Marrëdhënia midis muzikës dhe kujtesës është e fuqishme. Muzika ngjall emocione të fuqishme që më pas sjellin kujtime. Kur dëgjojmë një pjesë muzikore të viteve më parë, duket se udhëtojmë përsëri në atë moment. Ne mund të ndiejmë gjithçka sikur të ishim atje.
Kujtesa jonë afatgjatë mund të ndahet në dy lloje të dallueshme, përkatësisht në kujtesën e nënkuptuar dhe atë eksplicite. Kujtesa e qartë është një kujtim i qëllimshëm, i ndërgjegjshëm i së kaluarës. Ajo përfshin gjëra të tilla si mësimi i teksteve shkollore ose kujtimet eksperimentale, gjëra që duhet të ndërgjegjësohen me vetëdije.
Kujtimet e nënkuptuara janë kujtimet tona të pavetëdijshme dhe automatike. Për shembull, kur luajmë një instrument muzikor, ose kur këndojmë fjalët e një këngë, kur dikush kujton fjalët e para. Një pjesë e madhe e kujtesës zë vend në mendjen e pavetëdijshme.
Kujtesa eksplicite zbehet në mungesë të rikujtesës/përsëritjes, ndërsa kujtesa e nënkuptuar është më e qëndrueshme dhe mund të zgjasë një jetë edhe në mungesë të praktikës së mëtejshme. Sistemet eksplicite të kujtesës dëmtohen nga kushte të tilla si sëmundja e Alzheimerit.
Kujtesa e nënkuptuar mund të formohet duke dëgjuar në mënyrë pasive muzikën në sfond. Ne madje mund të zhvillojmë një preferencë për pjesë të caktuara muzikore thjesht sepse ato janë luajtur vazhdimisht në sfond. Ky fenomen psikologjik njihet si efekt i thjeshtë ekspozimi. Njerëzit kanë tendencë të pëlqejnë më shumë atë që është më e njohur.
Kujtesa e nënkuptuar është një formë e kushtëzimit klasik. Një ngjarje, një emocion dhe një këngë lidhen përmes kujtesës së nënkuptuar. Kur një pjesë muzikore shoqërohet me një ngjarje shumë emocionale, mund të jetë një sugjerim efektiv për të rikthyer emocionin e fortë që u ndje në atë moment. Për shembull, kënga “Candle in the Wind” shpesh shoqërohet me princeshë Dianën sepse Elton John e interpretoi atë në funeralin e saj.
Kujtimet e stimuluara nga muzika shpesh vijnë nga periudha të caktuara të jetës sonë. Shumica e njerëzve kanë tendencë të raportojnë tepër kujtime nga koha kur ishin 10 deri në 30 vjeç (Jakubowski et al, 2021). Psikologët e kanë quajtur atë “përplasje të kujtesës”.
Muzika është një nga mënyrat e pakta për të depërtuar në trurin e Alzheimerit. Ata që vuajnë nga demenca mund të marrin kujtime të gjalla duke dëgjuar këngë që kanë dëgjuar kur ishin të vegjël. Megjithë humbjen e thellë të kujtesës dhe madje edhe humbjen e njohurive se kush janë, individët me demencë shpesh tregojnë një kujtesë të jashtëzakonshme për muzikën. Hulumtimet tregojnë se muzika e përzgjedhur vetë mund të shkaktojë kujtime pozitive tek ta. Ky shembull mjafton për të shpjeguar fuqinë që muzika ka tek kujtesa.
Me pak fjalë, muzika mund të ndihmojë në zhbllokimin e kujtimeve jo-muzikore dhe promovimin e komunikimit tek të rriturit e moshuar me sëmundjen Alzheimer. Të kujtosh nuk është gjithmonë e lehtë, por është më e lehtë nëse ka një këngë për atë moment. Dëgjimi i një pjese muzikore që është luajtur shumë gjatë një ngjarjeje të rëndësishme të jetës, të tillë si një martesë ose funeral, mund të shkaktojë një përvojë emocionale nostalgjike. /psychologytoday/ KultPlus.com
