Si zakonisht, Evropa dëshiron më shumë vëmendje dhe Amerika më shumë veprim.
“Për katër vitet e fundit kemi pasur disa sfida në marrëdhëniet transatlantike”, thotë Jens Stoltenberg, sekretari i përgjithshëm i NATO-s, duke aluduar me zell për pandemonin diplomatik të viteve të Trump.
Tani, thotë ai, “ne kemi një mundësi unike për të hapur një kapitull të ri në marrëdhëniet midis Amerikës së Veriut dhe Evropës.” Por a do ta ndërmarrin udhëheqësit e NATO-s?
Më 14 qershor, udhëheqësit e të gjithë 30 anëtarëve të NATO-s u mblodhën për një samit “kryesor” në Bruksel, i vendosur midis samitit G7 në Britani dhe një samiti BE-SHBA, për të diskutuar të ardhmen e aleancës.
Gjendja shpirtërore pritej të ishte më e lehtë se në mbledhjet e kaluara, kur Donald Trump goditi fizikisht një kryeministër, kërcënoi të tërhiqej nga aleanca dhe sulmoi herët pasi u përqesh nga udhëheqësit e tjerë. Megjithatë, sfidat me të cilat përballet NATO nuk janë shpërndarë me ardhjen e Joe Biden.
Në muajt e fundit Rusia ka mbledhur trupa rreth Ukrainës, Bjellorusia ka detyruar të rrëzojë një avion evropian për të kapur një disident dhe Amerika ka njoftuar tërheqjen e trupave të saj nga Afganistani një proces më shumë se gjysmë i plotë duke e detyruar NATO-n të ndjekë shembullin. Megjithatë, pika e samitit është të riorientojë aleancën në mënyrat më thelbësore.
Koncepti Strategjik i NATO-s, u përditësuar për herë të fundit më shumë se një dekadë më parë, në një kohë kur Rusia ishte supozuar të ishte një partner potencial dhe Kina një mungesë lidhjeje.
Në Bruksel udhëheqësit do të urdhërojnë Stoltenberg të prodhojë një version të ri, një proces që mund të zgjasë një vit apo më shumë.
Ai do të pasqyrojë një zgjerim të aperturës së NATO-s, duke përfshirë sfida të reja të tilla si ndryshimi i klimës, kërcënimet teknologjike dhe ngritja e Kinës.
Gjërat tashmë po ndryshojnë. Stoltenberg tregon për rritjen e shpenzimeve evropiane të mbrojtjes dhe më shumë ushtrime. Aleanca po rimendon me zell edhe bazat e fuqisë ushtarake. Ajo po shkruan një strategji të re për inteligjencën artificiale dhe ka finalizuar politikën e saj të parë të mbrojtjes kibernetike në shtatë vjet. Në samit, udhëheqësit do të krijojnë një “përshpejtues të teknologjisë transatlantike” për të lidhur furnitorët e teknologjisë më të përparuar ushtarake me investitorët.
Një nga motivet e NATO-s për këtë përtëritje teknologjike, thotë Stoltenberg, është frika se Kina, “një vend që nuk i ndan vlerat tona” po vijon përpara në fushat kryesore si inteligjenca artificiale. “Nuk është e qartë se ne do të ruajmë avantazhin teknologjik … që nuk ka qenë kurrë rasti me Bashkimin Sovjetik gjatë luftës së ftohtë,” shton ai.
Diskutimi i Kinës është një moment i rëndësishëm, thotë Tim Sayle, autor i “Aleancës së Qëndrueshme”, një histori e NATO-s, duke shënuar “një ndërprerje themelore me atë që aleanca ka bërë në 70 vitet e para të saj”.
Megjithatë, pyetja më e madhe nga të gjitha është nëse përçarja transatlantike nën Trump ishte një pengesë kalimtare apo diçka më e qëndrueshme. Biden ka bërë zhurmat e duhura, duke folur ngrohtësisht për NATO-n dhe duke ndalur shkurtimet e trupave të Trump në Gjermani. Udhëtimi i tij tetë-ditor në Evropë do të kulmojë në një samit me Vladimir Putin, president i Rusisë, në Gjenevë më 16 qershor. Në teori që lejon Biden të formojë një front të përbashkët me aleatët përpara se të përballet me Putin, i cili më 9 qershor ngriti ante duke ndaluar grupe të lidhura me rivalin e tij kryesor politik, të burgosurin Alexei Navalny.
Sidoqoftë, Biden nuk mund t’i qetësojë të gjithë miqtë e tij në të njëjtën kohë. Merrni shembullin e Nord Stream 2, një tubacion gazi gati i përfunduar nga Rusia në Gjermani që do të anashkalojë Ukrainën dhe do të rrisë varësinë evropiane nga Putin.
Administrata e Biden kishte kundërshtuar projektin, por më 19 maj tha se megjithatë do të hiqte dorë nga sanksionet. Kjo i pëlqeu qeverisë gjermane, por alarmoi ata që favorizojnë një qasje më të ashpër ndaj Rusisë. “Humori në të gjithë Evropën Qendrore po acarohet pas vendimit të ns 2,” vëren Michal Baranouski, një ekspert në zyrën e Varshavës të Fondit Gjerman Marshall, një think-tank amerikan. “Ndjenja është një tradhti.”
Atëherë ekziston fakti që peizazhi i mbrojtjes evropiane është zhvendosur në mënyrë të parevokueshme në vitet e fundit. Tronditja e zgjedhjes së Trump dhe largimi i Britanisë nga BE katalizoi një rritje të aktivitetit nga blloku, nga projektet e përbashkëta të mbrojtjes në një fond të përbashkët për industrinë e mbrojtjes.
Shumë zyrtarë evropianë, të ndërgjegjshëm për kthesën radikale në Partinë Republikane të Amerikës dhe perspektivën e pasardhësve populistë të Biden, janë të etur që skema të tilla të ruajnë vrullin që fituan në vitet e Trump. Shumë prej tyre janë plotësuese të NATO-s , siç është një përpjekje e BE-së për ta bërë më të lehtë për forcat ushtarake të lëvizin në të gjithë kontinentin. Në praktikë, një element i konkurrencës është i pashmangshëm. Në përgjigje të shtytjes së Stoltenberg për një rritje të fondeve të përbashkëta për NATO-n të pandryshuara që nga viti 2014, Florence Parly, Ministrja e Mbrojtjes e Francës, u përgjigj: “Të gjitha këto para janë para që nuk do të shkojnë në drejtim të rritjes së përpjekje për mbrojtje.”
Për më tepër, zyrtarët evropianë e dinë se të gjithë presidentët amerikanë, përfshirë Biden, kanë shumë për t’u shqetësuar. Prania ushtarake e Amerikës në Evropë mbetet e konsiderueshme, por armët e saj më të reja tani dërgohen tipikisht në Paqësor. Kështu janë zyrtarët. Udhëtimet e para jashtë nga Anthony Blinken, sekretari i shtetit i Amerikës dhe Lloyd Austin, sekretari i saj i mbrojtjes, ishin në Azi.
“Ekziston një skepticizëm i konsiderueshëm në Uashington se një Evropë e ndarë, e interesuar vetë do të menaxhojë ndonjëherë shumë mbështetje për përpjekjet e shba kundër Kinës,” argumenton Jeremy Shapiro i Këshillit Evropian për Marrëdhëniet e Jashtme, një tjetër think-tank.
Edhe kështu, gjeopolitika e Evropës dhe Azisë është e ndërthurur në mënyrë të pashmangshme, jo më pak sepse strategjia e mbrojtjes kombëtare të Amerikës në vitin 2018 hodhi poshtë qartë kërkesën që vendi të ishte në gjendje të zhvillonte dy luftëra në të njëjtën kohë.
“Ne kemi nevojë urgjente për NATO-n Evropiane që të jemi në gjendje të trajtojmë më shumë barrën konvencionale të parandalimit në Evropë”, thotë Uess Mitchell, një ish-zyrtar Amerikan i cili bashkë-kryesoi një panel ekspertësh për Stoltenberg vitin e kaluar, “në mënyrë që në rast të një krizë e madhe që Shtetet e Bashkuara mund të përqendrohen në Kinë pa vënë në pikëpyetje stabilitetin e teatrit Evropian”.
Pas Trump, NATO nuk ka kohë më të pushojë.
Përkthyer dhe përshtatur nga The Economist/ F.H, Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
