Surpriza e madhe ekonomike e vitit 2021 ishte forca e rimëkëmbjes ekonomike. Një tjetër ishte rritja e inflacionit që shoqëroi këtë rimëkëmbje, veçanërisht në SHBA. Pas tronditjes nga Covid-19 në 2020 dhe rimëkëmbjes së papritur të fortë dhe surprizës inflacioniste të 2021-shit, çfarë mund të na rezervojë viti 2022?
Parashikimi më i fundit i OECD-së është një rritje globale prej 4.5 për qind në vitin 2022, vetëm pak më pak se rritja nga rimëkëmbja prej 5.6 për qind në vitin e kaluar. OECD gjithashtu parashikon rritje 4.3 për qind për eurozonën në 2022, kundrejt 3.7 për qind për SHBA, por inflacion prej 4.4 për qind në SHBA në 2022 kundrejt 2.7 për qind në eurozonë.
Dikush mund të imagjinojë rreziqe pozitive, edhe në lidhje me këtë skenar mjaft tërheqës.
Inflacioni mund të zhduket më shpejt se sa ishte parashikuar, për shembull, nëse korrigjohen mungesat e ofertës që shoqëruan rimëkëmbjen. Kjo më pas do t’i lejonte bankat qendrore të vazhdojnë me akomodimin monetar.
Për më tepër, variante të mëtejshme të koronavirusit, përtej Omicron, mund të rezultojnë në mënyrë progresive më pak të dëmshme. Ose një program vaksinimi mbarëbotëror mund të japë një pushim të qëndrueshëm nga pandemia. Nëse po, një rihapje më e shpejtë e ekonomisë botërore mund të mbështesë një rimëkëmbje akoma më të fortë dhe më të përbashkët, veçanërisht në ekonomitë e vendeve në zhvillim dhe në zhvillim të dëmtuara rëndë.
Megjithatë ka edhe rreziqe negative, ekonomike dhe joekonomike. Ndër të parat është mundësia që rritja e inflacionit të vazhdojë të befasojë në rritje, duke gjeneruar ndoshta një spirale paga-çmim ndërsa punëtorët reagojnë ndaj efektit dëmtues të inflacionit të lartë në pagat reale. Kjo mund të çrrënjosë spirancën e pritjeve inflacioniste.
Bankat qendrore do të detyroheshin të shtrëngonin shumë më ashpër sesa pritej aktualisht. Kjo pothuajse me siguri do të gjeneronte gjithashtu reagime negative në tregjet e sotme të shkumëzuara të aktiveve, duke shkaktuar ndoshta një valë falimentimesh.
Ndër rreziqet negative jo-ekonomike është shfaqja e varianteve të koronavirusit kundër të cilave vaksinat aktuale janë joefektive. Ka edhe rreziqe gjeopolitike, më e dukshme tensionet mes SHBA-së, Kinës dhe Rusisë. Tensione të tilla shpesh janë realizuar si luftëra.
Rreziqe të tjera bien në ndërfaqen midis ekonomike dhe joekonomike. Njëri është dëmtimi thelbësor në marrëdhëniet ekonomike globale, pasi fërkimi midis Kinës dhe Perëndimit vazhdon të përkeqësohet, siç duket tani.
Pastaj ekziston rreziku afatgjatë i destabilizimit të ndryshimeve klimatike. Ndërsa ndërgjegjësimi për kërcënimin po rritet, veprimi është ende shumë prapa asaj që nevojitet për të shmangur ndryshimet potencialisht katastrofike në klimë. Konferenca e fundit e klimës COP26 në Glasgow nuk ishte një dështim total. Por ishte gjithashtu larg nga një sukses. Nëse Donald Trump ose dikush si ai bëhet presidenti i ardhshëm i SHBA-së, shanset për t’u përballur me sukses me këtë kërcënim do të bëhen jashtëzakonisht të vogla.
Mësimi i madh që kemi nxjerrë gjatë një dekad e gjysmë të fundit është se sa e pasigurt është ekonomia botërore. Ne mund të njohim disa forca të parashikueshme: tendencën e brendshme të rritjes së ekonomive të drejtuara nga tregu, vazhdimin e përparimeve shkencore dhe teknologjike dhe forcat demografike të fertilitetit dhe plakjes. Por ka edhe nxitës të paparashikueshëm të çrregullimit: krizat financiare, trazirat politike, streset gjeopolitike, pandemitë dhe, në sfond, ndryshimet klimatike.
Covid-19 na ka kujtuar me forcë pasiguri të tilla. Ka sjellë me vete edhe disa mësime të fuqishme. Ndër këto veçohen dy.
E para është se, në kontekstin e një pasigurie kaq të përhapur, është jetike që sistemet tona të jenë të fuqishme, ose elastike, ose pak nga të dyja.
Sistemet e forta mund të funksionojnë gjatë gjithë goditjeve, ndërsa ato elastike kthehen me shpejtësi në funksionimin normal pas goditjeve të tilla. Se cili prej tyre na nevojitet varet nga rëndësia e funksionimit të vazhdueshëm. Në përgjithësi, sistemet që furnizojnë mallra dhe shërbime jetike, të tilla si ushqime bazë, furnizime mjekësore, energji ose shërbime financiare të përditshme, duhet të jenë të qëndrueshme. Por përdoruesit e shumë mallrave dhe shërbimeve të tjera mund të përballen me disa ndërprerje. Në atë rast, është elasticiteti që ka rëndësi.
Si bizneset ashtu edhe politikëbërësit duhet të vendosin se ku kanë nevojë për qëndrueshmëri dhe ku kanë nevojë për elasticitet dhe sa janë të përgatitur të paguajnë për secilën prej tyre dhe në çfarë mënyre. Por ata duhet të shmangin gjithashtu pikëpamjen e gabuar të qartë se “lokale” është një sinonim për “të fortë” ose “rezistent”. Vendosja e të gjitha vezëve në shportën e quajtur “lokale” nuk garanton as qëndrueshmëri dhe as elasticitet.
Mësimi i dytë dhe shumë më i rëndësishëm është se kontradikta midis specieve që jemi dhe botës që kemi krijuar po bëhet gjithnjë e më e rrezikshme. Edhe pse një specie intensivisht fisnore, ne kemi krijuar një botë globale.
Kovid ka qenë një tronditje globale. Megjithatë, është dëshmuar e pamundur për të ngritur një përgjigje koherente globale, mbi të gjitha në furnizimin dhe shpërndarjen e vaksinave. Një tribalizëm i tillë ka përfunduar duke rritur cenueshmërinë e të gjithëve. Në mënyrë të ngjashme, gjeopolitika po e ndan botën, edhe pse ajo është më e integruar se kurrë më parë në dimensione të shumëfishta, jo më pak në ato ekonomike.
Kjo kontradiktë mes asaj që jemi dhe asaj që kemi ndërtuar është mbizotëruesja e epokës sonë. Këto strese mund të mos tronditin themelet e botës sonë në asnjë vit të caktuar. Por ato krijojnë rreziqe në sfond që nuk duhen injoruar.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Financial Times
