Komisioni Europian ka sugjeruar hapjen e negociatave për Shqipërinë duke vlerësuar se në një numër sektorësh janë bërë përparime gjatë këtij viti. Raporti vlerëson përparimet e bëra në sistemin e drejtësisë dhe atë shëndetësor, ndërsa shprehet se ka ende punë për të kryer. Por raporti kërkon punë më të madhe për të luftuar korrupsionin në nivele të larta të politikës.
“Dënimet në rastet që përfshijnë zyrtarë të nivelit të lartë mbeten ende të kufizuara, duke nxitur një kulturë mosndëshkimi brenda niveleve më të larta të shtetit. Strukturat e specializuara kundër korrupsionit (SPAK dhe gjykatat kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar) duhet të forcojnë ndjeshëm kapacitetin e përgjithshëm të vendit për të hetuar dhe ndjekur penalisht korrupsionin. Në përgjithësi, korrupsioni është i përhapur në shumë fusha të jetës publike dhe të biznesit dhe mbetet një çështje shqetësuese serioze”, thuhet në raportin e progresit për Shqipërinë.
Gjithashtu, Brukseli kërkon nga shumica dhe opozita që të përmirësojnë dialogun politik dhe të punojnë së bashku me të gjitha pjesët e shoqërisë për të çuar përpara axhendën e reformës së BE-së dhe negociatat e pranimit. “Koordinimi brenda administratës duhet të përmirësohet, veçanërisht në lidhje me integrimin në BE”, thuhet në raport. “Sistemi gjyqësor i Shqipërisë është gjithashtu i përgatitur në mënyrë të moderuar. Shqipëria ka vazhduar të zbatojë Reformën gjithëpërfshirëse në Drejtësi, duke rezultuar në përparim të mirë. Në veçanti, ai arriti një moment historik të rëndësishëm në fund të vitit 2020, me emërimin e tre gjyqtarëve të rinj në Gjykatën Kushtetuese”, thuhet në raport.
RAPORTI I KOMISIONIT EUROPIAN PËR SHQIPERINE KRITERI POLITIKE
Sa u përket kritereve politike, zgjedhjet e përgjithshme u mbajtën më 25 prill 2021, pas marrëveshjes ndërpartiake të 5 qershorit 2020 që çoi në një reformë të gjerë zgjedhore, në përputhje me rekomandimet e OSBE/ODIHR. Identifikimi elektronik i votuesve u zbatua në 97% të vendvotimeve, ndërsa votimi elektronik dhe numërimi elektronik u pilotua me sukses në 32 qendra votimi në Tiranë. Vlerësimi përfundimtar i OSBE/ODIHR zbuloi se zgjedhjet në përgjithësi ishin të organizuara mirë. Administrata e re zgjedhore fitoi besimin e shumicës së aktorëve. Shqetësimet mbetën të lidhura me keqpërdorimin e burimeve publike ose funksioneve zyrtare, me pretendimet për blerjen e votës dhe rrjedhjen e të dhënave personale të ndjeshme që mbulojnë preferencat politike të qytetarëve. Këto raste janë duke u hetuar. Parlamenti vazhdoi të punojë nën kufizimet e sjella për shkak të pandemisë. Lidhur me reformat e orientuara drejt BEsë, Parlamenti miratoi një numër ligjesh të rëndësishme në fusha të tilla si azili, regjistrimi i popullsisë dhe efikasiteti i gjyqësorit. Gjatë gjithë periudhës raportuese, qeveria mbajti një fokus në reformat e kërkuara për rrugën e vendit drejt BE-së, pavarësisht sfidës së adresimit të ndikimit negativ social dhe ekonomik të pandemisë COVID-19. Në legjislaturën e re, shumica dhe opozita do të kenë nevojë të përmirësojnë dialogun politik dhe të punojnë së bashku me të gjitha pjesët e shoqërisë për të çuar përpara axhendën e reformës së BE-së dhe negociatat e pranimit. Koordinimi brenda administratës duhet të përmirësohet, veçanërisht në lidhje me integrimin në BE. Reforma administrative territoriale duhet të konsolidohet më tej si pjesë e axhendës më të gjerë të decentralizimit. Kjo është veçanërisht e nevojshme për të garantuar autonominë fiskale lokale dhe fuqizuar komunat, për të ofruar shërbime publike me cilësi të mirë.
Shqipëria është e përgatitur në mënyrë të moderuar me reformën e administratës së saj publike. Është arritur njëfarë përparimi në ngritjen e kapaciteteve në ministritë e linjës për zbatimin e vlerësimeve të ndikimit rregullator, miratimin e udhëzimeve për konsultimet publike, ngritjen e sistemeve të TI-së për planifikim të integruar, rritjen e shkallës së zbatimit të Planit Kombëtar të Integrimit Europian, rritjen e numrit të shërbimeve elektronike dhe përfundimin e fazës së testimit për të automatizuar sistemin e pagave. Zbatimi i reformave të administratës publike 2015-2022 (PAR) dhe strategjitë e reformës së menaxhimit të financave publike 2014-2022 (MFP) kanë vazhduar pavarësisht ndikimit të pandemisë.
SISTEMI GJYQËSOR
Sistemi gjyqësor i Shqipërisë është gjithashtu i përgatitur në mënyrë të moderuar. Shqipëria ka vazhduar të zbatojë Reformën gjithëpërfshirëse në Drejtësi, duke rezultuar në përparim të mirë. Në veçanti, ai arriti një moment historik të rëndësishëm në fund të vitit 2020 me emërimin e tre gjyqtarëve të rinj në Gjykatën Kushtetuese. Me shtatë gjyqtarë në detyrë, Gjykata Kushtetuese rifitoi kuorumin e nevojshëm prej minimalisht gjashtë anëtarësh për të mbajtur seanca plenare, duke qenë kështu plotësisht funksionale dhe duke përmbushur kushtet e pashlyera të lidhura me IGC-në e parë, e cila vazhdon të përmbushet. Gjykata Kushtetuese ka filluar të ushtrojë plotësisht funksionet e saj, duke përfshirë gjykimin mbi mosmarrëveshjet kushtetuese midis institucioneve shtetërore për kompetencat përkatëse. Progresi vazhdoi edhe në emërimet në Gjykatën e Lartë. Gjykata e Lartë rimori kuorumin në mars 2020. Me promovimin nga Këshilli i Lartë Gjyqësor i gjashtë gjyqtarëve të rinj në mars dhe korrik 2021 ajo ka arritur në nëntë gjyqtarë në detyrë, gjë që e bën atë plotësisht funksionale – një kusht për IGC-në e parë, i cili vazhdon të përmbushet. Priten emërime të mëtejshme në Gjykatën e Lartë. Parlamenti miratoi ndryshimet në dhjetë ligje që synojnë të forcojnë më tej efikasitetin e sistemit gjyqësor dhe kapacitetin e tij për të trajtuar korrupsionin dhe krimin e organizuar. Rivlerësimi i përkohshëm i të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve (vetting) ka përparuar në mënyrë të qëndrueshme, duke vazhduar të japë rezultate të prekshme, i cili vazhdon të përmbushet. Nën kujdesin e Komisionit Europian, Operacioni Ndërkombëtar i Monitorimit ka vazhduar të mbikëqyrë procesin. Deri në 15 shtator 2021 institucionet e verifikimit kishin përfunduar 437 raste në shkallë të parë, duke përfshirë të gjitha dosjet prioritare. Nga 437 vendimet, 298 janë përfundimtare (pra pas apelimit). Në përgjithësi, 62% e dosjeve të verifikimit të përpunuara deri më tani kanë rezultuar në shkarkime dhe përfundime kryesisht për shkak të dorëheqjeve. Institucionet e verifikimit pritet të vazhdojnë t’u referojnë shërbimeve të prokurorisë të gjitha rastet kur ka indikacione për vepra penale.
LUFTA KUNDËR KORRUPSIONIT
Shqipëria ka një nivel përgatitjeje në luftën kundër korrupsionit. Ajo bëri njëfarë përparimi në forcimin e luftës kundër korrupsionit – kusht për IGC-në e parë, i cili vazhdon të përmbushet. Në përgjithësi, zbatimi i Strategjisë Ndërsektoriale kundër Korrupsionit është në rrugën e duhur. Edhe pse verifikimi i anëtarëve të gjyqësorit është një proces administrativ, ai po jep rezultate në luftën kundër korrupsionit, pasi gjyqtarët dhe prokurorët e shkarkuar si rezultat i verifikimit dalin para drejtësisë. Shqipëria ka bërë përpjekje të mëtejshme për të krijuar një histori solide në luftën kundër korrupsionit, edhe pse mbetet një objektiv që kërkon vullnet politik dhe veprime të mëtejshme të strukturuara dhe të qëndrueshme. Dënimet në rastet që përfshijnë zyrtarë të nivelit të lartë mbeten ende të kufizuara, duke nxitur një kulturë mosndëshkimi brenda niveleve më të larta të shtetit. Strukturat e specializuara kundër korrupsionit (SPAK dhe gjykatat kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar) duhet të forcojnë ndjeshëm kapacitetin e përgjithshëm të vendit për të hetuar dhe ndjekur penalisht korrupsionin. Në përgjithësi, korrupsioni është i përhapur në shumë fusha të jetës publike dhe të biznesit dhe mbetet një çështje shqetësuese serioze.
LUFTA KUNDËR KRIMIT TË ORGANIZUAR
Shqipëria ka një nivel përgatitjeje në luftën kundër krimit të organizuar. Madje është bërë përparim i mirë për të përmbushur rekomandimet e vitit të kaluar. Ajo arriti rezultate të prekshme në luftën kundër krimit të organizuar, duke përfshirë rritjen e bashkëpunimit me shtetet anëtare të BE-së dhe Europol – një kusht i mëparshëm, i cili vazhdon të përmbushet. Vendi vazhdoi të zbatojë Planin e Veprimit të Task-Forcës së Veprimit Financiar për të përmirësuar efektivitetin në fushën kundër pastrimit të parave dhe paketën e masave parandaluese të përkohshme për të rritur kapacitetin e tij për të kundërshtuar organizatat kriminale (Operacioni Forca e Ligjit) gjatë gjithë vitit me shkëmbimin i informacionit cilësor dhe operacionet e përbashkëta policore që përfshijnë partnerë ndërkombëtarë u intensifikuan më tej. Shqipëria ka vazhduar të tregojë angazhimin e saj për të kundërshtuar prodhimin dhe trafikimin e drogës, pasi monitorimi i ajrit nga shërbimet e zbatimit të ligjit të vendeve anëtare të BE-së ka vazhduar. Sistemi i ri i specializuar kundër krimit të organizuar dhe korrupsionit mundëson bashkëpunim të përforcuar midis Policisë dhe shërbimeve të prokurorisë. Hetimet financiare duhet të shoqërojnë procedurat penale sistematike. Duhet të vazhdojnë përpjekjet për të rritur numrin e ndjekjeve penale dhe dënimeve përfundimtare, veçanërisht në nivel të lartë. Shqipëria miratoi një strategji dhe plan veprimi të ri kombëtar ndërsektorial kundër terrorizmit në dhjetor 2020 dhe bëri përparim shumë të mirë në zbatimin e aranzhimit dypalësh me BE-në për operacionalizimin e Planit të Përbashkët të Veprimit kundër terrorizmit për Ballkanin Perëndimor. Nevojiten më shumë përpjekje për të trajtuar krimin kibernetik, trafikimin e qenieve njerëzore dhe rastet e pastrimit të parave.
TË DREJTAT E NJERIUT
Për të drejtat themelore, Shqipëria përputhet me instrumentet ndërkombëtare të të drejtave të njeriut dhe ka ratifikuar shumicën e konventave ndërkombëtare që lidhen me mbrojtjen e të drejtave themelore. Shqipëria ka vazhduar përpjekjet për të përmbushur detyrimet e saj sipas këtyre instrumenteve. Sa i përket miratimit të legjislacionit të mbetur zbatues në lidhje me ligjin e vitit 2017 për mbrojtjen e pakicave kombëtare, u miratua një akt nënligjor shtesë për arsimin e pakicave në dhjetor 2020, i cili e çoi numrin e akteve nënligjore të miratuara në tetë. Legjislacioni i mbetur zbatues, përfshirë vetidentifikimin dhe përdorimin e gjuhëve të pakicave, ende nuk është miratuar. Vazhdojnë përpjekjet për të zbatuar një reformë gjithëpërfshirëse të tokës dhe për të konsoliduar të drejtat e pronësisë. U miratua një ligj për regjistrimin e popullsisë. Shqipëria ka një nivel përgatitjeje / është e përgatitur mesatarisht në fushën e lirisë së shprehjes. Nuk ka pasur përparim gjatë periudhës raportuese.
Atmosfera e sulmeve verbale, fushatave shpifëse dhe akteve të frikësimit ndaj gazetarëve nuk është përmirësuar. Tensionet midis aktorëve politikë dhe gazetarëve janë rritur gjatë krizës së COVID-19 dhe në kontekstin e zgjedhjeve parlamentare. Sulmet e raportuara kundër gazetarëve nuk kanë rezultuar në asnjë dënim përfundimtar. Vetërregullimi në mediat online duhet të sigurohet. Hapat për ta bërë plotësisht funksionale autoritetin rregullator audio-vizual duhet të ndërmerren në një mënyrë që siguron pavarësinë dhe legjitimitetin e tij. Pavarësia, standardet profesionale dhe qëndrueshmëria financiare e transmetuesit të shërbimit publik duhet të forcohen. Pas opinionit të pafavorshëm të Komisionit të Venecias dhe kritikave të gjera mbi projekt-ndryshimet në ligjin për mediat, që synojnë rregullimin e mediave në internet dhe disa aspekte të shpifjes, përfaqësuesit e shumicës qeverisëse u angazhuan publikisht për të siguruar që çdo legjislacion i ri për mediat të jetë në përputhje me rekomandimet e Komisionit të Venecias dhe dorëzuar në konsultim me organizatat e medias. Qeveria e rishqyrtoi çështjen dhe Kuvendi nuk iu kthye më ligjit. Parlamenti dhe qeveria që rezultojnë nga zgjedhjet e 25 prillit duhet të respektojnë angazhimin për të siguruar që çdo ndryshim i mundshëm në ligjin për mediat të jetë në përputhje me opinionin e Komisionit të Venecias dhe të paraqitet në konsultimet e duhura.
