Vendet më të varfra në botë përballen me një rritje prej 10.9 miliardë dollarësh në shlyerjet e borxhit këtë vit pasi shumë kundërshtuan një përpjekje ndërkombëtare për lehtësim dhe në vend të kësaj iu drejtuan tregjeve të kapitalit për të financuar përgjigjet e tyre ndaj pandemisë së koronavirusit.
Një grup prej 74 vendesh me të ardhura të ulëta do të duhet të paguajë rreth 35 miliardë dollarë huadhënësve zyrtarë dypalësh dhe të sektorit privat gjatë vitit 2022, sipas Bankës Botërore, 45 për qind më shumë nga viti 2020, të dhënat më të fundit të disponueshme.
Një nga vendet më vulnerabël është Sri Lanka, ku agjencia e vlerësimit S&P Global javën e kaluar paralajmëroi për një mospagim të mundshëm këtë vit pasi uli normën e obligacioneve sovrane të vendit. Investitorët janë gjithashtu të shqetësuar për Ganën, El Salvadorin dhe Tunizinë, ndër të tjera.
David Malpass, president i Bankës Botërore, paralajmëroi se “nxjerrja e burimeve”. . . nga kreditorët” nënkuptonte se “rreziku i mospagesës së çrregullt po rritet”.
“Vendet po përballen me një rifillim të pagesave të borxhit pikërisht në kohën kur nuk kanë burimet për t’i bërë ato,” tha ai.
Rritja reflekton ekonomitë në zhvillim që marrin më shumë borxhe për të përballuar ndikimin ekonomik dhe shëndetësor të koronavirusit, si dhe koston në rritje të rifinancimit të huamarrjeve ekzistuese dhe rifillimin e shlyerjeve të borxhit që u pezulluan pas goditjes së pandemisë.
Rreth 60 për qind e të gjitha vendeve me të ardhura të ulëta duhet të ristrukturojnë borxhet e tyre ose janë në rrezik të kenë nevojë, dhe kriza të reja të borxhit sovran ka të ngjarë, paralajmëroi Banka Botërore në parashikimet ekonomike të botuara javën e kaluar.
Qeveritë dhe kompanitë në vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme emetuan obligacione me vlerë rreth 300 miliardë dollarë çdo vit në 2020 dhe 2021, më shumë se një e treta më e lartë se nivelet para pandemisë, sipas të dhënave nga Instituti i Financave Ndërkombëtare, një shoqatë e industrisë financiare.
Rritja e afërt e shlyerjeve vjen pavarësisht nga një iniciativë globale e drejtuar nga pandemia për të lehtësuar barrën e borxhit të vendeve të varfra, e cila u dëshmua si një pengesë.
Iniciativa për pezullimin e shërbimit të borxhit, e nisur nga grupi i ekonomive të mëdha G20 në prill 2020, synonte të shtynte rreth 20 miliardë dollarë borxh nga 73 vende ndaj huadhënësve dypalësh midis majit dhe dhjetorit 2020.
Por pavarësisht se u zgjat deri në fund të vitit 2021, vetëm 42 vende morën lehtësim prej 12.7 miliardë dollarësh, sipas grupit të vendeve kreditore të Klubit të Parisit që ndihmuan në koordinimin e nismës së bashku me Bankën Botërore dhe FMN.
Këto vende tani duhet të rifillojnë shlyerjet këtë vit dhe të fillojnë të njohin borxhet që ishin pezulluar sipas skemës.
Ndërkohë, kostot e huamarrjes po rriten.
Në dy vitet e para të pandemisë, ulja e normave të interesit nga bankat e mëdha qendrore e bëri atë relativisht të lirë për qeveritë që të merrnin hua. Por me pritjet në rritje të investitorëve se kushtet monetare globale do të shtrëngohen këtë vit, po bëhet më e shtrenjtë rifinancimi i borxheve ekzistuese.
Ekonomitë në zhvillim të udhëhequra nga Brazili dhe Rusia kanë rritur në mënyrë agresive normat për disa muaj për të luftuar një rritje të inflacionit. Por në shumë vende, normat e interesit janë ende nën ritmin e rritjes së çmimeve dhe kapitali ndërkufitar po rrjedh nga stoqet dhe obligacionet e tregjeve në zhvillim.
“Qasja në treg është një gjë e mrekullueshme kur ka para të lira atje, por mund të ketë një pikëpamje të ndryshme ndërsa kushtet shtrëngohen”, tha Ayhan Kose, kreu i njësisë së parashikimit ekonomik të Bankës Botërore.
Menaxherët e aseteve, ekonomistët dhe aktivistët e borxhit kanë bërë thirrje për veprim të rinovuar për të lehtësuar barrën e borxhit mbi vendet e varfra.
“Problemet e borxhit janë në rritje dhe hapësira fiskale e botës në zhvillim do të vazhdojë të tkurret. Ne realisht jemi në rrezik të një dekade tjetër të humbur për vendet në zhvillim”, tha Rebeca Grynspan, sekretare e përgjithshme e Konferencës së Kombeve të Bashkuara për Tregtinë dhe Zhvillimin.
Gregory Smith, strateg i tregjeve në zhvillim në M&G Investments, tha: “Një krizë tjetër borxhi, sado e shkaktuar, do të kishte ndikime shumë të forta në vendet me nivele të larta borxhi”. . . Kemi një ose dy vjet për të hartuar diçka për të mbështetur vendet që bien në krizë sistematike.
Kombet me borxhe mund të kërkojnë lehtësim nga një skemë e synuar nga G20 për të zëvendësuar DSSI. “Kuadri i përbashkët” detyron vendet pjesëmarrëse që së pari të bien dakord për kushtet me kreditorët dypalësh dhe FMN-në dhe më pas të sigurojnë të njëjtin lehtësim borxhi nga kreditorët privatë.
Megjithatë, kritikët thanë se kjo rrezikonte të ndërpresë aksesin e vendeve në tregjet e kapitalit. Vetëm Çadi, Etiopia dhe Zambia kanë aplikuar dhe negociatat kanë treguar pak shenja përparimi.
“Ju e dini se çfarë do të thotë për një vend të thotë publikisht se ka probleme me pagesën e borxheve të tij,” tha Grynspan. “Sektori privat do t’i ndëshkojë. Nëse një vend ka ndonjë zgjedhje, nuk do ta bëjë atë.”
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Financial Times
