Imagjinoni momentin e konfuzionit në një taksi në Guiyang, një qytet në Kinën jug-perëndimore. Gazetari i kishte kërkuar shoferit të shkonte në rrethin e ri. “Rrethi i ri i ri apo rrethi i ri i vjetër?” ai pyeti. Doli se quhej rrethi i ri i vjetër, një vend që shtatë vjet më parë, në një vizitë të mëparshme në Guiyang, dukej si një lloj qyteti fantazmë që mbizotëronte më pas historitë e tmerrit për ekonominë e Kinës, plot me ndërtesa gjigande bosh. Këtë herë, megjithatë, problemi ishte krejtësisht i kundërt. Ajo që duhej të ishte një shëtitje e shpejtë u shndërrua në një dhimbje koke të bllokuar në trafik, taksitë zvarriten së bashku në një det me drita të kuqe. Rrethi i ri i vjetër ishte mbushur.
Një arsye pse është mirë për gazetarët të qëndrojnë në një vend për një kohë të gjatë është se ndihmon të njohë racën. Supozimet që dikur dukeshin të veshura me hekur mblidhnin ndryshk ndërsa vitet kalonin. Kjo është e vërtetë për shumicën e vendeve. Por është veçanërisht e tillë kur mbulon diçka kaq komplekse si ekonomia e Kinës, të cilën gazetari kishte privilegjin të bënte gjatë dekadës së kaluar.
Kjo, për të qenë e qartë, nuk është një ‘mea kulpa’ për të qenë tepër e zymtë. Kishte edhe raste optimizmi të tepërt në lidhje me aftësinë e Kinës për ndryshim. Merrni ribalancimin. Që në vitin 2007 Wen Jiabao, kryeministri i atëhershëm i Kinës, e qortoi ekonominë e saj si “të paqëndrueshme, të paekuilibruar”, dukej, prova që udhëheqësit e kuptuan problemin dhe ishin të gatshëm të vepronin. Megjithatë, ekonomia u bë vetëm më e paqëndrueshme, duke arritur kulmin në një shkrirje gati epike në 2015. Dhe është aq i paekuilibruar si kurrë më parë, me investime që shkojnë shumë përpara konsumit. Sidoqoftë, është e vështirë të shpëtosh nga përfundimi se në fushën ekonomike, Kina mori më shumë të drejtë sesa gabim gjatë dekadës së kaluar. Si tjetër të vlerësohet performanca e tij kur, përkundër shumë parashikimeve të dënimit, ai u dyfishua në madhësi gjatë asaj kohe?
Një krisje e zakonshme është se ky sukses është iluziv, se qeveria thjesht ka vonuar largimin nga niveli i lartë i saj i furnizuar me borxhe. Shtyrja e dhimbjes është sigurisht pjesë e përzierjes. Ndoshta basti më i sigurt në ekonomi është se kur rritja ngadalësohet ndjeshëm, Kina do të zbulojë akoma më shumë projekte infrastrukture dhe do t’u bëjë thirrje bankave të japin akoma më shumë hua. Dhe nëse ato projekte ose hua dështojnë, zyrtarët kanë pak shqetësime në lidhje me orkestrimin e shpëtimeve dhe shpërblimeve.
Ajo që vlerësohet më pak është se aftësia e Kinës për t’u përfshirë në një inxhinieri të tillë është në vetvete një masë e suksesit. Qeveria mund të mbështetet në bankat e saj sepse fillimisht ato janë jashtëzakonisht fitimprurëse. Shenjat treguese të një ekonomie të mbingarkuar, inflacioni i lartë, papunësia e shfrenuar dhe sëmundja e korporatave, ekzistojnë në xhepat e Kinës, por ato janë përjashtime, jo rregulla.
Kjo pikë u kthye mbrapsht kur gazetari u zhvendos nga Pekini në Shanghai në 2014. Secili qytet ka sharmin e tij, por Shangai padyshim ofron një pamje më lajkatare të ekonomisë. Pekini, një vitrinë për pushtetin politik, është shkatërruar nga selia e ndërmarrjeve shtetërore. Udhëtimet ditore i çojnë reporterët në fatkeqësitë më të mëdha ekonomike të Kinës, nga Tianjin i rindërtuar te masakra në minierat e qymyrit në Mongoli e Brendshme. Në Shangai, i cili funksionon mjaft mirë për një qytet me 25 milion banorë, reporterët përkundrazi kërcejnë për të parë inovatorë të teknologjisë së lartë në Hangzhou, eksportues të shkathët në Wuxi dhe sipërmarrës ambiciozë në Wenzhou. Ato tregojnë se edhe kur viti i dhjetë i sundimit të Xi Jinping afrohet, dy nga bazat themelore të dinamizmit ekonomik të Kinës mbeten të paprekura: konkurrenca me gjak të kuq në sektorin privat dhe kërkimi i paqartë i miliona miliona njerëzve të zakonshëm për të përmirësuar jetën e tyre.
Këto ditë, duke thënë gjëra të këndshme për ekonominë e Kinës vjen me bagazh, jo më pak për shkak të këmbënguljes së Partisë Komuniste që rekordi i saj i rritjes është prova e sistemit të saj superior politik. Është e vërtetë që qeveria ka pasur një dorë vendimtare në zhvillimin e vendit, duke filluar me faktin se ka qenë “Java e Infrastrukturës” pothuajse çdo javë në Kinë që nga viti 1990.
Përgjigja e saktë ndaj mburrjes së partisë nuk është të mohosh suksesin e Kinës, por të këmbëngulësh për atribimin e duhur. Japonia, Koreja e Jugut dhe Tajvani ishin paraardhësit e saj në përdorimin e sistemeve të ndrydhura financiare për të mundësuar investime dhe në mbështetjen e eksporteve për t’u bërë më konkurrues. Kina i ka përsëritur të gjitha këto, megjithëse në një shkallë shumë më të madhe dhe pa dyshim më mbresëlënëse. Në të njëjtën kohë, rritja e shpejtë e saj e qëndrueshme në katër dekadat e fundit ka të bëjë më pak me mençurinë e Byrosë Politike sesa me punën e një ekonomisti të shkëlqyer të Shën Lucianit, Sir Arthur Lewis, i cili në vitet 1950 shpjegoi se ndryshimi i punës nga bujqësia me vlerë për industrinë me vlerë më të lartë mund, nëse menaxhohet si duhet, të krijojë një proces më të shpejtë të rritjes ekonomike.
Dhe tani për diçka krejt tjetër
Dekada e ardhshme është e sigurt se do të dalë më sfiduese. Me 65% të njerëzve kinezë tashmë në qytete dhe popullsia afër kulmit, Z. Lewis do të tregonte se ka pak hapësirë për fitime të mëtejshme nga kthimi i fermerëve në punëtorë të fabrikës. Paralelet midis Kinës dhe dinamos aziatike të dikurshme po prishen. Kina është më e vjetër dhe më shumë me borxhe sesa ishin në të njëjtën fazë.
Shtoji kësaj një mjedis të jashtëm tradhtar. Përballë kërcënimit të shkëputjes ekonomike nga Perëndimi, është vetëm racionale që Kina të ndjekë vetëbesim më të madh. Falë madhësisë dhe sofistikimit të tij, ai mund të triumfojë shumë në sektorët kryesorë, nga gjysmëpërçuesit te robotika. Por historia e keqardhjes së zëvendësimit të importit globalisht duhet të bëjë të qartë se kjo është një strategji nën-optimale që përfshin shumë ‘mbeturina’ dhe përfundimisht çon në rritje më të ulët.
E gjithë kjo është pothuajse e mjaftueshme për t’ju kthyer në një ari kinez: të parashikoni jo një përplasje të plotfuqishme, por më tepër një rrëshqitje të pashmangshme drejt amullisë. Në biseda me analistë dhe investitorë, versionet e këtij rrëfimi shfaqen përsëri dhe përsëri. Që është bërë diçka si pikëpamja e konsensusit është arsyeja më e madhe pse gazetari, pas një vrapimi të gjatë në Kinë, dyshon se ekonomia e saj do të shkojë shumë më mirë se kaq.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga The Economist
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
