Fundi i një viti fton reflektim mbi ngjarjet dhe tendencat që e kanë formësuar atë. Në vitin 2021, ato përfshijnë pandeminë COVID-19, të rigjallëruar së fundmi nga varianti Omicron; marshimi i vazhdueshëm i ndryshimeve klimatike, i cili ka intensifikuar presionin për të arritur emetimet neto zero; dhe tensionet gjeopolitike, veçanërisht rivaliteti i fuqive të mëdha midis Shteteve të Bashkuara dhe Kinës. Në të gjitha këto fronte, 2021 ishte një vit përkeqësimi.
Sado i vështirë të ishte viti 2020, ai u mbyll me arsye për shpresë. Vaksinat efektive për COVID-19 ishin duke u vendosur. SHBA kishte një president të ri, i cili, ndryshe nga paraardhësi i tij, njohu kërcënimin që paraqet ndryshimi i klimës dhe vlerën e aleancave të Amerikës. NATO po zhvillonte Konceptin e saj të ri Strategjik. Veprimi efektiv për të adresuar sfidat me të cilat përballet Perëndimi dukej se ishte një mundësi reale.
E megjithatë, gjatë vitit të kaluar, ato sfida thjesht janë përshkallëzuar dhe shumëfishuar.
Eksperimenti social i paprecedentë global i sjellë nga pandemia – duke përfshirë izolimin e njerëzve në shtëpitë e tyre – ka vendosur një presion mbi shoqëritë.
Nuk ndihmon që edhe në vendet ku demokracia liberale është e vendosur fort, qeveritë kanë marrë pushtete të jashtëzakonshme – një prirje, efektet tinëzare të së cilës ka të ngjarë të zgjasin shumë kohë pasi të ketë përfunduar urgjenca.
Përtej numrit të padiskutueshëm psikologjik të bllokimeve, abuzimet e perceptuara të pushtetit mund të kenë pasoja të qëndrueshme në mbështetjen e ardhshme publike, duke përfshirë perceptimin e qytetarëve për kontratën sociale.
Duke njohur kërcënimin ndaj demokracisë në mbarë botën, presidenti i SHBA Joe Biden së fundmi thirri një samit virtual mbi këtë temë (me një listë të diskutueshme të ftuarve).
Por, siç kanë vërejtur disa ekspertë, rinovimi i demokracisë do të kërkojë diçka më themelore.
Në frontin ekonomik, rimëkëmbja ka qenë shumë asimetrike, me disa ekonomi që kanë shënuar progres, ndërsa të tjera kanë mbetur në mbështetje të jetës. Tani, goditjet e furnizimit dhe rritja e çmimeve të energjisë, së bashku me një valë të re ndalimesh udhëtimesh dhe bllokimesh, po gjenerojnë më shumë erëra të kundërta.
Dhe, mes rreziqeve financiare në rritje dhe presioneve inflacioniste, politikëbërësit dhe institucionet financiare ndërkombëtare po detyrohen të kryejnë një akt delikat balancues.
Mungesa e veprimit shumëpalësh efektiv gjatë pandemisë, e ilustruar nga mospërputhjet e mëdha në aksesin e vaksinave, ka theksuar më tej kapacitetin e pamjaftueshëm të sistemit global për të adresuar sfidat e përbashkëta.
Një Konferencë zhgënjyese e Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike (COP26) në Glasgow vendosi prekjet e fundit në një pamje të zymtë.
Rënia e besimit në bashkëpunimin ndërkombëtar nuk mund të vinte në një kohë më të keqe. Rusia tani po grumbullon trupa pranë kufirit të saj me Ukrainën.
Dhe, me Kinën që sillet gjithnjë e më këmbëngulëse, rreziku i konfliktit në Paqësorin Perëndimor vazhdon të rritet.
Një seri samitesh virtuale nuk ka arritur të lehtësojë tensionet. Dhe mekanizmat e rinj të sigurisë – veçanërisht, Quad, një koalicion i lirshëm i katër demokracive kryesore të rajonit Indo-Paqësor, dhe marrëveshja e mbrojtjes AUKUS midis Australisë, Mbretërisë së Bashkuar dhe SHBA-së – u mungon qartësia e vizionit dhe qasja gjithëpërfshirëse që nevojitet për të siguruar stabilitet.
Në këtë sfond, edhe më shumë luftë asimetrike dhe trazira gjeopolitike mund të priten në vitin 2022.
Ndërsa Partia Komuniste e Kinës përgatitet për Kongresin e saj të 20-të Kombëtar në tetor, udhëheqësit e saj ndoshta do të vazhdojnë të ofrojnë bashkëpunim për sfidat e përbashkëta si ndryshimi klimatik, ndërkohë që do të rezistojnë fuqishëm çdo përpjekje perëndimore për të kundërshtuar ndikimin në rritje të vendit të tyre.
Forcimi i marrëdhënieve të prishura transatlantike duhet të jetë një prioritet i lartë për Perëndimin. Kjo ishte pika e sloganit të përsëritur shpesh të Biden, “Amerika u kthye”, që supozohej të ishte një mohim i doktrinës “Amerika së pari” të paraardhësit të tij Donald Trump.
Megjithatë, marrëdhënia transatlantike nuk është aspak në rrugën e duhur. Për shembull, vetëm muajin e kaluar administrata e Bidenit njoftoi se do të hiqte tarifat që Trump kishte vendosur ndaj çelikut dhe aluminit evropian. Dhe sipas kartës së rezultateve më të fundit Trans-Atlantik, të prodhuar nga Instituti Brookings, marrëdhëniet SHBA-Evropë ranë nga mesatarja 6.6 (në një shkallë 1-10) në fund të qershorit në 5.3 në fund të shtatorit.
I takon Bidenit të tregojë vendosmërinë e administratës së tij për të rivendosur marrëdhëniet transatlantike.
Por kjo nuk ka gjasa të ndodhë së shpejti. Tradita politike amerikane dikton që presidentët të fokusohen më shumë në politikën e jashtme në mandatin e tyre të dytë, kur nuk do të përballen më me rizgjedhjen. Tani për tani, Biden është i preokupuar me vlerësimin e tij të ulët të pëlqimit, zgjedhjet afatmesme të Kongresit të nëntorit dhe rikthimin e mundshëm të Trump si kandidati presidencial i Partisë Republikane për vitin 2024.
Kjo është arsyeja pse, në vitin 2022, Evropa duhet të ringjallë përpjekjet e saj për të siguruar një pavarësi më të madhe strategjike nga SHBA.
Edhe pse rritja e ndjenjës së cenueshmërisë mund të ndihmojë në fokusimin e mendjeve evropiane, suksesi nuk do të vijë lehtë, jo vetëm sepse, pas 16 vjetësh, politika e jashtme e Evropës nuk po drejtohet më de facto nga dora e qëndrueshme e kancelares gjermane Angela Merkel.
Për të qenë të sigurt, pasardhësi i Merkelit, Olaf Scholz, së fundmi u takua me presidentin francez Emmanuel Macron në Paris dhe të dy pohuan zyrtarisht ambicien e tyre të përbashkët për të forcuar “sovranitetin strategjik” të Bashkimit Evropian.
Por hendeku midis fjalës dhe veprës është shpesh i gjerë në Evropë dhe Franca dhe Gjermania mund të mos jenë më forcat kryesore të BE-së.
Në Evropën pas Brexit, kryeministri italian Mario Draghi ka manovruar me shkathtësi për ta pozicionuar vendin e tij drejt skenës qendrore.
Sado e rëndësishme të jetë për Evropën të forcojë pavarësinë e saj strategjike, ajo nuk duhet t’i kthejë shpinën SHBA-së. Sigurisht që nuk duhet të përpiqet të përcaktojë një rrugë të mesme midis Kinës dhe SHBA-së. Evropianët nuk mund të harrojnë se ndërtimi ynë i përbashkët është shembulli më i rëndësishëm i paradigmës së sigurimit të paqes. Por kjo paradigmë është e bazuar në qëndrueshmëri dhe këtu ka pak vend për paqartësi apo pasivitet.
SHBA dhe Europa kanë pasur gjithmonë mosmarrëveshjet e tyre; që nuk do të ndryshojë. Por ata janë të lidhur me vlera të përbashkëta dhe institucione të ngjashme, dhe sfidat me të cilat përballen janë më komplekse se kurrë.
Introspeksioni i sinqertë – duke përfshirë pranimin e dështimeve demokratike të vetë Perëndimit – është i nevojshëm për të ecur përpara së bashku. Dhe realizmi dikton që ata duhet t’i pranjnë.
Ana Palacio, një ish-ministre e punëve të jashtme të Spanjës dhe ish-zëvendëspresidente e lartë dhe këshilltare e përgjithshme e Grupit të Bankës Botërore, është pedagoge në Universitetin Georgetown.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ konica.al
