Nga grumbulluesit e mbeturinave në Brighton në bregun jugor të Anglisë deri tek mijëra punonjës që janë larguar nga prodhuesi amerikan i traktorëve John Deere, mosmarrëveshjet e pagave po bëhen një pikë e nxehtë për investitorët dhe politikëbërësit ndërsa ekonomitë e zhvilluara rimëkëmben nga pandemia.
Të inkurajuar nga mungesa e stafit, rritja e çmimeve të energjisë dhe kostot e jetesës, punonjësit po shqetësojnë gjithnjë e më shumë punëdhënësit e tyre mbi pagat. Një nga sindikatat më të mëdha gjermane këtë muaj kërkoi një rritje të pagës prej 5.3 përqind të inflacionit.
Disa shqetësohen se presionet në rritje të pagave mund të lëshojnë një spirale inflacioniste të stilit të viteve 1970 që nxit rritjen e normave të interesit që nënvlerësojnë tregjet e shkumëzuara të aksioneve. Siç paralajmëroi FMN javën e kaluar, bankat qendrore duhet të jenë “shumë, shumë vigjilente” ndaj rritjes së energjisë dhe kostove të tjera që ushqehen me paga më të larta dhe çmime bazë.
Të tjerët e shohin atë si një rritje të vonuar të pagave të ndenjur, dhe një ribalancim të të ardhurave drejt punës, pas viteve të rritjes së çmimeve të aseteve dhe kthimeve të larta në kapital. Kryeministri japonez Fumio Kishida, i cili po kërkon rizgjedhjen këtë muaj, madje ka premtuar lehtësime tatimore për kompanitë që rrisin pagat e stafit.
“Kapitali njerëzor thjesht është bërë pak më i shtrenjtë,” tha Carsten Brzeski, kryeekonomisti në ING, i cili argumenton se ndërsa një pjesë dalin në pension dhe kompanitë rifitojnë zinxhirët e furnizimit, presionet e pagave që tashmë po rriten para pandemisë do të rriten më intensive.
Megjithatë, deri më tani, dëshmia e rritjes së pagave është e përzier, në rastin më të mirë. Edhe në vendet ku presionet po rriten, pagat mund të mos rriten fare pasi të keni marrë parasysh inflacionin, ose të paktën jo akoma.
Presionet më të qarta janë në SHBA. Shpenzimet konsumatore janë të forta, por fuqia punëtore qëndron në rreth 4 milion më pak se niveli i saj prej 165 milion para pandemisë, dhe fitimet mesatare për orë po rriten me një rritje vjetore prej 4.5 përqind.
“Bizneset do të kenë nevojë për forcën punëtore për të përmbushur atë kërkesë dhe nëse [punëtorët] nuk kthehen atëherë do të shohim më shumë rritje të pagave,” tha Alan Detmeister, një ekonomist në UBS dhe një ish anëtar i stafit në Rezervën Federale të SHBA.
Sidoqoftë, shumica e fitimeve të pagave përqendrohen në sektorë me paga të ulëta. Vendimi i Amazon për t’i paguar stafit të magazinave një minimum prej 18 dollarësh për orë, nxiti punëdhënësit e tjerë të mëdhenj të rrisin pagën fillestare.
Për më tepër, rritja e pagave ka tejkaluar vetëm inflacionin e çmimeve të konsumit, aktualisht duke qenë më i lartë se 5 për qind, për dy muaj. Gjatë vitit të kaluar, pagat kanë rënë në terma realë. Rritja e pagave në SHBA deri më tani mbetet “brenda kufijve normalë”, tha FMN muajin e kaluar.
Në Mbretërinë e Bashkuar presionet e pagave po rriten gjithashtu, me një mungesë mbarëkombëtare të shoferëve të kamionëve thjesht shembulli më i dukshëm i mungesës së stafit që shtrihet nga zinxhirët e furnizimit me ushqim tek ekipet e filmit.
Banka e Anglisë beson se rritja mesatare e të ardhurave prej rreth 4 përqind e ka kaluar nivelin e saj para pandemisë, ndërsa sondazhet e biznesit tregojnë për më shumë punëdhënës që rrisin pagën për të tërhequr staf. Megjithatë, si në SHBA, fitimet e pagave duket se janë të përqendruara në sektorë me paga të ulëta, veçanërisht për logjistikën dhe stafin e mikpritjes përpara nxitimit të Krishtlindjeve.
Diku tjetër në botë, presionet e pagave mbeten të zbehta, edhe në sektorët ku punëdhënësit po përpiqen të punësojnë staf.
Në Australi, vendet e lira të stafit po rriten me një ritëm më të shpejtë sesa në SHBA, MB ose Kanada, sipas të dhënave në kohë reale nga faqja e vendeve të punës në të vërtetë. Megjithatë, banka qendrore përfundoi në takimin e saj të tetorit se rritja e pagave mbeti “modeste”, me mungesat që nuk kishin efekt në planet e kompanive për të rritur pagën.
Në Japoni, pagat gjithashtu vazhdojnë t’i rezistojnë një tregu të ngushtë të punës. Për 30 vjet, ato kanë mbetur pothuajse të sheshta dhe, sipas të dhënave të fundit të gushtit, u rritën vetëm 0.2 përqind në terma realë gjatë vitit të kaluar. Pavarësisht premtimit të Kishidas për të rritur pagat, analistët janë skeptikë se shumë do të ndryshojnë në një vend të kapur nga deflacioni pothuajse i përhershëm.
Sa i përket eurozonës, ka pak shenja të rritjes së pagave, edhe pse papunësia ka rënë në nivelet më të ulëta para pandemisë dhe numri i njerëzve në skemat shtetërore të mbështetjes së punës ka rënë ndjeshëm.
IG Bau, sindikata kryesore gjermane e ndërtimit, mund të ketë ngritur këtë muaj një rritje pagash prej 5.3 përqind për 890,000 punonjës të saj. Por në fund, ajo ra dakord për një rritje pagash prej 3.3 përqind vitin e ardhshëm dhe 2 përqind në 2023.
Dirk Schumacher, kreu i makro kërkimeve evropiane në Natixis, tha se kjo “marrëveshje e moderuar” sinjalizoi se bashkimi “nuk ishte i shqetësuar se inflacioni do të dalë jashtë kontrollit gjatë kohëzgjatjes së marrëveshjes”.
Pesë nga institutet kryesore ekonomike të vendit janë dakord. Pavarësisht se inflacioni gjerman arriti nivelin më të lartë 29-vjeçar prej 4.1 përqind në shtator, ata nuk e shohin atë duke shkaktuar një shpërthim në kërkesat e pagave. Ata parashikuan javën e kaluar se rritja e kostove gjermane të punës do të binte nga 3.4 përqind vitin e kaluar në 0.8 përqind këtë vit dhe zero në 2023.
Edhe kështu, bankat qendrore të SHBA dhe Britanisë së Madhe po shikojnë me kujdes. Andrew Bailey, guvernatori i Bankës së Anglisë, tha muajin e kaluar se ishte “vendimtare” të bëhet dallimi midis faktit nëse Mbretëria e Bashkuar po përjetonte një ndryshim të vetëm në çmime dhe paga, ose “një rritje të vazhdueshme të shkallës së ndryshimit”. Në mënyrë të ngjashme, Rezerva Federale e SHBA paralajmëroi në takimin e saj të fundit se mungesa e furnizimit dhe stafit mund të ketë “efekte të vazhdueshme” në çmimet dhe pagat.
Në të kundërt, Banka Qendrore Evropiane duket më e qetë. Philip Lane, kryeekonomisti i BQE-së, tha këtë muaj se “një ndryshim i vetëm në nivelin e pagave nuk nënkupton një ndryshim trendi në rrugën e inflacionit bazë”.
Fitimet e pagave madje do të ishin të mirëseardhura për politikëbërësit e eurozonës, tha Brzeski i ING, pasi kjo do të kompensojë goditjen e të ardhurave të disponueshme nga kostot më të larta të jetesës. Por ishte “krejtësisht joreale” që rritja e pagave të përputhej me inflacionin, shtoi ai, “të paktën jo këtë vit”.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Financial Times
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
A do të kemi trazira sociale pas pandemisë?
A po tronditet ekonomia globale në të menduarit afatgjatë?
