Çdo shpresë që largimi i çrregullt i Donald Trump nga Shtëpia e Bardhë të paktën të rikthejë qetësi në botë tani duhet të zhduket.
Tashmë, ekziston një kërcënim i ri i rrezikshëm ndërkombëtar: kthimi i “gjeopolitikës” në formësimin e sigurisë ndërkombëtare.
Merrni parasysh ngjarjet e gjashtë muajve të kaluar.
Brenda disa javësh nga inaugurimi i Presidentit Joe Biden, sekretari i tij i shtetit, Antony Blinken, nisi një përplasje të jashtëzakonshme me homologun e tij kinez në një takim dypalësh në Alaska.
Shtetet e Bashkuara gjithashtu kanë biseduar me Bashkimin Evropian mbi Nord Stream 2, një tubacion që do të dërgojë gazin natyror rus drejtpërdrejt në Gjermani, duke anashkaluar (dhe kështu duke dobësuar) Ukrainën.
Dhe, nga ana e saj, BE vendosi sanksione më të ashpra ndaj Kinës, duke përmendur politikat e saj në Xinjiang, të cilave Kina iu përgjigj me sanksione të veta.
Pastaj, në qershor, një parashikim detar midis Rusisë dhe Britanisë në Detin e Zi ngjalli paralele me Luftën e Krimesë në 1850-tën. Dhe një takim midis Biden dhe Presidentit rus Vladimir Putin bëri pak për të ulur tensionet SHBA-Ruse.
Kur të vijë, takimi i parë i Biden me Presidentin kinez Xi Jinping nuk ka gjasa të jetë më i ngrohtë.
G7 po rimendon veten si një klub i demokracive të pasura që do të vendosë “rregullat themelore të rrugës” për pjesën tjetër të botës.
Mos u shqetësoni që vendet e tjera të fuqishme nuk kanë interes në rregullat e vendosura nga dikush tjetër.
“Gjeopolitika” është fjala më e përdorur për të përshkruar këto zhvillime, shumica e të cilave janë formuluar si përsëritje të reja të çështjeve të vjetra.
Rusia, për shembull, thuhet se po vazhdon traditën Sovjetike të përdorimit të eksporteve të energjisë për të shkaktuar varësi nga të tjerët.
Prandaj, Nord Stream 2 përsërit luftën e Presidentit Ronald Reagan mbi pjesëmarrjen gjermane në ndërtimin e një tubacioni Sovjetik katër dekada më parë. Blinken e quan atë një “projekt gjeopolitik rus për të ndarë Evropën”.
Një koncept i paqartë klasik, gjeopolitika ka përdorime të pafajshme dhe të rrezikshme.
Për disa, ajo promovon një ndjenjë të paqartë të kontigjencës gjeografike. Për të tjerët, sidoqoftë, kjo paraqet përcaktim gjeografik, duke nënkuptuar një konflikt të pafund në të cilin hapësira ka më shumë rëndësi se idetë, hartat më shumë se kapitujt.
Rreziku i termit qëndron në nihilizmin e tij të natyrshëm: ai na bën të supozojmë se askush nuk mund të interesohet seriozisht për vlerat, sepse nuk mund të ketë të mirë universale.2
Pas Luftës së Parë Botërore dhe dështimit të një vizioni të rrezikshëm ambicioz gjerman të “politikës botërore” (Weltpolitik) nën Kaiser Wilhelm II, ishte i nevojshëm një term i ri.
Ai u furnizua nga Karl Haushofer, një oficer dhe teoricient strategjik në Akademinë Ushtarake të Mynihu. Fjala Geopolitik ishte shpikur nga një politikan suedez, Johan Rudolf Kjellén, në vitin 1900 dhe Haushofer e adoptoi atë me kënaqësi.
Ishte Haushofer ai që së pari ngatërroi gjeografinë me konfliktin e nevojshëm, duke e bërë të gjithë politikën ndërkombëtare në një luftë të hidhur, por të pashmangshme me shumën zero midis pasurive dhe gjërave.
Ai besonte se ishte misioni i tij të krijonte një shkencë të re politike – “shkenca e formës së jetës politike në një hapësirë natyrore të jetesës”.
Duke filluar në vitet 1920, Haushofer fitoi me shpejtësi admirues nga elementët e margjinalizuar të rendit ndërkombëtar.
Adolf Hitleri mund të jetë ndikuar nga mendimi i tij; ai diktoi Mein Kampf përmes dishepullit të Haushofer Rudolf Hess.
Karl Radek, sekretari i Kominternit, ishte me siguri i impresionuar (madje kishte edhe një revistë sovjetike të gjeopolitikës).
Dhe mendimi gjeopolitik që atëherë është kthyer me një hakmarrje në politikën ruse, pas poshtëruese të Bashkimit Sovjetik.
Haushofer është përqafuar me entuziazëm nga Aleksandr Dugin, një analist strategjik kuazi-fashist për të cilin besohet gjerësisht se ka ndikuar në botëkuptimin e Putinit.
Ekziston një model i zakonshëm këtu: gjeopolitika tenton të jetë termi i favorizuar për humbësit historikë që duan t’i japin një kthesë cinike përpjekjeve të tyre për të çmontuar një projekt intelektual fitimtar.
Kjo nuk ishte ajo që donte të thoshte Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen në 2019, kur deklaroi se do të drejtonte një “Komision gjeopolitik”.
Çështja ishte për të dalluar Komisionin e ri nga një “politik” që do të ndërhynte në punët e brendshme të vendeve anëtare të BE, dhe termi dukej se sugjeronte që Evropa do të angazhohej hapur me të tjerët.
Në një botë të globalizuar, shumë evropianë menduan se Evropa kishte nevojë për një zë, dhe ata ishin simpatizues ndaj argumentit se edhe vendet e mëdha anëtare si Franca, Gjermania ose Italia nuk mund të kishin ndikim më vete.
Por në rrethanat aktuale, sjellja gjeopolitike edhe një herë duket si kompensim për impotencën.
Simptomat e këqija të lidhura me gjeopolitikën e vjetër po rishfaqen dhe po pengojnë zgjidhjet e problemeve globale si pandemia COVID-19, e cila nuk do të përfundojë derisa të ketë vaksinim universal.
Përdorimi i “gjeopolitikës” nuk arrin asgjë, sepse thirrja e këtij termi nuk zëvendëson diskutimet thelbësore dhe transmetimin e interpretimeve konfliktuale.
Të mendosh në terma të përplasjeve të fuqive të mëdha dhe të ndash se kush është hipokriti më i madh, nuk do të zgjidhë mosmarrëveshjet ndërkombëtare dhe as nuk do të zgjidhë problemet e përbashkëta.
Mënyra e vetme për ta bërë këtë është të përqendrohemi në atë që kërkon arritja e qëllimeve të përbashkëta.
Harold James është Profesor i Historisë dhe Çështjeve Ndërkombëtare në Universitetin Princeton dhe një anëtar i vjetër në Qendrën për Inovacionin e Qeverisjes Ndërkombëtare. Një specialist i historisë ekonomike gjermane dhe i globalizimit, ai është autor i disa librave.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Gjeopolitika e grurit
