Me mijëra trupa rus tani pranë kufirit të Ukrainës, njoftimi se Rusia dhe Shtetet e Bashkuara së shpejti do të mbajnë bisedime për sigurinë është padyshim i mirëpritur. Është shumë më e vështirë të flasësh me dikë që është në të njëjtën dhomë.
Rusia dhe Perëndimi kanë bërë pikërisht këtë për shumicën e 21 viteve në pushtet të Vladimir Putin. Natyrisht, pati një periudhë të shkurtër muaji mjalti: në vitin 2001, presidenti i SHBA-së, Xhorxh W. Bush, deklaroi në mënyrë të famshme se ai e kishte parë homologun e tij rus “në sy” dhe kishte marrë “një ndjenjë të shpirtit të tij”, që ishte “shumë i drejtpërdrejtë dhe i besueshëm.” Dhe Putini ishte shumë në rregull në muajt e parë të ndërhyrjes së SHBA-së në Afganistan.
Por gjërat nuk shkuan mirë prej atëherë. Askund nuk është më i qartë dështimi i vazhdueshëm i Perëndimit për të kuptuar Putinin sesa në vlerësimet amerikane për politikën e Rusisë në Ukrainë – veçanërisht pretendimi i zyrtarëve të lartë amerikanë se Putini mund të jetë duke kërkuar të “rindërtojë Bashkimin Sovjetik” si pjesë e një “projekti të trashëgimisë”.
Është e lehtë të kuptohet pse dikush mund të mendojë këtë. Vendosja e trupave vjen më pak se një dekadë pasi Rusia pushtoi Ukrainën dhe aneksoi ilegalisht Krimenë.
Por përfundimi se Putini po tenton një lloj ribashkimi sovjetik është i lehtë. Diplomati dhe strategu i ndjerë amerikan George F. Kennan – arkitekti i politikës amerikane të Luftës së Ftohtë për kontrollin sovjetik, me siguri do të kishte një pikëpamje më të nuancuar.
Kennan do të argumentonte se sjellja e Rusisë shpjegohet më së miri nga një mentalitet “komb i veçantë”.
Duke i bërë jehonë përjashtimit amerikan, ka një ndjenjë mes rusëve se vendi i tyre është një fuqi thelbësisht e madhe me një rol të rëndësishëm historik për të luajtur. Sipas një sondazhi të vitit 2020, 58% e rusëve mbështesin vendin duke ndjekur “rrugën e tij të veçantë” dhe 75% mendojnë se epoka sovjetike ishte “koha më e mrekullueshme” në historinë e vendit të tyre.
Megjithatë, ç’është më e rëndësishmja, vetëm 28% e të anketuarve raportojnë se duan të “rikthehen në rrugën që po ndiqte Bashkimi Sovjetik”. Me fjalë të tjera, ajo që duan rusët nuk është të ringjallin BRSS, por të ruajnë statusin dhe ndikimin e vendit të tyre, që do të thotë të ruajë sferën e tij të ndikimit.
Nocioni se Perëndimi mund të ndiqte një zgjerim të NATO-s drejt lindjes ishte gjithmonë një marrëzi.
Kennan e kuptoi këtë që në fillim. Në vitin 1998, kur Senati i SHBA ratifikoi zgjerimin e NATO-s në Poloni, Hungari dhe Republikën Çeke, ai parashikoi se Rusia “do të reagonte gradualisht në mënyrë mjaft negative” dhe Perëndimi do të pretendonte se kështu “janë rusët”.
Që atëherë, NATO është zgjeruar në 11 vende të tjera ish-komuniste, duke përfshirë tre ish-republika sovjetike. Dhe, sigurisht, Putini tani po kërkon që NATO të mohojë anëtarësimin në ish-vendet sovjetike dhe të zvogëlojë vendosjet e saj ushtarake në Evropën Qendrore dhe Lindore.
Për habinë e askujt, SHBA dhe aleatët e saj refuzuan.
Në fakt, Perëndimi ka hedhur poshtë vazhdimisht shqetësimet e sigurisë së Kremlinit në lidhje me vendet ish-sovjetike dhe e ka portretizuar rezistencën ruse ndaj zgjerimit të NATO-s drejt lindjes si revanshizëm paranojak.
Askush nuk po e kërcënon Rusinë, logjika është; është Rusia ajo që po kërcënon fqinjët e saj, duke përfshirë pushtimin e Gjeorgjisë në 2008 dhe Ukrainën në 2014.
Por Perëndimi nuk mund të presë në mënyrë të arsyeshme që Kremlini të pranojë me vlerë pretendimin e NATO-s se ajo është një aleancë thjesht mbrojtëse.
Në fund të fundit, që nga fundi i Luftës së Ftohtë, NATO është afruar gjithnjë e më shumë me kufijtë e Rusisë.
Kjo nuk është gjithçka ku Perëndimi po gabon me Rusinë. Shumë në SHBA dhe Evropë duken gjithashtu të bindur se rritja e ndjenjës nacionaliste që pasoi aneksimin e Krimesë ka marre fund përgjithmonë.
Përsëri, arsyet e këtij perceptimi janë të lehta për t’u dalluar. Kur luftimet në Ukrainën lindore u bënë shumë të përgjakshme, propagandistët e Kremlinit iu desh të punonin jashtë orarit për të rritur vlerësimet e miratimit të Putinit. Dhe ata ia dolën vetëm pjesërisht.
Por kjo nuk do të thotë se rusët janë të gatshëm të sakrifikojnë sigurinë e tyre të perceptuar.
Përkundrazi, SHBA-të dhe Evropa do të forcojnë mbështetjen për Putinin. Tashmë, vetëm 4% e rusëve fajësojnë Kremlinin, ndërsa pjesa tjetër fajëson SHBA-në ose Ukrainën.
SHBA-të duan të parandalojnë diçka si një përsëritje e ngjarjeve të vitit 2014 në Ukrainë. Kjo duket si gjëja e drejtë për të bërë.
Por gjeopolitika është një çështje e llogaritjes së ftohtë, jo e drejtësisë. Dhe ndërsa SHBA-ja “e jashtëzakonshme” ka qenë prej kohësh në gjendje të veprojë në interesin e saj strategjik pa, siç e tha një autor, “pasojat që vijnë nga kjo”, mund të ketë ardhur koha që ajo të llogarisë për variabla të rinj – domethënë , se edhe rusët e shohin vendin e tyre si të jashtëzakonshëm.
Nëse dhe derisa kjo të ndryshojë, cikli i krizave do të vazhdojë, me rreziqe të përshkallëzuara dhe potencialisht katastrofike.
“Është i tillë potenciali shkatërrues i armëve moderne të avancuara,” vuri në dukje Kennan, “sa një konflikt tjetër i madh midis ndonjë prej fuqive kryesore mund të bëjë dëme të pariparueshme për të gjithë strukturën e qytetërimit modern.”
Burimi: Project Syndicate
Përktheu dhe përshtati: Konica.al
