A do të ishin Shtetet e Bashkuara të përgatitura të rrezikojnë një luftë katastrofike me Republikën Popullore të Kinës për të mbrojtur Tajvanin? Presidenti Joe Biden e paraqiti qartë vizionin e tij javën e kaluar. Ai e sheh rivalitetin midis Kinës dhe SH.B.A. si një konflikt global midis demokracisë dhe autokracisë dhe Kina është padyshim një nga demokracitë më të suksesshme të Azisë.
Shtetet e Bashkuara nuk do të qëndrojnë më larg bashkëpunimit me ndërkombëtarët për më tepër që pandemia e covid 19 nuk ka mbaruar ende. Dhe sa më shumë që industria farmaceutike reziston në ndarjen e njohurive dhe teknologjisë, aq më i madh paraqitet rreziku nga shfaqja e varianteve të reja rezistente ndaj vaksinave.
Në 1954, Presidenti Duight D. Eisenhouer kërcënoi të përdorte armë bërthamore pasi Kina granatoi një ishull shkëmbor pranë bregdetit të Tajvanit, kur ishte ende një diktaturë ushtarake. Por gjërat ishin ndryshe atëherë. SH.B.A. ishte e lidhur me traktatin për të mbrojtur Tajvanin. Kjo ndryshoi pas 1972, kur Presidenti Richard M. Nixon ra dakord që Tajvani të ishte pjesë e “një Kine”, dhe Presidenti Jimmy Carter anuloi traktatin e mbrojtjes në 1979. Nëse SHBA do të luftonte akoma një luftë mbi Tajvanin, është bërë një çështje që i nënshtrohet asaj që Henry Kissinger shumë kohë më parë e quajti “paqartësi strategjike”.
Si rezultat, angazhimet ushtarake amerikane në Detin e Kinës Lindore janë shumë të veçanta. Një traktat mbrojtje me Japoninë i detyron SH.B.A.-të të mbrojnë disa shkëmbinj të pabanuar të quajtur Ishujt Senkaku (ose Ishujt Diaoyu në Kinezisht), por jo Tajvanin demokratik dhe 23 milion njerëzit e tij.
Ka arsye praktike pse një sulm ushtarak kinez ndaj Tajvanit ende mund të provokojë një luftë me SH.B.A. Kontrolli i Kinës në Detin e Kinës Lindore do të ishte një kërcënim për Japoninë dhe Korenë e Jugut. Lejimi i kësaj të ndodhë mund të fillojë një garë të rrezikshme armësh bërthamore në Azinë Lindore. Tajvani gjithashtu ka një teknologji shumë të përparuar kompjuterike, të cilën SH.B.A. dhe aleatët e saj demokratikë preferojnë të mos e shohin në duart e Kinës.
Pastaj është dora e gjatë e historisë. Ne nuk jemi të varur nga e kaluara, por ne e injorojmë atë në rrezikun tonë. Dhe ndërsa efektet e saj mund të jenë rezultat i miteve, mitet mund të jenë më të fuqishëm sesa faktet. Në themel të nacionalizmit bashkëkohor kinez është ideja e poshtërimit kombëtar të shpenguar nga madhështia.
Sipas këtij rrëfimi, për të paktën njëqind vjet, midis Luftërave të Opiumit në vitet 1840 dhe pushtimeve brutale japoneze në vitet 1930 dhe 1940, Kina ishte degraduar, ngacmuar dhe pushtuar nga fuqitë e huaja. Vetëm ringjallja kombëtare e mbikëqyrur nga Partia Komuniste e Kinës do të sigurojë që kjo të mos ndodhë më kurrë.
Ky mësim mësohet në të gjithë vendin, në muzeumet patriotike, memoriale, filma, libra, muzikorë dhe natyrisht, libra historie. Një arsye për dominimin aktual të nacionalizmit revanshist në retorikën zyrtare kineze është dobësimi i ideologjisë marksiste-leniniste ose maoiste në Kinë. Me kaq pak kinezë, madje edhe komunistë, që ende besonin në dogmën e vjetër, Partia kishte nevojë për një justifikim të ri për monopolin e saj në pushtet.
Pushtimi kolonial i Japonisë i Tajvanit, si një plaçkë e fitores së saj ndaj Kinës në Luftën Kino-Japoneze të 1895, ende renditet. Është e parëndësishme që perandorët e Kinës nuk u kujdesën kurrë shumë për Tajvanin. As nuk është e rëndësishme që nuk ishte populli kinez që u poshtërua, apo edhe Kina si i tillë, por më tepër perandoria e Dinastisë Qing, e drejtuar nga Manchus, të cilën Revolucioni Kinez në 1911, i udhëhequr nga Han Kinez, e rrëzoi. Asnjë nga ato nuk ka rëndësi: Partia e konsideron rivendosjen ose mbajtjen e zotërimeve perandorake Qing, si Tajvani dhe Tibeti, si një detyrë e shenjtë patriotike.
Amerikanët preken nga një histori tjetër – për të cilën ata nuk ishin madje përgjegjës direkt. Ishte Neville Chamberlain i Britanisë që nënshkroi Marrëveshjen e Mynihut në 1938, duke lejuar Gjermaninë e Hitlerit të fillojë çmontimin e Çekosllovakisë. Emri i Chamberlain do të shoqërohej përgjithmonë me qetësimin frikacak, ndërsa Uinston Churchill u shfaq si heroi i madh i luftës.
Por Marrëveshja e Mynihut ka ndjekur politikën e jashtme amerikane, ndoshta edhe më shumë se Britania, si një fantazmë hakmarrëse. Presidentët dhe kryeministrat kanë qenë të tmerruar nga krahasimi me Chamberlain dhe kanë ëndërruar të jenë Churchills heroikë. “1938” u shfaq në retorikën politike të SH.B.A.-së pothuajse në çdo krizë të huaj që nga lufta. Presidenti Harry S. Truman e thirri atë në fillim të Luftës Koreane në 1950, kur u zotua të “përmbajë” komunizmin.
Kur britanikët refuzuan të dërgonin trupa në Vietnam për të ndihmuar francezët të luftonin kundër Ho Chi Minh në 1954, Eisenhouer akuzoi Churchill, për “promovimin e një Mynihu të dytë”. Dhe kështu ka vazhduar. Në Vietnam përsëri gjatë viteve 1960, Richard Nixon, ndër shumë të tjerë, paralajmëroi për një Mynih tjetër. Kohët e fundit, në luftërat e udhëhequra nga SH.B.A. kundër Saddam Hussein, të dy Presidentët Bush, babai dhe djali atëherë, krahasuan diktatorin Irakien me Hitlerin, dhe imagjinuan veten në rolin e Churchill.
Në prag të asaj lufte, Kryeministri Britanik Toni Bler lexoi ditarët e Chamberlain si një mësim për atë që nuk duhet të bënte.
Mund të ndodhë që në botën e sotme, kur një konflikt i superfuqisë mund të shkatërrojë pjesën më të madhe të njerëzimit, Kina dhe SH.B.A. do të shmangin një luftë mbi Tajvanin.
Deri më tani, Kina duket se po luante një lojë duke hetuar mbrojtjen e Tajvanit, duke fluturuar në hapësirën e saj ajrore, duke rritur patrullat detare, duke u përfshirë në praktikat ushtarake për një pushtim dhe duke bërë deklarata provokuese në lidhje me “mos përjashtimin e përdorimit të forcës.”
Kjo është ndeshur nga pala amerikane me më shumë dërgesa armësh në Tajvan dhe biseda të ashpra për një luftë të re të ftohtë.
Një lojë e tillë është një provë se kush do të nxisë sulmin i pari kështu që mund të përshkallëzohet shpejt dhe në mënyrë të paparashikueshme. Të qenit në tërësi për fantazmat e historisë e bën më të vështirë të tërhiqesh. Nëse të dy palët refuzojnë ta bëjnë këtë në një krizë, të gjithë do të humbasin.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ F.H, Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
