Më 5 qershor, ekonomitë kryesore të botës njoftuan një marrëveshje që do të forcojë aftësinë e tyre për të rritur taksat mbi korporatat globale. Marrëveshja ende ka nevojë për miratim zyrtar nga një grup i gjerë vendesh dhe mbeten shumë detaje për t’u përpunuar që ajo të jetë efektive. Sidoqoftë, nuk do të ishte e shpejtë të përshkruhej marrëveshja si historike.
Marrëveshja e G7 ka dy dërrasa. Së pari, ai propozon një taksë minimale globale prej 15% për korporatat më të mëdha. Së dyti, një pjesë e fitimeve globale të këtyre korporatave do të kthehen në vendet ku ata bëjnë biznes, pavarësisht nga vendndodhja e selisë së tyre fizike.
Këto objektiva janë një tregues i qartë si çdo tregues se rregullat e hiper-globalizimit, nën të cilat vendet duhet të konkurrojnë për t’u ofruar korporatave globale marrëveshje gjithnjë e më të ëmbla, janë duke u rishkruar. Deri vonë, ishte kundërshtimi nga Shtetet e Bashkuara që bllokoi harmonizimin global të taksave. Tani, në të kundërt, ishte administrata e Presidentit Joe Biden që e shtyu marrëveshjen.
Që kur gara për në fund të taksimit të korporatave filloi në vitet 1980, norma mesatare e statutit ka rënë nga gati 50% në rreth 24% në vitin 2020. Shumë vende kanë boshllëqe dhe përjashtime që ulin normën efektive të taksave në një shifra të vetme. Edhe më të dëmshme, korporatat globale kanë qenë në gjendje të zhvendosin fitimet në parajsat e pastra tatimore si Ishujt e Virgjër Britanikë, Ishujt Kajman ose Bermuda, pa pasur nevojë të zhvendosin ndonjë prej operacioneve të tyre aktuale atje. Vlerësimet nga Gabriel Zucman të Universitetit të Kalifornisë, Berkeley, zbulojnë se një pjesë e tepruar e fitimeve të huaja të korporatave amerikane janë të rezervuara në parajsë të tillë taksash, ku ata punësojnë vetëm disa njerëz.
Duke lënë mënjanë pyetjet rreth fizibilitetit administrativ, marrëveshja e re mund të përballet me dy kundërshtime të kundërta. Mbrojtësit e drejtësisë tatimore do të kritikojnë minimumin global prej 15% si shumë të ulët, ndërsa shumë vende në zhvillim do ta dekretojnë minimumin global si një kufizim të pajustifikuar që do të pengojë aftësinë e tyre për të tërhequr investime. Marrëveshja e arritur nga G7 duket të pasqyrojë të dy grupet e shqetësimeve: pragu i ulët mund të qetësojë shqetësimet e vendeve në zhvillim, ndërsa ndarja globale e fitimeve do t’u mundësojë juridiksioneve të taksave të larta të rimbursojnë disa nga të ardhurat e tyre të humbura.
Midis vendeve të zhvilluara, vetëm Irlanda, me një normë ligjore 12.5%, bie nën minimumin e propozuar. Por ka vende të vogla të tilla si Moldavia (12%), Paraguai (10%) dhe Uzbekistani (7.5%) që kanë vendosur nivelet e tyre veçanërisht të ulëta për të tërhequr investitorë të huaj, të cilët ata i shohin si një burim i vendeve të punës me cilësi dhe teknologjive të përparuara. Në mjedise jo mikpritëse për investime, taksat më të ulta janë një nga mënyrat e pakta të menjëhershme në të cilat qeveritë mund të kompensojnë kompanitë për shumë disavantazhe me të cilat përballen. Dhe nivelet efektive të taksave në disa vende aziatike, të tilla si Singapori (ku norma ligjore është 17%, por norma më të ulëta zbatohen për disa biznese), mund të përfundojnë në anën e gabuar të minimumit gjithashtu.
Argumenti për zbatimin e një dysheme të përbashkët mbi taksimin e korporatave është më i fortë kur vendet kanë preferenca të ngjashme dhe duan të shmangin dilemën e një të burgosuri në të cilën arsyeja e tyre e vetme për të ulur taksat është të parandalojnë që kapitali të shkojë diku tjetër. Kjo mund të zbatohet për vendet më të zhvilluara, por sigurisht jo të gjitha, siç tregojnë shembujt e Irlandës, Hollandës dhe Singaporit. Por kur vendet ndryshojnë shumë për sa i përket niveleve të zhvillimit dhe karakteristikave të tjera, ajo që është e përshtatshme për njërën mund të jetë pengesë për rritjen e një tjetri.
Shtetet e Bashkuara dhe vendet evropiane me taksa të larta mund të ankohen për humbjen e të ardhurave nga taksat kur vendet e varfëra mbajnë norma më të ulëta. Por nuk ka asgjë për të parandaluar që vendet e tilla të taksojnë kompanitë e tyre në shtëpi në mënyrë të njëanshme me ritme më të larta: ata thjesht mund të zbatojnë taksën në fitimet globale të kompanive vendase, të ndara nga pjesa e të ardhurave që ata marrin nga tregu i brendshëm. Siç ka argumentuar Zucman, secili vend mund ta bëjë këtë më vete, pa harmonizim global apo edhe koordinim.
Kjo është pikërisht ajo që parashikon pika e dytë e marrëveshjes së G7 (edhe pse shkon vetëm një pjesë e rrugës). Sipas marrëveshjes, kompanitë më të mëdha shumëkombëshe me marzhe fitimi prej të paktën 10% do të duhet të alokojnë 20% të fitimeve të tyre globale në vendet ku ata shesin produktet dhe shërbimet e tyre.
Arsyeja që SHBA preferon një minimum global, përveç ndarjes kombëtare, është se nuk dëshiron t’i vendosë korporatat e saj në një disavantazh në krahasim me firmat e vendeve të tjera duke i taksuar ato me nivele dukshëm më të larta. Por ky motiv konkurrues nuk ndryshon nga dëshira e vendeve të varfra për të tërhequr investime. Nëse SHBA mbizotëron dhe këto të fundit humbin, kjo do të jetë për shkak të fuqisë relative, jo të logjikës ekonomike.
Administrata e Biden fillimisht donte që taksa minimale globale të ishte vendosur në 21%. Kompromisi përfundimtar prej 15% mund të jetë mjaft i ulët për të minimizuar tensionet me vendet e varfëra dhe për t’i lejuar këto të fundit të nënshkruajnë. Bilanci midis rregullave globale dhe sovranitetit kombëtar mund të jetë vendosur në mënyrë të përshtatshme në këtë rast.
Por për vendet si SHBA, kjo vjen me koston e të ardhurave më të ulëta nga taksat, përveç nëse forca e dytë e ndarjes forcohet. Në fund të fundit, një regjim global që rrit aftësinë e vendeve individuale për të hartuar dhe administruar sistemet e tyre tatimore, në dritën e nevojave dhe preferencave të tyre, ka të ngjarë të tregojë më i fortë dhe më i qëndrueshëm se përpjekjet për harmonizimin ndërkombëtar të taksave.
Ajo që tani është e qartë është se vendet që veprojnë si parajsa të pastra tatimore, të interesuara thjesht për të zhvendosur fitimet e letrës pa sjellë kapital të ri, kanë pak për t’u ankuar. Ata u kanë bërë korporatave globale një shërbim të shkëlqyeshëm duke lehtësuar shmangien e taksave, me kosto të konsiderueshme për thesaret e vendeve të tjera. Rregullat globale janë plotësisht të justifikuara për të parandaluar një veprim të tillë të ashpër. Marrëveshja e G7 është një hap i rëndësishëm në drejtimin e duhur.
*Dani Rodrik, Profesor i Ekonomisë Politike Ndërkombëtare në Shkollën e Qeverisë John F. Kennedy të Universitetit të Harvardit, është autori i Bisedës së Drejtë mbi Tregtinë: Idetë për një Ekonomi Botërore të Shëndoshë.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Project Syndicate
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Bashkëpunimi shumëpalësh për rimëkëmbjen globale
‘Peshat e rënda’ të BE, presion për marrëveshjen e G7
