisë të ndalojë sigurimin e Ukrainës me pajisje ushtarake – me mediat ruse që tregtojnë teorinë e egër se Erdogan dëshiron Krime për vete.
Ukraina e sheh marrëdhënien me Turqinë si të ndërsjellë të dobishme dhe, në përputhje me rrethanat, ka investuar në të për disa vjet.
Biden dhe Erdogan do të kenë takimin e tyre të parë ballë për ballë si presidentë në samitin e NATO-s në qershor.
Deri atëherë, Turqia do të vazhdojë të mbështesë Ukrainën, duke shpresuar të lehtësojë disa nga tensionet në marrëdhëniet e saj me SHBA.
Përkthyer dhe përshtatur nga Këshilli Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë / konica.al
