Më shumë se gjysma e grave dhe vajzave të moshës 15-74 vjeç kanë përjetuar një ose më shumë nga pesë llojet e dhunës (dhunë nga partneri intim, dhunë në lidhje dashurie, dhunë nga jopartneri, ngacmimi seksual dhe/ose përndjekja), gjatë jetës së tyre, sipas një vrojtimi të kryer nga INSTAT në vitin 2018.
Sipas INSTAT, një e treta e grave dhe vajzave, rreth 37 %, kanë përjetuar dhunë gjatë 12 muajve të fundit. Lloji më i zakonshëm i dhunës është dhuna në lidhje dashurie; lloji i dytë më i zakonshëm i dhunës është dhuna nga partneri intim dhe e treta është ngacmimi seksual.
Dhuna në lidhje dashurie
Dhuna në lidhje dashurie ndaj grave dhe vajzave që nuk janë martuar asnjëherë dhe/ose nuk kanë jetuar kurrë me një partner përjetohet aktualisht.
Rreth 66 % kanë përjetuar “ndonjëherë” dhunë në lidhje dashurie dhe pothuajse po aq po përjetojnë aktualisht, rreth 62 %. Pothuajse të gjitha këto gra që përjetojnë dhunë në lidhje dashurie kanë përjetuar sjellje kontrolluese shtrënguese (p.sh. partneri bëhet xheloz ose zemërohet nëse bisedon me burra të tjerë, duke e kufizuar atë nga takimi me miqtë ose e kontrollon gjatë gjithë kohës ku është). Rreth gjysma e tyre kanë përjetuar dhunë psikologjike (psh. fyerje ose poshtërime). Grupmoshat që përjetojnë dhunë në lidhje dashurie janë 18-24 vjeç (rreth 46 %) dhe 25-34 vjeç (rreth 46 %). Sidoqoftë, mosha e autorëve është kryesisht midis moshës 25-34 vjeç (rreth 89 %).
Dhuna në familje nga partneri intim
Rreth 47 % e grave kanë pësuar “ndonjëherë” një ose më shumë nga pesë llojet e ndryshme të dhunës në familje nga partneri intim dhe rreth 34 % e përjetojnë “aktualisht”.
Rreth 34 % e të gjitha grave dhe vajzave kanë përjetuar një ose më shumë lloje të dhunës në familje nga një partner intim në 12 muajt e fundit. Pothuajse gjysma e tyre e ka përjetuar ndonjëherë atë. Për rreth 40 % të grave, dhuna në familje ka filluar gjatë vitit të parë të martesës.
Përjetimet e llojeve më të zakonshme të dhunës në familje aktualisht nga partneri intim
Lloji më i zakonshëm i dhunës në familje është kontrolli i sjelljes kur burri ose partneri bëhet xheloz ose zemërohet nëse gruaja bisedon me burra të tjerë. Rreth 41 % e grave e kanë përjetuar atë dhe rreth 25 % e përjetojnë aktualisht. Disa gra, gjithashtu, janë të kufizuara nga partnerët e tyre intimë ose u ndalohet të takohen me miqtë e tyre (rreth 17 % ndonjëherë,
11 % aktualisht) dhe kontrollohen nga burrat / partnerët që duan të dinë se ku janë në çdo kohë (rreth 17 % ndonjëherë, 13 % aktualisht).
Lloji i dytë më i zakonshëm i dhunës në familje është dhuna psikologjike. Rreth 31 % e grave e kanë përjetuar atë dhe rreth 20 % e përjetojnë aktualisht. Format më të zakonshme janë ato kur gratë përjetojnë fyerje nga burri ose partneri dhe i bën ato të ndihen keq për veten e tyre (rreth 25 % ndonjëherë, 14 % aktualisht) dhe duke u folur në një mënyrë që i bën ato të ndihen budallaqe dhe pa vlerë (rreth 19 % ndonjëherë, 10 % aktualisht).
Lloji i tretë më i zakonshëm i dhunës në familje është dhuna fizike. Rreth 18 % e grave të moshës 18-74 vjeç e kanë përjetuar atë ndonjëherë dhe rreth 7 % aktualisht kanë përvojë një ose më shumë nga 11 llojet e ndryshme të dhunës fizike në martesë ose marrëdhënie intime. Gratë me shumë gjasa do të qëlloheshin me shpullë nga partnerët e tyre, por disa gra përjetuan tërheqjen nga flokët, ose u janë hedhur objekte që mund t’i lëndonte. Disa gra përjetojnë dhunë më të rëndë si shkelmimi, rrahja ose goditja me grushta ose diçka tjetër që mund t’i dëmtojë ato.
Rreth 9 % e grave kanë përjetuar ndonjëherë dhunë seksuale nga një partner intim dhe rreth 4 % përjetojnë dhunë seksuale aktualisht.
Ngacmimi seksual
Ngacmimet seksuale janë sjellje për vazhdim të padëshiruar seksual, kërkesa për favorizime seksuale dhe ngacmime të tjera verbale ose fizike të një natyre seksuale.
Rreth 18 % e grave në moshën 18-74 vjeç e kanë përjetuar atë, dhe rreth 9 % aktualisht po e përjetojnë. Gratë e moshës 18-44 vjeç kanë më shumë të ngjarë të kenë përjetuar ngacmim seksual (ndonjëherë), krahasuar me gratë 45 vjeç e lart. I njëjti fenomen tregohet në përjetimin e ngacmimit seksual në 12 muaj para studimit (aktualisht).
Llojet më të zakonshme të ngacmimit seksual janë komentet në lidhje me trupin e një gruaje dhe/ose pamjen fizike që e bëjnë atë të ndihet jo rehat, në siklet ose e ofenduar (rreth 12 % ndonjëherë, 5 % akstualisht), dhe pyetje ndërhyrëse për jetën e saj seksuale, intime apo private që e bëjnë atë të ndjehet jo rehat, në siklet ose e ofenduar (rreth 6 % ndonjëherë, 3 % aktualisht).
Shumica e incidenteve të ngacmimit seksual ndodhin në rrugë (rreth 83 %), e ndjekur nga në shkolla (rreth 42 %), tregje/dyqane (rreth 38 %), në shtëpinë e një gruaje (rreth 29 %) dhe në vendin e punës (rreth 26 %).
Vende të tjera, por më pak të zakonshme, janë brenda makinave, autobusëve dhe mjeteve të tjera të transportit, bare, restorante dhe/ose disko/klube, shtëpia, fusha ose zona natyrore të dikujt tjetër, dhe pranë ujërave.
Të huajt (rreth 79 %) dhe miqtë/të njohurit (rreth 51 %) kryejnë më shumë incidente të ngacmimit seksual, të ndjekur nga fqinjët (rreth 33 %) dhe shokët e klasës/shokët e shkollës (rreth 33 %). Në sondazh, të anketuarit mund të zgjidhnin më shumë se një alternativë në anketë.
Normat sociale në Shqipëri lidhur me dhunën në familje
Normat shoqërore në një shoqëri mund të kontribuojnë ose parandalojnë mbizotërimin e dhunës në familje të partnerit intim. Rreth gjysma e grave në sondazh thonë se shumica e njerëzve në komunitet besojnë se dhuna midis burrit dhe gruas është çështje private dhe se të tjerët nuk duhet të ndërhyjnë. Gjithashtu, pothuajse gjysma e grave në sondazh thonë se shumica e njerëzve në komunitet besojnë se një grua është pjesërisht fajtore nëse burri i saj e rreh.
Ajo gjithashtu duhet të turpërohet ose të ketë turp të flasë me këdo jashtë familjes së saj për dhunën në familje. Këto norma sociale mund t’i mbajnë gratë në një marrëdhënie abuzive dhe të mos i lejojnë të raportojnë krimet në polici.
