Politikat izoluese dhe proteksioniste të ish-presidentit të SHBA-së, Donald Trump, “Amerika e para” e dëmtuan seriozisht Amerikën dhe rolin e saj udhëheqës global. Rritja e tarifave për importet në Shtetet e Bashkuara, në veçanti, nga Kina, pati sukses vetëm në nxitjen e vendeve të tjera për të vendosur tarifa reciproke ndaj mallrave amerikane. Prandaj, politika tregtare e Trump përfundoi duke dëmtuar shumicën e amerikanëve, nga fermerët tek konsumatorët e klasës së mesme.
Nën Trumpin, Amerika gjithashtu braktisi në mënyrë të njëanshme rolin e saj global, gjë që do t’i kishte mundësuar SHBA-së të anonte vendimmarrjen ndërkombëtare në lidhje me tregtinë dhe menaxhimin e krizës klimatike në avantazhin e saj. SHBA u tërhoq nga marrëveshja e klimës e Parisit e vitit 2015, Organizata Botërore e Shëndetësisë dhe marrëveshja tregtare e Partneritetit Trans-Paqësor (TPP) dhe nisi një sulm përçmues ndaj Organizatës Botërore të Tregtisë duke refuzuar të pranojë çdo emërim në Organin e Apelit të OBT-së.
Izolacioni i Trump ishte veçanërisht i dhimbshëm për aleatët kryesorë të Amerikës në Evropë dhe Japoni. Kur SHBA braktisi nivelin e lartë moral të tregtisë së lirë dhe multilateralizmit të bazuar në rregulla, kërcënoi edhe vlerat e tyre.
Administrata e Presidentit Joe Biden ndryshoi shpejt shumë nga politikat ekonomike, mjedisore dhe Covid-19 të Trump, duke përfshirë kthimin e SHBA-së në marrëveshjen e Parisit dhe anulimin e tërheqjes së Amerikës nga OBSH. Por Biden ka qenë shumë i ngadalshëm për të hequr masat tregtare proteksioniste të paraardhësit të tij. Gati një vit pas mandatit të Bidenit, disa nga tarifat e Trump mbeten në fuqi. Nuk flitet për bashkimin e Amerikës me pasardhësin e TPP-së, Marrëveshjen Gjithëpërfshirëse dhe Progresive për Partneritetin Trans-Paqësor (CPTPP). Dhe ndërsa administrata Biden flet për ringjalljen e OBT-së, ajo ende nuk e ka kthyer retorikën në veprim.
Mosveprimi i Bidenit është i çuditshëm. Ai ka qenë i qartë për qëllimet e tij politike në lidhje me Kinën, të cilën ai e sheh si konkurrentin më serioz të Amerikës. Në dhjetor, Biden ftoi më shumë se 100 liderë botërorë në një Samit virtual për Demokracinë për të diskutuar sfidat e paraqitura nga shtetet autoritare, kryesisht Kina dhe Rusia. Nisur nga kjo, pse administrata e tij nuk po nxiton t’i bashkohet CPTPP-së?
TPP origjinale u nënshkrua në vitin 2016 nga 12 vende të Bregut të Paqësorit, duke përfshirë SHBA-në gjatë presidencës së Barack Obamës, dhe veçanërisht duke përjashtuar Kinën. Ajo u konceptua si një aleancë ekonomike rajonale që synon të promovojë tregtinë dhe investimet e lira gjithëpërfshirëse, të mbrojë të drejtat e pronësisë intelektuale, të rregullojë tregtinë dixhitale dhe të parandalojë nënshkruesit të fitojnë një avantazh të padrejtë konkurrues përmes veprimeve të ndërmarrjeve të tyre shtetërore (NSH). Pakti ishte një përpjekje pak e maskuar nga ekonomitë kryesore të Paqësorit, me përjashtim të Koresë së Jugut, për të konkurruar në mënyrë më efektive kundër Kinës. Dhe marrëveshja pasardhëse e saj, CPTPP, është bërë gjithnjë e më me ndikim në rajonin Azi-Paqësor, pavarësisht refuzimit të deritanishëm të Amerikës për t’u bashkuar.
Nuk është e vështirë të kuptosh pse. Shumë vende që mbështeten në tregun kinez u është dashur prej kohësh të gëlltisin kushtet e Kinës në lidhje me tregtinë dhe investimet. Për shembull, autoritetet kineze shpesh kërkojnë që firmat e huaja që bëjnë investime të drejtpërdrejta në Kinë të krijojnë një sipërmarrje të përbashkët me një partner vendas, në vend që të krijojnë një filial në pronësi të plotë. Dhe rritja e shpejtë e eksporteve kineze u bë e mundur nga bankat shtetërore që financuan NSH-të, duke nxitur vendet e tjera të ankohen për subvencione të tepërta. TPP duhej të zgjeronte tregtinë e lirë dhe të ndershme dhe investimet e bazuara në rregulla midis anëtarëve të saj, por gjithashtu të vendoste rregulla angazhimi për të parandaluar Kinën nga përfitimi i padrejtë nga partnerët e saj tregtarë.
Pasi Trump tërhoqi SHBA-në nga TPP në janar 2017, kryeministri i atëhershëm i Japonisë, Shinzo Abe, mori drejtimin në falsifikimin e CPTPP, ose TPP11, midis anëtarëve të mbetur të paktit. Disa nga klauzolat për të cilat SHBA-të kishin shtyrë gjatë negociatave fillestare të TPP-së u lanë në skarë, por ato mund të rifuten nëse Amerika vendos të aderojë në traktat. TPP11 po funksionon mirë, por megjithatë i mungon prania e Amerikës.
Për më tepër, ndërsa SHBA po humbiste pesë vitet e fundit duke u larguar nga korniza tregtare dhe investimeve në zhvillim e Azi-Paqësorit, ndodhën dy zhvillime të tjera të rëndësishme. Së pari, Kina, Japonia, Koreja e Jugut, Australia, Zelanda e Re dhe dhjetë shtetet anëtare të Shoqatës së Kombeve të Azisë Juglindore (ASEAN) nënshkruan Partneritetin Ekonomik Gjithëpërfshirës Rajonal (RCEP). (India u largua nga marrëveshja në fazën e fundit të negociatave.)
RCEP, i cili hyri në fuqi më 1 janar, tregton 2.5 trilion dollarë midis anëtarëve të tij, ose rreth 13% të tregtisë globale të mallrave, dhe 15 nënshkruesit e tij përbëjnë 30% të PBB-së globale. Është marrëveshja e parë e tregtisë së lirë midis Japonisë dhe Kinës dhe pritet të thellojë marrëdhëniet e tyre tregtare dypalëshe. Por për të akomoduar ekonomitë e tregut në zhvillim ASEAN, tarifat mesatare sipas RCEP do të mbeten më të larta se në marrëveshjen TPP11 dhe mbulimi i investimeve është më i ngushtë.
Zhvillimi i dytë është se Kina dhe Tajvani aplikuan veçmas për t’u bashkuar me TPP11 në shtator 2021, duke i paraqitur qeverisë japoneze sfida të mëdha. Si fillim, a mund të negociojnë anëtarët ekzistues të TPP11 me Kinën për të ruajtur kufirin e lartë të marrëveshjes për hyrjen, apo mund të përfundojnë duke u ndarë se sa e vështirë është një linjë për t’u marrë?
Për më tepër, ndërsa Kina do të mbante një qëndrim të ashpër kundër pranimit të Tajvanit në marrëveshje, vendet TPP11 mund të mendojnë se mirëpritja e Tajvanit, një prodhuesi kryesor global i gjysmëpërçuesve të nivelit të lartë, do të ofronte përfitime shtesë të sigurisë ekonomike. Kjo mund të shkaktojë reagime të ashpra nga Kina.
Duke pasur parasysh pasigurinë rreth gatishmërisë së Japonisë për të luajtur një lojë të ashpër politike dhe ekonomike me Kinën dhe Tajvanin mbi TPP11, lidershipi i fortë i SHBA-së nevojitet më shumë se kurrë. Aderimi i shpejtë i Amerikës në marrëveshje do të rriste tregtinë e SHBA me ekonomitë e rëndësishme të Azisë-Paqësorit dhe do të forconte përpjekjet e tyre për të konkurruar me Kinën. Biden duhet ta bëjë atë një prioritet urgjent.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Project Syndicate
