“Nëse tanket ruse kalojnë kufirin, tregjet do të tronditen.” Ky është gjykimi i konsideruar i Helima Croft, drejtuese e strategjisë së mallrave në RBC Capital Markets, një bankë investimesh dhe një ish-analist në Agjencinë Qendrore të Inteligjencës Amerikane. Nëse Rusia do të pushtonte Ukrainën, ndikimi më i madh do të ndihej fillimisht në tregjet e gazit të Evropës. Por zonja Croft nuk është e vetmja që mendon se valët goditëse do të përhapeshin gjerësisht.
Potenciali për përçarje buron nga rëndësia e madhe e Rusisë për tregjet e mallrave. Është eksportuesi më i madh në botë i gazit natyror dhe eksportuesi i dytë më i madh i naftës. Ajo furnizon gati një të dhjetën e aluminit dhe bakrit në botë dhe prodhon 43% të paladiumit, një komponent kyç i konvertuesve katalitikë. Është gjithashtu eksportuesi më i madh i grurit.
Skenari i rastit më të keq është që rrjedha e këtyre lëndëve të para jetike të ndërpritet ndërsa tensionet përshkallëzohen. Kjo mund të ndodhë sepse eksportet ruse, ose infrastruktura e pagesave e nevojshme për t’i lehtësuar ato, janë goditur nga sanksionet perëndimore. Përndryshe, Rusia vetë mund të vendosë të ndalojë disa eksporte, veçanërisht të gazit, në një përpjekje për të gënjyer kundërshtarët e saj.
Thjesht frika e ndërprerjeve të tilla tashmë i ka rritur çmimet. Më 26 janar, nafta e papërpunuar Brent u rrit mbi 90 dollarë për fuçi, një nivel më i lartë në shtatë vjet; çmimi standard evropian i gazit natyror qëndroi në rreth 90 € (101 dollarë) për megavat orë, krahasuar me rreth 70 € në fillim të vitit. Çmimet e bakrit po flirtojnë me majat shumëvjeçare.
Ngushtësia e tregjeve të mallrave i bën çmimet shumë të ndjeshme ndaj bisedave të luftës. Gjatë krizës globale financiare të 2007-09, si prodhimi industrial global ashtu edhe çmimet e mallrave ranë së bashku, vëren Macquarie, një bankë tjetër. Pandemia, nga ana tjetër, është shoqëruar me një rritje të çmimeve të prodhimit dhe të lëndëve të para. Kërkesa e papritur e fuqishme dhe ndërprerjet e zinxhirit të furnizimit nxitën një rritje prej 20% në Indeksin e gjerë të Mallrave të Bloomberg në 2021. Çmimet e një duzinë elementësh të tij, nga kobalti te qymyri, u rritën edhe më shumë.
Kërkesa për naftë po rritet përsëri drejt niveleve para pandemisë, edhe pse oferta ka qenë e ngadaltë në rritje. Shumë anëtarë të Organizatës së Vendeve Eksportuese të Naftës dhe aleatët e saj (të cilët përfshijnë Rusinë) po luftojnë për të përmbushur kuotat e tyre për rritjen e prodhimit, për shkak të investimeve të pakta dhe komplikimeve të lidhura me Covid-in. Firmat e shist argjilorit amerikan kanë zbuluar disiplinën e kapitalit, duke favorizuar kthimin e investitorëve në vend të shpimit. Rezultati është se kapaciteti rezervë global i prodhimit po bie në nivele jashtëzakonisht të ulëta. Kapaciteti rezervë për shumë metale, gjithashtu, është i kufizuar.
Nëse shpërthen lufta, çmimi i naftës mund të rritet në 120 dollarë për fuçi, mendon Natasha Kaneva, drejtuese e strategjisë së mallrave në JPMorgan Chase, një bankë. Ross Strachan i CRU, një konsulencë, thotë se çmimet e aluminit mund të rriten në nivelet më të larta të të gjitha kohërave. Precedenti për ndikimin e tensioneve gjeopolitike mbi çmimet nuk është tamam inkurajues. Çmimet u ngarkuan me turbo në vitin 2018, kur Amerika vendosi sanksione ndaj Rusal, prodhuesit më të madh të aluminit në Rusi.
Rusia dhe Ukraina së bashku eksportojnë rreth 29% të grurit në botë, dhe një pjesë e madhe e kultivimit ukrainas zhvillohet në rajonet që janë më të ekspozuara ndaj pushtimit. Carlos Mera i Rabobank, një firmë holandeze, thotë se tërheqja e vëllimeve të tilla nga tregu do të kishte një ndikim “të jashtëzakonshëm”, sepse kërkesa për grurë është kaq joelastike. Çmimet mund të dyfishohen lehtësisht, mendon ai. Kjo do të shkaktonte një luftë për të siguruar furnizime, veçanërisht midis importuesve të mëdhenj të Afrikës Veriore dhe Lindjes së Mesme.
Disa vende, si Kina dhe Irani, mund të anashkalojnë sanksionet perëndimore dhe të blejnë metale dhe drithëra ruse me një normë të zbritur. Kjo në parim mund të ofrojë lehtësim duke plotësuar disa kërkesa. Por Kina dhe Irani së bashku importuan 17 milion ton grurë vitin e kaluar, vështirë se krahasohet me eksportet ruse dhe ukrainase prej 59 milion ton. Rënia e stoqeve të drithërave në Amerikë dhe Evropë dhe moti i keq në Amerikën e Jugut kërcënojnë të ngordhin më tej tregun, thotë Geordie Wilkes nga Sucden Financial, një ndërmjetës. Për më tepër, Rusia është një prodhues i madh i ure dhe potas, përbërës të rëndësishëm për plehra. Një embargo e eksportit do t’i jepte çmimeve të grurit një rritje të mëtejshme.
Për sa kohë që tensionet qëndrojnë të larta, roli kryesor i energjisë në ekonomi do të thotë se rritja e çmimeve do të përhapet në tregje të tjera, edhe nëse sanksionet nuk vendosen përfundimisht. Energjia e shtrenjtë tashmë ka bërë që disa shkritore të aluminit të mbyllen në Evropë. Një rritje e çmimeve të gazit mund të shkaktojë mbylljen e më shumë furrave. Ai gjithashtu mund të godasë prodhimin e plehrave në kontinent, për të cilin gazi përdoret si lëndë e parë dhe lëndë djegëse, duke penguar sezonin e ardhshëm të rritjes.
Nëse tensionet zgjidhen plotësisht, atëherë mund të jetë e mundur të imagjinohet ftohja e tregjeve. Saad Rahim i Trafigura, një firmë tregtare, thotë se, falë një dimri të ngrohtë në Evropë, i cili pësoi një goditje të çmimit të gazit natyror në fund të vitit të kaluar, “shumë ankth është hequr nga ai treg, megjithëse ne ende mbetemi në nivele shumë të larta çmimesh”. Por ngushtësia e ofertës do të thotë që çmimet do të ftohen vetëm pak. Zonja Kaneva vlerëson se rreziqet me naftën janë asimetrike. Nëse mbizotëron paqja, çmimi i naftës do të binte vetëm në 84 dollarë për fuçi. Por nëse shpërthen lufta, “gjithçka thjesht rritet masivisht”.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga The Economist
