Në vitin 2003, eksperti konservator amerikan Robert Kagan shkroi në mënyrë të famshme se Evropa “po largohet nga pushteti; po shkon përtej fuqisë në një botë të pavarur ligjesh dhe rregullash.” Pasi Rusia pushtoi Ukrainën në fund të shkurtit, Bashkimi Evropian vendosi se ishte koha për të provuar se Kagan e kishte gabim. BE-ja ka mobilizuar fuqinë ekonomike, të paktën, kundër agresionit ushtarak të Rusisë dhe ka vendosur një sërë sanksionesh monetare, financiare, tregtare dhe investimesh.
Reagimi i shpejtë dhe muskuloz i Evropës është përshëndetur me të drejtë. Efekti tronditës i ngrirjes së pjesës më të madhe të rezervave valutore të Rusisë ishte spektakolar. Por ndërsa lufta vazhdon, a do të mbeten sanksionet efektive? Dhe nëse ndikimi i tyre dobësohet, siç duket e mundshme, a do të jetë BE në gjendje t’i rrisë ato në një mënyrë kuptimplote?
Një shenjë shqetësuese është se pas vendimit të BE-së më 15 mars për të ndaluar importet e çelikut dhe eksportet e mallrave luksoze në Rusi, nuk pati njoftime të tjera në takimin e liderëve më 24 mars. Evropa nuk do ta detyrojë presidentin rus Vladimir Putin të tërhiqet, duke u privuar oligarkëve rusë çantat e fundit të Ferraris dhe Louis Vuitton.
Udhëheqësit e BE-së nuk mund t’i shmangen çështjes së sanksioneve të mëtejshme të mundshme. Më 7 mars, disa ditë pasi rezervat e Rusisë u ngrinë, 100 rubla vlenin vetëm 0,72 dollarë, nga 1,30 dollarë në fillim të shkurtit. Por deri më 27 mars, rubla ishte rikuperuar në 0,99 dollarë. Siç ka theksuar Robin Brooks i Institutit të Financave Ndërkombëtare, Rusia po grumbullon teprica masive të llogarisë korente dhe si rrjedhim po shkon drejt rindërtimit të rezervave dhe kapaciteteve të saj të importit.
Ndalimi i aksesit të bankës qendrore të Rusisë në rezervat e saj ishte pa kosto për BE-në. Por praktikisht çdo hap shtesë, zvogëlimi i importeve të naftës dhe gazit, ndalimi i një game më të gjerë eksportesh, ose urdhërimi i firmave evropiane që të tërhiqen nga Rusia, do të sillte një kosto ekonomike për Evropën.
Kjo është arsyeja pse BE-ja po ankohet. Politikëbërësit po diskutojnë një embargo të energjisë ose një taksë mbi naftën ruse dhe një reduktim gradual të importeve të gazit. Por kancelari gjerman Olaf Scholz mbetet kundër, duke paralajmëruar se shkurtimi i papritur i importeve ruse të energjisë do të zhyste Gjermaninë dhe Evropën në një recesion.
Sa e madhe do të ishte kostoja e shtrëngimit të vidës në Rusi? Lufta në Ukrainë tashmë e ka errësuar perspektivën ekonomike. OECD vlerësoi së fundmi se, duke supozuar se çmimet e energjisë dhe të mallrave mbeten të larta, rritja e eurozonës do të reduktohet me rreth 1.5 pikë përqindjeje dhe inflacioni do të rritet me dy pikë përqindje. Vlerësimet e tjera janë më beninje, por vetëm sepse nisin nga supozime më pak negative.
Këto rregullime negative duken të mëdha, por zbatohen dy paralajmërime. Deri në fillimin e luftës, rritja në 2022-23 pritej të ishte e gjallë; ulja e një parashikimi të rritjes prej 4% me dy pikë përqindjeje nuk është e njëjtë me uljen e një parashikimi prej 1% me atë shumë. Dhe OECD vëren me të drejtë se politikat e qeverisë, të tilla si mbështetja fiskale e synuar për familjet me të ardhura të ulëta të goditura më keq, mund të ndihmojnë në zbutjen e tronditjes dhe uljen e mungesës së rritjes.
Pyetja më e vështirë është se sa do t’i kushtonte Evropës për të reduktuar dhe eliminuar përfundimisht varësinë e saj nga energjia ruse ose, në mënyrë ekuivalente, për t’i bërë ballë një ndalimi të eksporteve ruse. Të dhënat janë të frikshme: në vitin 2019, BE importoi 47% të qymyrit, 41% të gazit dhe 27% të naftës nga Rusia. Dhe ndërsa qymyri dhe nafta janë mallra globale, duke nënkuptuar se një furnizues mund të zëvendësohet kryesisht nga një tjetër, flukset e gazit varen nga infrastruktura e tubacioneve dhe terminaleve të gazit natyror të lëngshëm.
Aktualisht, Rusia vështirë se mund të eksportojë gazin e saj diku tjetër përveç perëndimit, ndërsa kapacitetet më të mëdha zëvendësuese të BE-së e vendosin atë në një pozicion më të fortë se kundërshtari i saj. Por largimi nga gazi rus nuk do të jetë pa dhimbje. Kështu të dy protagonistët po luajnë një lojë të dobët.
Më 23 mars, Putin njoftoi se Rusia do të pranonte pagesa vetëm në rubla për dërgesat e gazit për “vendet jomiqësore”, duke përfshirë të gjithë anëtarët e BE-së. Ky është ndoshta para së gjithash një dredhi për të detyruar BE-në të shkelë ndalimin e saj për të kryer transaksione me bankën qendrore ruse. Por është gjithashtu një mënyrë që Putini të sinjalizojë se Rusia është e përgatitur të ndalojë eksportin e gazit në Evropë dhe të heqë dorë nga të ardhurat përkatëse.
A është BE gati ta quajë bllofin e Putinit? Përvoja e kaluar, si mbyllja e papritur e centraleve bërthamore pas katastrofës së Fukushimës në vitin 2011, sugjeron që sistemi ekonomik mund të përshtatet shpejt me ndërprerjet. Në rastin e Gjermanisë, një artikull i cituar gjerësisht nga Rüdiger Bachmann dhe të tjerë e vendos koston e përgjithshme të një ndalimi të papritur të importeve ruse të energjisë midis 0.5% dhe 3% të PBB-së. Rezultatet për BE-në në tërësi duket të jenë të ngjashme, por ndikimi në vende si Lituania dhe Bullgaria do të ishte shumë më i madh.
Pasiguria e sotme i bën të kuptueshëm politikëbërësit evropianë nervozë. Por një embargo energjetike është tani brenda kufijve të mundësive për të ardhmen e afërt. Për shkak se Perëndimi ka investuar gjithë besueshmërinë e tij në efektivitetin e sanksioneve ekonomike kundër Rusisë, moszgjidhja mund të bëhet shpejt një dobësi fatale. BE-së i ka mbetur pak kohë për t’u përgatitur.
Shqetësimi është se, në vend që të hartojnë plane emergjence për përshtatjen e sistemit evropian të energjisë, zhvillimin e mekanizmave të rinj kolektivë të sigurisë së energjisë dhe mbështetjen e shteteve anëtare të prekura më keq, qeveritë evropiane filluan duke nxituar të lidhin marrëveshje individuale të furnizimit me prodhuesit e Lindjes së Mesme. Mungesa e qëllimit të përbashkët ishte e habitshme. Shpresohet se marrëveshja e arritur më 25 mars për organizimin e blerjeve të përbashkëta të gazit do të shkaktojë një ndryshim në qëndrim.
Udhëheqësit e Evropës duhet t’i bëjnë të qartë publikut se ata nuk mund të mposhtin një kundërshtar të gatshëm të durojë një rënie prej 20% të të ardhurave kombëtare nëse evropianët nuk janë të gatshëm të rrezikojnë një rënie prej 2% në vetvete. Por të njëjtët udhëheqës që kohët e fundit guxuan të mbyllnin bashkëqytetarët e tyre për të luftuar Covid-19 tani nuk janë të gatshëm t’u thonë atyre të ngasin pak më ngadalë për të kursyer karburant.
Konflikti ekonomik i Evropës me Rusinë po hyn në një fazë të re të rrezikshme. Rreziku i dështimit është shumë i madh për t’u marrë.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Project Syndicate
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Ku do të preket më shumë ekonomia shqiptare?
“Kufiri” që ndan miqësinë mes Xi Jinping dhe Putin
