Udhëheqësit e Ukrainës, Moldavisë dhe Gjeorgjisë kanë shumë gjëra për të bërë në Bruksel të martën.
E ashtuquajtura “treshe” – tre anëtarët më entuziastë të BE-së të programit të Partneritetit Lindor të bllokut për ish-republikat sovjetike – dëshiron të bindë Bashkimin Evropian që të vazhdojë t’i afrojë ato, duke pranuar se ata nuk do të jenë anëtarë të klubit në çdo kohë së shpejti.
E thënë ndryshe, ata synojnë të jenë miq të BE-së me përfitime; angazhimi i plotë mund të presë.
Lidhjet më të ngushta mund të sjellin gjithashtu përfitime për BE-në, e cila është e prirur të ketë fqinjë miqësorë, me mendje demokratike në lindje të saj dhe t’i pengojë ata të shkojne në kontrollin e Rusisë.
Por BE-ja është gjithashtu e kujdesshme për te shkuar drejt destabilitetit dhe konfliktit në rajon.
Kjo do të thotë që treshja e kryeministrave e ka ndërprerë punën e tyre në takimet me zyrtarë të lartë në kryeqytetin e BE-së, duke pasur parasysh ngjarjet e fundit – duke përfshirë një grumbullim të trupave ruse në kufirin e saj me Ukrainën dhe bisedimet për një komplot për të përmbysur qeverinë në Kiev.
Në një konferencë për shtyp të premten, presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskiy tha se qeveria e tij kishte inteligjencë për një përpjekje të mundshme për grusht shteti, të mbështetur nga Rusia dhe që përfshin një nga oligarkët më të pasur të Ukrainës, Rinat Akhmetov.
Kremlini e mohoi akuzën dhe Akhmetov lëshoi një deklaratë duke e quajtur atë “një gënjeshtër absolute”.
Ndërkohë, Gjeorgjia është zhytur në një krizë të thellë politike të brendshme afatgjatë, e cila ka paralizuar në masë të madhe qeverinë e saj dhe ka tërhequr kritika të ashpra se vendi po udhehiqet nga përparimet e mëparshme demokratike.
Përpjekjet për të ndërmjetësuar krizën, duke përfshirë presidentin e Këshillit Evropian Charles Michel, kanë rezultuar kryesisht të kota.
Dhe në Moldavi, entuziazmi fillestar dhe shpresat e mëdha për një qeveri të re pro-BE janë zbehur javët e fundit nga trajtimi i pabarabartë i një mosmarrëveshjeje me Rusinë mbi kontratat e gazit natyror.
Edhe pse Kishinau arriti një marrëveshje me Gazprom, gjigantin energjetik të kontrolluar nga Kremlini, për të siguruar furnizim të mjaftueshëm për këtë dimër, kritikët në Bruksel thonë se marrëveshja përfshinte lëshime që do t’i japin Moskës shumë fjalë për të ardhmen politike të Moldavisë.
Pavarësisht problemeve dhe pengesave të tilla, kryeministri ukrainas Denys Shmyhal këmbënguli se qeveria e tij ishte e përkushtuar të ndiqte një trajektore perëndimore që një ditë do të çonte në bashkimin zyrtar me klubin.
“Ne do të donim të themi në mënyrën më të zëshme se tre vendet tona kanë objektivin e palëkundur për t’u bërë anëtarë të plotë të BE-së,” tha ai në një intervistë javën e kaluar.
Asnjë nga të tre vendet nuk është shpallur vend kandidat për anëtarësim në BE.
Por avokatët e lidhjeve më të ngushta me treshen thonë se është e domosdoshme që atyre t’u jepen stimuj për të çuar përpara në rrugën pro-perëndimore me reforma demokratike.
“Nëse nuk do të jemi në gjendje t’u ofrojmë atyre vendeve një lloj axhende të re, më të madhe për dekadën e ardhshme, atëherë mund të përballemi me problemin që motivimi për reforma në ato vende do të fillojë të gërryhet,” tha Andrius Kubilius, një qendër lituaneze. anëtar i djathtë i Parlamentit Evropian dhe një kampion i hershëm i konceptit të treshes.
Koncepti lindi pasi politikëbërësit e BE-së arritën në përfundimin se të tre vendet kishin më shumë perspektiva për lidhje më të ngushta me BE-në sesa anëtarët e tjerë të Partneritetit Lindor. Armenia dhe Azerbajxhani janë bllokuar në një konflikt ushtarak që u zgjidh kryesisht në një luftë të shkurtër vitin e kaluar, ndërsa Bjellorusia është bërë haptazi armiqësore ndaj BE-së, me burrin e fortë Alexander Lukashenko që së fundmi përpiqet të përdorë emigrantët si armë për të destabilizuar Poloninë dhe Lituaninë fqinje.
Kubilius tha se ai dhe mbështetësit e tjerë të konceptit parashikojnë integrim të gjerë të treshes në tregun e vetëm ekonomik të BE-së, si dhe angazhimin e tyre ndaj katër lirive themelore të BE-së: lëvizjen e mallrave, njerëzve, shërbimeve dhe kapitalit.
“Një nga arsyet që BE nuk po u ofron atyre vendeve një lloj axhende më ambicioze, është thjesht sepse disa kryeqytete të mëdha – ne e dimë se cilat – ata janë skeptikë për çdo lloj hapi të ardhshëm të zgjerimit përpara se të reformohen institucionet e BE-së. ”, tha Kubilius në një intervistë.
Franca, në veçanti, ka qenë e qetë për zgjerimin e BE-së dhe ka këmbëngulur vazhdimisht se BE-ja duhet të bëjë rregullime thelbësore në strukturat e saj përpara se të mund të marre anëtarë të rinj.
Tashmë, treshja ka nënshkruar secila marrëveshje asociimi politik me Brukselin dhe ata tashmë gëzojnë përfitimet e “zonave të thella dhe gjithëpërfshirëse të tregtisë së lirë” që u japin atyre njëfarë aksesi në tregun e vetëm.
Qasja nuk është krejtësisht e re.
Në vitin 2002, presidenti i atëhershëm i Komisionit Evropian Romano Prodi bëri thirrje për një “politikë afërsie” që do të përpiqej të arrinte një kompromis midis zgjerimit shumë të shpejtë të BE-së dhe shtypjes së ambicieve të vendeve fqinje.
“Një politikë e afërsisë nuk do të fillonte me premtimin e anëtarësimit dhe nuk do të përjashtonte anëtarësimin eventual,” tha Prodi. “Qëllimi është që në këtë rajon fqinj të shtrihet një sërë parimesh, vlerash dhe standardesh që përcaktojnë thelbin e Bashkimit Evropian.
Ai shtoi, “Unë dua të shoh një ‘unazë miqsh’ që rrethojnë Bashkimin dhe fqinjët e tij më të afërt evropianë, nga Maroku në Rusi dhe Detin e Zi”.
Megjithatë, kjo unazë miqsh nuk është krijuar – veçanërisht kur bëhet fjalë për Rusinë. Dhe një nga sfidat kryesore për nismën e treshes është rreziku i provokimit të mëtejshëm të Moskës.
Në vitin 2013, Kremlini e bindi presidentin e atëhershëm ukrainas Viktor Janukoviç të braktiste planin e tij për të nënshkruar një marrëveshje asociimi me BE-në – një premtim i thyer që shkaktoi Revolucionin e Maidanit dhe çoi në pushtimin dhe aneksimin e Krimesë, si dhe në luftën në Donbas.
Kubilius, eurodeputeti lituanez, tha se eBE-ja duhet të jetë e përgatitur të bëjë pak a shumë me secilin vend partner në varësi të rrethanave individuale, duke ndjekur një parim tradicional të “më shumë për më shumë” – që do të thotë se duhet të bëhen më shumë reforma demokratike.
Por në përgjithësi, Kubilius tha se pika kryesore ishte t’i jepeshin treshes synime ambicioze, të prekshme dhe të arritshme për një integrim më të fortë me BE, pa vonesat dhe zhgënjimet e pashmangshme të një aplikimi zyrtar për anëtarësim.
“Tani për tani, me anëtarësimin, është e qartë se nuk shkon përpara,” tha ai. “Pra, ne duhet të kemi një lloj qëllimi të ndërmjetëm.”
Përkthyer dhe përshtatur nga Politico.eu/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
‘BE nuk është në gjendje të mbajë premtimin për vizat’
‘BE po merret peng’/ Refuzimi i negociatave – pasoja të rënda politike
‘Një moment përcaktues për Gjermaninë, Europën dhe botën’
