Në vetëm katër dekada, ekonomia e Kinës ka arritur një nivel të paprecedentë të pasurisë dhe zhvillimit dhe, deri vonë, trajektorja e saj rritëse e rritjes ekonomike dhe prosperitetit dukej se do të vazhdonte. Por ndërsa presionet politike dhe koronavirusi shtyjnë shumë vende, veçanërisht Shtetet e Bashkuara, të përqafojnë më shumë politika nacionaliste, kulmi i globalizimit së shpejti mund të zëvendësohet nga një epokë post-pandemike e formuar nga shqetësimet e sigurisë kombëtare dhe kontrollet kufitare.
Ky nuk është një lajm i mirë për Kinën, e cila do të preferonte që bota të ruajë hapjen ekonomike që ka arritur në dekadat e fundit. Për këtë arsye, Kina kishte punuar shumë për të harmonizuar aktivitetet e saj ekonomike dhe tregtare me rregullat dhe normat ndërkombëtare. Por tani duket se Kina duhet të përgatitet për një të ardhme të karakterizuar nga barriera dhe kufizime më të larta tregtare.
Për këtë qëllim, Plani i 14-të pesëvjeçar i Kinës e bën të qartë se vendi do të kërkojë të zvogëlojë varësinë e tij nga kërkesa e jashtme. “Strategjia e qarkullimit të dyfishtë” e shpallur në plan në vend të kësaj thekson mbështetjen te popullsia e madhe e vendit. Kina gjithashtu planifikon të investojë shumë në sektorë të avancuar, si inteligjenca artificiale dhe gjysmëpërçuesit, dhe të punojë për të arritur vetë-mjaftueshmërinë në teknologjitë bazë.
Të huajt janë thellësisht dyshues ndaj lëvizjeve të Kinës për të rritur kontrollin e shtetit mbi zhvillimin e saj ekonomik, të tilla si vendosja e rregulloreve të reja në kompanitë e teknologjisë dhe tregjet e kapitalit. Ata kanë frikë se vendi po i jep përparësi objektivave të tij gjeopolitike mbi përpjekjen për të ndërtuar një ekonomi tregu. Disa madje shqetësohen se Kina do të kthehet në modelin e zhvillimit që mbizotëronte përpara se Deng Xiaoping të niste “reformën dhe hapjen” e vendit.
Këto mendime janë të tepruara. Kina nuk ka gjasa të kthehet në një ekonomi të kontrolluar nga shteti ose të zbatojë politika izolacioniste. Në vend të kësaj, rritja e rolit të shtetit në ekonomi dhe një zhvendosje drejt mbështetjes te vetja duhet të interpretohet si një përgjigje ndaj një mjedisi të jashtëm në ndryshim dhe, nganjëherë, armiqësor.
Ky ndryshim ka të ngjarë të kishte ndodhur edhe nëse marrëdhëniet kino-amerikane nuk do të ishin përkeqësuar siç janë përkeqësuar, për shkak të popullsisë së madhe të Kinës. Duke njohur potencialin e tregut të saj të brendshëm masiv, udhëheqësit e Kinës kanë kërkuar prej kohësh të rrisin kërkesën e brendshme si një mbrojtje kundër ndryshimeve të jashtme. Sa i përket përparimit teknologjik, një popullsi më e madhe nënkupton më shumë talent dhe fitime më të larta për inovacion.
Por, mes tërheqjes nga globalizimi, avantazhi i Kinës mund të jetë edhe më i madh. Në një punim të vitit 2018, Klaus Desmet, Dávid Krisztián Nagy dhe Esteban Rossi-Hansberg treguan se në një botë të tregtisë dhe migrimit të kufizuar ndërmjet vendeve, vendet me popullsi të madhe mund të ofrojnë më shumë mundësi për të rritur prodhimin ekonomik përmes tregtisë së brendshme dhe specializimit.
Vendet më të populluara nuk janë domosdoshmërisht më të pasurat sot, theksojnë autorët, kryesisht për shkak të migrimit. Por nëse barrierat ndaj migrimit rriten mjaftueshëm, vendet me popullsi do t’i kalojnë vendet më të vogla në inovacion, edhe nëse këto të fundit janë më të pasura. Për shkak se rritja afatgjatë nxitet nga përmirësimet në teknologji, kjo përkthehet në një avantazh të madh ekonomik për vendet me popullsi më të madhe. Ky rezultat thekson se sa vetëshkatërruese është kthesa e Amerikës brenda: është e qartë se suksesi i Amerikës është falë migrimit dhe globalizimit.
Sigurisht, Kina po përballet me erëra të forta demografike: niveli i saj i lindjeve ra në një nivel të ulët rekord në vitin 2020. Por efektet e kësaj rënieje do të duhen disa dekada për të pasur një ndikim. Demografia e Kinës sot i jep vendit një avantazh të konsiderueshëm ndaj SHBA-së për sa i përket kapitalit njerëzor për të paktën 20 vitet e ardhshme. Parashikimet e rritjes së ardhshme të Kinës sugjerojnë se nëse Kina e shfrytëzon maksimalisht këtë avantazh, siç duket e gatshme ta bëjë, SHBA-të do ta kenë të pamundur të pengojnë përparimin ekonomik të Kinës. Në vend që të pengojnë ambiciet e Kinës, politikat e Amerikës do ta inkurajojnë Kinën që të vazhdojë të mbrojë bastet e saj, duke përfshirë duke rimenduar strategjinë e saj të sigurisë kombëtare dhe duke zhvendosur më shumë burime në sektorët e saj të shkencës dhe teknologjisë. Në skenarin më të keq të shkëputjes, dy ekonomitë më të mëdha në botë do të përfundojnë duke dominuar sistemet e tyre të furnizimit me teknologji, secila me rregullat dhe standardet e veta.
Kjo është një mundësi e veçantë. Por politikanët vizionarë duhet të vlerësojnë se sa më shumë mund të arrihej nga të dyja palët nëse vendet do të punonin së bashku. SHBA-së do t’i shërbente shumë më mirë duke shfrytëzuar mundësitë që krijon rritja e Kinës. Dhe, ndërsa popullsia e madhe e Kinës i ofron asaj një avantazh të madh në një botë të deglobalizuar, ajo ka ende shumë për të mësuar nga ekonomitë më të përparuara, duke filluar me SHBA. Kina mbetet një ekonomi në zhvillim, në fund të fundit, me një GDP për frymë që arrin vetëm një të katërtën e mesatares së OECD.
Kjo është një mundësi e veçantë. Por politikanët vizionarë duhet të vlerësojnë se sa më shumë mund të arrihej nga të dyja palët nëse vendet do të punonin së bashku. SHBA-së do t’i shërbente shumë më mirë duke shfrytëzuar mundësitë që krijon rritja e Kinës. Dhe, ndërsa popullsia e madhe e Kinës i ofron asaj një avantazh të madh në një botë të deglobalizuar, ajo ka ende shumë për të mësuar nga ekonomitë më të përparuara, duke filluar me SHBA. Kina mbetet një ekonomi në zhvillim, në fund të fundit, me një GDP për frymë që arrin vetëm një të katërtën e mesatares së OECD.
Më gjerësisht, ndërsa një vend më i populluar ka një treg të madh vendas për t’u rikthyer, kjo nuk është zëvendësim për aksesin në tregun global. Po kështu, lidhjet me botën e jashtme, duke përfshirë shkëmbimin e njohurive dhe ideve, përshpejtojnë pa ndryshim përparimin teknologjik. Dhe një sistem ekonomik i hapur dhe i decentralizuar që inkurajon aktivitetin e udhëhequr nga tregu është shumë më i favorshëm për procesin përsëritës jetik për komercializimin e inovacionit.
Është e qartë se Kina ka shumë për të fituar nga një sistem më i hapur ekonomik global. Udhëheqësit e Kinës kanë theksuar se ata nuk po braktisin rrugën e zhvillimit të udhëhequr nga tregu dhe po kthehen në një model të mbyllur ekonomik dhe nuk ka asnjë arsye për të besuar ndryshe.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Project Syndicate
