Nga William Moloney, The Hill
Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO) është aleanca ushtarake më e suksesshme në historinë moderne. Për 40 vite, NATO mbrojti Europën Perëndimore nga Bashkimi Sovjetik derisa ajo perandori e drejtuar nga ideologjia u shemb në vitin 1990.
Megjithatë, fitorja në Luftën e Ftohtë do të ishte fillimi i fundit për NATO-n, një aleancë që ka arritur të rezistojë dhe sot është një grup i zgjeruar i shteteve-kombe të ndryshme të paaftë për të rënë dakord për qëllimet aktuale.
Aleanca 72-vjeçare është bërë viktimë e suksesit të saj dhe kohës. Në kohën e lulëzimit të NATO-s, ajo që e mbante aleancën të bashkuar ishte një frikë realiste ndaj Rusisë Sovjetike dhe strukturës së saj të madhe ushtarake. Tani shumica e anëtarëve të NATO-s nuk ndihen të kërcënuar nga Rusia e sotme postkomuniste madje nuk ndjejnë detyrimin për të mbështetur ushtarakisht disa shtete të “vijës së parë”.
Sondazhet e viteve të fundit konfirmojnë këtë realitet të ri. Në vitin 2015, një sondazh i Qendrës Kërkimore Pew zbuloi se, midis anëtarëve të NATO-s, vetëm Shtetet e Bashkuara dhe Kanadaja mbështetën forcën ushtarake për të ndihmuar një anëtar të NATO-s që u pushtua. Në fillim të këtij viti, Këshilli Europian për Marrëdhëniet me Jashtë (ECFR) anketoi 60,000 persona në 11 shtetet e tij anëtare dhe zbuloi se opinioni publik beson se vendet e tyre duhet të qëndrojnë neutrale në konfliktet midis SHBA-së dhe Rusisë ose Kinës, raporton abcnews.al
Këto janë në kundërshtim të plotë me parimin thelbësor të Traktatit të NATO-s – Neni 5 , i cili i detyron të gjithë anëtarët të mbështesin ushtarakisht një anëtar që është sulmuar. Nëse anëtarët europianë të NATO-s preferojnë të qëndrojnë neutralë në çdo konflikt Rusi-Amerikë, cili është qëllimi i aleancës nga këndvështrimi i Shteteve të Bashkuara?
Shtojini kësaj faktin se pothuajse të gjithë anëtarët europianë të NATO-s nuk kanë përmbushur prej kohësh detyrimet financiare të kërkuara nga traktati, dhe skepticizmi amerikan për NATO-n në vitet e fundit është plotësisht i kuptueshëm.
“Farat e rënies” së NATO-s u mbollën në momentin e triumfit më të madh të aleancës dhe konteksti ishte çështja e zgjerimit të NATO-s në ish vendet sovjetikë. Pikëpamja jo e paarsyeshme e ish-liderit sovjetik Mikhail Gorbaçov, dhe më vonë ish-presidenti rus Boris Jelcin, ishte se me përfundimin e Luftës së Ftohtë, Traktati i Varshavës i sponsorizuar nga sovjetikët u shpërbë dhe me një Rusi të përulur ekonomikisht që luftonte për t’u bërë një demokraci, nuk kishte asnjë justifikim për zgjerimin e një aleance ushtarake perëndimore qindra milje më afër kufirit rus.
Fillimisht, presidentët Bush dhe Clinton dukej se ishin dakord. Sekretari i atëhershëm i Shtetit i SHBA-së, James Baker, e siguroi Gorbaçovin në shkurt 1990 se NATO nuk do të lëvizte drejt lindjes “. Në tetor 1993, Sekretari i Shtetit i Klintonit, Warren Christopher, siguroi Jelcinin se nuk do të kishte zgjerim të NATO-s, por përkundrazi një organizatë të re, ” Partneriteti për Paqe “, që do të përfshinte të gjitha ish-shtetet satelitore dhe Rusinë gjithashtu.
Jelcin e mbështeti me entuziazëm këtë koncept. Megjithatë, zemërimi i tij nuk kishte kufij një vit më vonë, kur Clinton ndryshoi kursin, zgjeroi NATO-n për të përfshirë satelitët dhe përjashtoi Rusinë. Jelcin këmbënguli se ajo për të cilën u ra dakord ishte “ Partneriteti për të gjithë, jo vetëm për NATO. Dhe ai foli për tradhtinë dhe poshtërimin e qëllimshëm të një Rusie të dobësuar, raporton abcnews.al
Nga ana tjetër, Gorbaçovi u ankua për refuzimin e konceptit të tij për një ” shtëpi të përbashkët europiane “. Kjo çështje toksike ka prishur marrëdhëniet midis Rusisë dhe Perëndimit që atëherë, dhe u bë veçanërisht e rrezikshme kur president Xhorxh W. Bush tha në prill 2008 se ai ” mbështeti fuqishëm ” anëtarësimin në NATO për Gjeorgjinë dhe Ukrainën dhe nuk do të pranonte asnjë përpjekje të Rusisë për të vendosur veto.
Propozimi i Bushit, megjithatë, u kundërshtua fuqishëm nga gjashtë anëtarë të NATO-s të udhëhequr nga Angela Merkel e Gjermanisë, e cila e quajti një zgjerim të tillë të NATO-s “të panevojshëm dhe provokues”. Putin, i indinjuar deklaroi se anëtarësimi në NATO për Gjeorgjinë dhe Ukrainën ishte një kërcënim i drejtpërdrejtë për sigurinë kombëtare të Rusisë dhe ai e shihte atë si një “vijë të kuqe” që nuk mund të kalohej.
Putin e kundërshtoi më tej duke u përfshirë në politikën e egër etnike të Gjeorgjisë duke mbështetur grupet separatiste disidente në Abkhazi dhe Osetinë e Jugut dhe përfundimisht duke i njohur ato si republika të pavarura të mbështetura ekonomikisht dhe ushtarakisht nga Rusia.
Në vitin 2014, kur protestat masive të mbështetura nga perëndimi çuan në përmbysjen e një presidenti pro-rus të Ukrainës, Putin veproi me shpejtësi për të ndërhyrë ushtarakisht në ato zona të Ukrainës Lindore, banorët e të cilave ishin kryesisht rusë (65 përqind në Krime) ose rusishtfolës ( Donbas 70 për qind).
Është ironike që, me gjithë problemet e saj të brendshme, NATO duhet të zgjidhë politika me rrezikshmëri të lartë në emër të vendeve që nuk janë anëtare të NATO-s; nuk janë aleatë; dhe me siguri do të sillte shumë më tepër barrë për aleancën sesa asete.
Sa për Shtetet e Bashkuara, të cilat e kanë rrezikuar vendin përmes luftërave të gjata në vende të largëta, pse do të rrezikonim kaq shumë për vende që nuk janë të lidhura me interesat tona të vërteta kombëtare?
Ka ardhur koha që NATO të rishqyrtojë arsyet e ekzistencës së saj.
