Për shkak të pandemisë dhe fatkeqësive të tjera, shumë iu referuan vitit 2020 si një “vit biblik”. Tani, megjithatë, ka filluar të duket sikur jemi në një “dekadë biblike”. Midis përmbytjeve në Evropën Perëndimore, zjarreve në Greqi dhe Turqi dhe varianteve Delta dhe Mu të Covid-19, planeti ynë dhe mënyra tradicionale e jetës po vijnë gjithnjë e më shumë nën presion.
Asgjë këtë vit nuk mund të krahasohet me tragjedinë që po viziton 19 milionë gratë e Afganistanit. Ndërsa ne nga ekonomitë e përparuara mendojmë për teprimet e shoqërisë sonë moderne, gratë afgane përballen me një kërcënim akut për t’u zhytur përsëri në epokat e errëta.
Media ndërkombëtare ka nxjerrë në pah rreziqet siç duhet, me shumë media që na kujtojnë shtypjen që gratë pësuan nën sundimin taleban midis 1996 dhe 2001. Talibanët janë përgjigjur me siguri se të drejtat e grave, veçanërisht të drejtat e tyre për të punuar dhe marrë arsim, do të respektohen për sa kohë që ato janë në përputhje me vlerat e një shoqërie islame sipas ligjit të Sheriatit. Muajt e ardhshëm do të tregojnë nëse ky premtim do të mbahet.
Dikush mund të shpresojë se sundimtarët e rinj të Afganistanit do t’i qëndrojnë besnikë fjalës së tyre dhe do t’i rezistojnë forcave të prapambetura brenda radhëve të tyre. Të bësh këtë do të ishte një strategji e zgjuar, jo vetëm sepse do t’u blinte atyre vullnetin e mirë të nevojshëm me bashkësinë ndërkombëtare, por edhe sepse do të ishte një politikë e mirë ekonomike. Një shoqëri që shtyp gratë është një shoqëri që anulon perspektivat e saj për rritje dhe zhvillim.
Një grup kërkimesh në rritje ka treguar se promovimi i barazisë gjinore ndihmon jo vetëm gratë, por të gjithë ekonominë. Një punim me ndikim i vitit 2019 në Econometrica, një nga revistat kryesore ekonomike, tregon se zvogëlimi i hendeqeve gjinore në punë dhe shtrembërimet e tjera kontribuan në një shpërndarje më efikase të talenteve dhe gjeneruan një produktivitet të konsiderueshëm dhe përfitime të mirëqenies në Shtetet e Bashkuara. Autorët i atribuojnë një rritje të konsiderueshme 20-40% të prodhimit të përgjithshëm të tregut për person midis viteve 1960 dhe 2010, me alokimin e përmirësuar të talenteve.
Eliminimi i gjinisë dhe format e tjera të diskriminimit mund të gjenerojë në mënyrë të arsyeshme përfitime edhe më të mëdha në vendet në zhvillim, shumë prej të cilave shfaqin shpërndarje të gabuara të burimeve dhe produktivitet të ulët. Në një punim të kohëve të fundit, Gaurav Chiplunkar i Universitetit të Virxhinias dhe unë zbuluam se eliminimi i vetëm barrierave ndaj sipërmarrjes femërore mund të prodhojë përfitime të konsiderueshme të produktivitetit të përgjithshëm në Indi. Dhe përfitimet me sa duket do të ishin shumë më të mëdha nëse barazia gjinore do të shtrihej në të gjitha aspektet e aktivitetit ekonomik.
Natyrisht, një ekonomi ka një shans shumë më të mirë për të arritur potencialin e saj të plotë kur gjysma e popullsisë së saj nuk është e kufizuar nga përdorimi i aftësive dhe talenteve të saj. Siç argumentuan Christine Lagarde dhe Jonathan D. Ostry nga Fondi Monetar Ndërkombëtar në 2018, përjashtimi i grave nga aktiviteti ekonomik pengon një vend të përfitojë nga komplementaritetet midis punës mashkullore dhe femërore.
Edhe para ndryshimit të fundit të regjimit në Kabul, perspektivat e grave në Afganistan ishin të zymta. Një tregues i kësaj erdhi nga rezultati i Bankës Botërore “Gratë, biznesi dhe ligji” (WBL), i cili mat shkallën e diskriminimit ligjor gjinor pasi ndikon në mundësitë ekonomike të grave. Një rezultat 100 tregon barazi të plotë (sipas ligjit) midis burrave dhe grave, një rezultat zero tregon se gratë nuk kanë asnjë nga të drejtat e burrave. Në vitin 2020, rezultati WBL i Afganistanit ishte 38.1, krahasuar me një rezultat mesatar global prej 76.1 dhe një rezultat mesatar rajonal të Azisë Jugore prej 63.7.
Banka Botërore i bazon rezultatet e saj WBL në informacionin e mbledhur përmes intervistave me ekspertë ligjorë në secilin vend. Ai mbulon disa tema, duke përfshirë kufizimet që lidhen me lëvizshmërinë, trajtimin në vendin e punës, pagën, martesën, prindërit, pasuritë, sipërmarrjen dhe pensionet. Por ajo mbulon vetëm ligjet për librat, jo zbatimin e tyre, dhe nuk mbulon normat gjinore kulturore dhe sociale që luajnë një rol po aq të rëndësishëm në shumë vende. Sidoqoftë, krahasimi i rezultateve të WBL në të gjithë vendet është zbulues.
Rezultati i Afganistanit i vitit 2020 prej 38.1 do të thotë që gratë atje u përballën me kufizime të rënda ligjore në pothuajse çdo kategori të mbuluar nga indeksi edhe para se talibanët të ktheheshin. Për shembull, gratë ende nuk lejoheshin të udhëtonin jashtë shtëpisë së tyre ose të zgjidhnin se ku të jetonin në të njëjtën mënyrë si burrat. Por kjo nuk do të thotë se vendi nuk ka bërë përparim në 20 vitet që kur talebanët mbajtën pushtetin e fundit. Pavarësisht sfidave të mëdha politike me të cilat u përball, të drejtat e grave u zgjeruan në disa fusha të rëndësishme. Një ligj i vitit 2015, për shembull, i lejoi gratë të aplikojnë për pasaporta në të njëjtën mënyrë si burrat, duke u dhënë atyre më shumë lëvizshmëri.
Në punën e fundit të përbashkët, unë argumentoj se ndërsa ligji i Sheriatit imponon disa kufizime për gratë, nuk është domosdoshmërisht në kundërshtim me arritjen e përparimit në barazinë ligjore gjinore. Në të vërtetë, disa autorë kanë argumentuar se është kultura patriarkale, jo ligji islam, që shpesh qëndron prapa pabarazive të ashpra gjinore. Këtu, Tunizia shërben si një shembull i mirë se si barazia gjinore në sferën familjare mund të përfshihet brenda kufijve të Sheriatit. Në vitin 2020, vendi mori një rezultat WBL prej 67.5, jashtëzakonisht më i lartë se mesatarja rajonale e Lindjes së Mesme dhe Afrikës së Veriut prej 51.5.
Le të shpresojmë se talebanët nuk do të anulojnë fitimet e vogla të 20 viteve të fundit. Nëse ata respektojnë angazhimet e tyre të reja, ata do të fitojnë një masë të vullnetit të mirë ndërkombëtar dhe do të përmirësojnë perspektivat e Afganistanit për zhvillimin ekonomik. Nga ana e tij, bashkësia ndërkombëtare duhet të vazhdojë të ushtrojë presion diplomatik, politik dhe ekonomik për të siguruar që gratë e vendit të mos lihen përsëri në një fat të mjerë.
&Pinelopi Koujianou Goldberg, një ish-shefe ekonomiste e Grupit të Bankës Botërore dhe kryeredaktore e Revistës Ekonomike Amerikane, është Profesore e Ekonomisë në Universitetin Yale.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Project Syndicate
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
