Që nga fundi i shkurtit, vëmendja e botës është përqendruar në pushtimin brutal të Ukrainës nga Rusia. Megjithatë, disa nga ndikimet më të dëmshme ekonomike dhe financiare të këtij akti agresioni do të ndihen nga ekonomitë në zhvillim jo-eksportuese të naftës në Afrikë, Azi dhe Amerikën Latine.
Edhe para pushtimit, shumë nga këto vende po përjetonin shqetësime borxhi, duke reflektuar tendosjet e reagimit të tyre ndaj pandemisë Covid-19. Ngjarjet e fundit në Ukrainë e kanë bërë më të afërt dhe më të dëmshme perspektivën e një krize të re borxhi sovran.
Duke shtuar risqet e mundshme negative për këto vende, mekanizmat aktualisht në fuqi për t’u marrë me problemet e borxhit sovran janë bërë jofunksionale. Ndërsa nevoja për reformë ishte njohur më parë, përpjekjet e fundit të G20-ve në këtë drejtim duket se kanë dështuar. Veprimi i rinovuar ndërkombëtar është i nevojshëm urgjentisht për të parandaluar një ngërç paralizues. Megjithatë, kriza aktuale do ta bëjë më të vështirë gjetjen e një zgjidhjeje, ashtu siç ka rritur koston e dështimit.
Rreziqet e shtuara për vendet me të ardhura të ulëta nga ngjarjet e fundit janë të vetëkuptueshme: pasojat ekonomike dhe financiare nga konflikti i Ukrainës, duke përfshirë sanksionet e pashembullta të vendosura ndaj Rusisë dhe mospagimin e pritshëm të borxhit të saj sovran, kanë prodhuar tashmë rishikime të konsiderueshme në rënie të parashikimet e rritjes globale, por rishikime në rritje të inflacionit të pritshëm afatshkurtër.
Para fillimit të luftës, ndikimi i pandemisë në shpenzimet publike dhe të ardhurat e vendeve me të ardhura të ulëta kishte prodhuar një rritje të huamarrjes së tyre bruto sovrane ekuivalente me rreth 25 për qind të prodhimit të tyre të brendshëm bruto. Siç tregohet në të dhënat e Bankës Botërore, kjo rritje ishte disi më e madhe në përqindje se ajo e huamarrësve me të ardhura më të larta. Megjithatë, siç tregojnë llogaritjet e FMN-së, rritja e kostove të shërbimit të borxhit të këtyre vendeve në raport me të ardhurat e qeverisë ishte në mënyrë dramatike më e madhe se sa për ekonomitë me të ardhura më të larta.
Veprimi i politikës bashkëpunuese pas goditjes së kovid shmangi një krizë të menjëhershme borxhi për huamarrësit me të ardhura të ulëta. Përveç ofrimit të programeve të reja të mbështetjes financiare, FMN dhe Banka Botërore në maj 2020 ranë dakord për një Iniciativë për Pezullimin e Shërbimit të Borxhit (DSSI) që më pas u miratua nga ministrat e financave të G20 dhe u zgjat përfundimisht për të gjitha huadhëniet zyrtare shumëpalëshe dhe dypalëshe deri në fundi i vitit 2021.
Me përfundimin e DSSI-së, një sfidë kritike është të bëhet i qëndrueshëm ekspozimi ndaj borxhit të vendeve me të ardhura të ulëta. Pa dyshim, kjo do të kërkojë krijimin e një mekanizmi të zbatueshëm për ristrukturimin e borxhit sovran. Megjithatë, siç theksohet në Raportin e fundit të Zhvillimit Botëror të Bankës Botërore, përpjekja e G20-ës për të krijuar një sistem të ri për rinegocimin e borxhit, Korniza e Përbashkët për Trajtimin e Borxhit, duket se ka dështuar.
Sipas analizës nga Grupi i Punës për Borxhin Sovran të Komitetit të Bretton Woods, një faktor kyç që dobëson ndjeshëm marrëveshjet para-ekzistuese për rinegocimin e borxhit sovran ka qenë mungesa e transparencës në lidhje me shkallën dhe kushtet e detyrimeve të borxhit të papaguara. Pjesërisht, kjo reflekton zhvendosjen e mprehtë në burimet e kreditimit për vendet me të ardhura të ulëta pas krizës financiare globale. Kina është tani huadhënësi më i madh i vetëm për këta huamarrës, por institucionet kineze shpesh dështojnë të ofrojnë të dhëna të qëndrueshme ose të plota të raportimit për huadhënien e tyre.
Një synim imediat i reformës duhet të jetë arritja e një progresi real në transparencë, duke adresuar njëkohësisht sfidën përkatëse të forcimit të shkallës së angazhimit, drejtësisë dhe besimit në procesin e ristrukturimit të sovranitetit. Për të qenë të suksesshme, reformat duhet të arrijnë përtej transparencës së thjeshtë të të dhënave në një qartësi më të madhe në lidhje me të gjithë procesin e ristrukturimit. Kjo nuk do të jetë e lehtë apo e shpejtë, komunikata e fundit e ministrave të financave të G20 mbështeti qëllimin e rritjes së transparencës së borxhit, por në praktikë nuk përmendi më shumë se sa përmendi përpjekjet ekzistuese – dhe me sa duket të dështuara.
Sidoqoftë, përparimi është i mundur. Grupi i Punës ka zhvilluar një menu me hapa konkretë që do të reduktonin ndjeshëm rreziqet e krizës. Pasiguria kryesore është nëse protagonistët kryesorë janë të aftë për një bashkëpunim kuptimplotë, apo nëse spiralja aktuale e konfrontimit të fuqive të mëdha do të parandalojë veprime reciproke të dobishme. Udhëheqja globale nevojitet urgjentisht. Kostot e mundshme të dështimit përfshijnë një krizë të re borxhi sovran që do të shkaktonte dëmin më të madh për më të varfërit dhe më të cenuarit.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Financial Times
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
